مذاکرات هسته‌ای، نقطه آغاز امنیتی کردن وضعیت ایران
خبرگزاری تسنیم: آمریکا سعی می‌کند با گسترش روندهای اعتمادسازی مداوم از سوی تهران جایگاه ایران را در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی به جایگاهی تدافعی و سپس در بلندمدت امکان امنیتی کردن وضعیت ایران را جهت متوسل شدن به استفاده از ابزار اجبار فراهم آورد.
امنیتی ساختن ( securitization ) که ریشه‌ی مفهومی آن به مکتب کپنهاک و نظریه‌پردازانی چون بوزان و ویور باز می گردد، به فرایندی گفته می شود که در آن بازیگران بیرونی تلاش دارند تا با استفاده از کنش های زبانی و گفتاری (Speech Act ) مسائل داخلی، منطقه ای وبین المللی یک بازیگر ناهمسو با نظم مستقر را از حالت سیاسی که به شیوه های عادی قابل حل است را خارج کرده و آن مسائل را اصطلاحا امنیتی کنند.
ورود مسائل یک کشور به حوزه امنیتی شدن در واقع به این دلیل صورت می پذیرد که بازیگر امنیتی ساز بتواند از طریق ایجاد یک گرامر امنیتی هدفمند، مشروعیت اقدام و کنش علیه بازیگر ناهمسو با منافع خود را کسب کند. قاعدۀ بسیار مهم امنیتی شدن در واقع مربوط به همین «گرامر امنیت» (Security grammar) و طرح ادعاهای مختلف نسبت به مسائل داخلی و بین المللی بازیگران ناهمسو با منافع بازیگر امنیتی ساز است. چرا که در واقع در پس این گرامر امنیت یک طرح و نقشه‌ای برای چگونگی کنش و اقدام برای آینده شکل گرفته است. این طرح و نقشه می‌تواند شامل یک تهدید وجودی برای هویت در بخش اجتماعی، حاکمیت در بخش سیاسی و نهایتا استفاده از اجبار در شکل جنگ و عملیات نظامی باشد. حال این سوال مطرح می شود که آیا می توان مذاکرات هسته ای و توافقنامه ژنو را به عنوان سنگ بنای اولیه امنیتی کردن وضعیت جمهوری اسلامی ایران مد نظر قرار داد یا خیر؟
برای پاسخ به این سوال باید گفت که نظام گفتمان سازی در آمریکا همواره تلاش داشته است تا با استفاده از نظام رسانه‌ای خود و طرح ادعاهای مختلف همواره از ابتدای روند حرکت ایران به سمت دانش هسته ای چنین امکانی را برای خود فراهم آورد که تاکنون علی رغم تلاش های مختلف موفق به انجام چنین کاری نشده است. اگر چه در گذشته آمریکایی ها به عنوان بازیگر امنیتی ساز تلاش داشتند تا وضعیت جمهوری اسلامی ایران را از حالت سیاسی به حالت امنیتی شدن ( securitization ) از طریق تلاش برای ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل به منظور مشروعیت بخشیدن به چگونگی برخورد با ایران و ایجاد اجماع بین المللی در این زمینه انتقال دهد لیکن به نظر می رسد که در حال حاضر تلاش دارد تا مدیریت این صحنه استراتژیک و شطرنج دوجانبه را با همان هدف گذشته از طریق توافق نامه ژنو دنبال کند.
آنچه امروزه مشخص است و با رصد سخنان مقامات آمریکایی و همچنین معناسازی‌های رسانه ای که در این کشور نسبت به این گفتگوها و توافق صورت گرفته است نیز بیشتر اشکار می شود آن است که آمریکایی ها تلاش دارند تا به صورت جدی پروژه امنیتی سازی وضعیت ایران را در آینده با دو هدف کلان دنبال نمایند. هدف اولی را که می توان برای این منظور در نظر گرفت در واقع ایجاد تصویر و تصور فریبنده ثبات لحظه‌ای و موقت برای دولت یازدهم و در همان حال کسب ظرفیت های لازم به منظور کنش و اقدام جدی تر علیه جمهوری اسلامی ایران باشد. به بیان دیگر توافقی که دولت یازدهم به عنوان یک فتح الفتوح و یک حماسه از آن یاد می نمایند بالذات ظرفیت های کنش و اقدام از سوی آمریکا علیه ایران را در اختیار این کشور قرار داده است که این مسئله در آینده نزدیک به مهمترین دغدغه و مخاطره علیه امنیت ملی کشور تبدیل خواهد شد.
علاوه بر آنچه که در بالا به عنوان هدف اولیه آمریکایی‌ها بیان شد این کشور همچنین یک هدف ثانویه را نیز از امنیتی کردن وضعیت ایران دنبال می نماید و آن این مسئله است که این کشور تلاش دارد تا با امنیتی کیردن وضعیت جمهوری اسلامی ایران اعتبار خود در مدیریت استراتژیک مسائل خاورمیانه را که در طول چند سال گذشته از دست داده بود را مجددا احیا کند. به بیان دیگر ظهور و بروز مکرر تحولات مختلف در خاورمیانه و همچنین ایفای نقش یک قدرت منطقه ای توسط ایران در معادلات خاورمیانه نه تنها کنترل صحنه را از آمریکایی ها سلب نموده بود بلکه همچنین قدرت این بازیگر را نیز دچار استهلاک نموده بود و این استهلاک در قدرت آمریکا حتی برخی از متفکرین و تئوریسین های این کشور از جمله استفن والت را بر آن داشته بود تا از تغییر الگوهای ائتلاف و اتحاد آمریکا نسبت به کشورهای عرب متحد با آمریکا سخن به میان آورند.
به نظر می رسد که مسیر گفتگوهای کنونی ایران و کشورهای 5+1 در جهتی حرکت می‌کند که آمریکایی ها تلاش دارند تا با امنیتی کردن وضعیت ایران اعتبار خود در مدیریت شطرنج منطقه ای در خاورمیانه را به دست آورند. به بیان دیگر آمریکایی ها تلاش دارند تا اعتبار خود را با خلع سلاح کردن ایران و اصطلاحا سوق دادن ایران به گوشه رینگ و نهایتا انجام عمل مقتضی بدست آورند.این امر زمانی که در کنار قدرت گیری احتمالی جمهوری خواهان در حیات سیاسی آمریکا قرار بگیرد بسیار خطرناک تر نیز خواهد شد و یکی از مفروضاتی را که می توان در این زمینه بیان داشت آن است که اوباما و مذاکرات کنونی هسته ای پیاده نظام جمهوری خواهان به منظور گشایش مسیر برای اقدام جدی تر علیه ایران باشند.
لذا در مجموع می توان گفت در حالی که عده ای از کارشناسان داخلی و بین المللی و حتی کارشناسان جریان دولت نیز از شکستن موزائیک بی اعتمادی نسبت به جمهوری اسلامی ایران سخن به میان می آورند و شکستن و ترک برداشتن موزائیک بی اعتمادی را به معنای تامین بهینه منافع ملی کشور تلقی نموده اند باید گفت که وجود منازعات ایدئولوژیک وژئوپلتیک موجود بین ایران و آمریکا نمی تواند این ترک برداشتن موزائیک بی اعتمادی را به دستور کاری برای تامین منافع ملی تبدیل نماید و آمریکا تلاش دارد تا با گسترش روندهای اعتماد سازی مداوم از سوی ایران اولا جایگاه ایران را در مسائل منطقه ای و بین المللی به جایگاهی تدافعی و ثانیا در بلند مدت امکان امنیتی کردن وضعیت جمهوری اسلامی ایران را جهت متوسل شدن به استفاده از ابزار اجبار فراهم آورد. در تایید این مطلب می‌توان به سخنان دیوید پترائوس رئیس اسبق سازمان سیا در 21 فروردین ماه اشاره داشت که بیان داشته است؛ « یک معامله اتمی موفقیت آمیز، به جای آنکه بر پیکار طولانی ما با ایران نقطه پایان بگذارد، می تواند موجب شود که آمریکا و متحدینش در خاورمیانه با رقیبی با منابع و امکانات بیشتر و در برخی جنبه ها، خطرناکتر روبرو شود. برچیدن تحریم ها، توانایی تهران را برای ارائه نفوذ بدخیم خود در محیط پیرامونی از جمله سوریه، لبنان، عراق، شبه جزیره عربستان و سرزمین های فلسطینی تقویت می نماید». به همین دلیل پترائوس توصیه می نماید که آمریکا نیاز مبرمی به برنامه ریزی برای بعد از معامله با ایران دارد. به همین جهت است که خوشبینی مفرط به مذاکرات هسته ای را می توان به عنوان یک اشتباه استراتژیک تلقی کرد و می بایست در این زمینه بسیار محتاطانه عمل کرد.
نویسنده: محمد شریف انصاری، کارشناس مسائل راهبردی
انتهای پیام/.
