صنایع دستی، حریر خوش نقش فرهنگ شهرستان شاهرود

به گزارش خبرگزاری تسنیم از سمنان به نقل از روابط عمومی اداره میراث رهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان شاهرود، از ویژگی‌های این شهرستان می‌توان به وجود دشت، کویر، ریگزار، مناطق استپی، تپه‌های ماهور، کوهستان، جنگل و رودخانه در کوچکترین محدوده اشاره کرد.

با کاهش ارتفاع از سمت شمال تا جنوب شهرستان، اقلیم و زیست بوم شهرستان تغییر می کند و این تغییر موجب تنوّع مسکن، فرهنگ، آداب و رسوم و دیگر شاخصه‌های مردم شناسی آن می‌شود. این تنوع اقلیمی، تنوع پوشاک و صنایع دستی را نیز به همراه دارد.

در شهرستان شاهرود بالغ بر 60 رشته صنایع دستی در گروه های سفال و سرامیک، بافته‌های داری و غیر داری، پوشاک سنتی، نساجی سنتی، صنایع دستی چوبی، صنایع دستی چرمی، صنایع دستی فلزی، بافته‌ها و زیر‌اندازها، تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، نمد مالی، گلیچ، گلیم بافی، جاجیم، چوقا، منبت چوب، سازهای سنتی، تابلو فرش، معرق کاشی، خراطی چوب (از فنون قدیمی شهر شاهرود) دوخت‌ها و رودوزی‌های سنتی فعال است.

صنعت سرامیک سازی شهرستان شاهرود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از دیگرصنایع دستی آن می‌توان به دست بافته‌های سنتی شهر کلاته خیج، جاجیم پر نقش و نگار شهر مجن، جاروبافی زنان روستای طرود و سوزن دوزی زنان منطقۀ کویری خوارتوران اشاره کرد.
                                                                                                                  
سفال و سرامیک

سفالگران این شهرستان با استفاده از خاک‌های غنی منطقه و نیز با خلاقیت خود به ساخت انواع آثار سفالی مبادرت می‌ورزند. در کنار هنر سفال برخی هنرمندان شهر شاهرود در صنعت سرامیک سازی فعالیت می‌کنند.

در کارگاه‌های این رشته با استفاده از روش‌های دوغابی و ریخته‌گری کار تهیه ظروف و دیگر آثار صورت می‌پذیرد.

شاهرود را می‌توان یکی از قطب‌های اصلی سفال و سرامیک ایران دانست. برخورداری از هنرمندان و صنعتگران به‌نامی که نشان درجه یک هنر از ریاست جمهوری را کسب نموده و یا با خلق آثار بدیع و تولید سفال‌های آوائی، مشبک، دوجداره و شیشه‌ای برگرفته از طرح‌های اصیل ایرانی هنرنمایی می‌کنند و در سطوح ملی و بین المللی به نیکی می‌درخشند.

سبک‌ترین آجرهای سفالی، بزرگ‌ترین و نازک‌ترین خشت‌های سفالی جهان از آثار هنرمندان بزرگ شاهرودی است.

گلیم

یکی دیگر از صنایع دستی شهرستان شاهرود بافت گلیم است. این هنر غالباً در نقاط حاشیه کویر متداول است. زنان عشایر ایل چوداری روستای هدف گردشگری رضا آباد خوارتوران از جمله زبردست‌ترین بافتدگان گلیم در این شهرستان به شمار می‌روند.

در سال‌های اخیر با برپایی دوره های آموزشی به همت اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، بافت گلیم در دیگر نقاط شهرستان شاهرود رایج شده است. در نوع سنتی گلیم را بر روی دارهای زمینی می‌بافند.

نقوش گلیم به صورت ذهنی و الهام گرفته از طبیعت پیرامون بافندگان بوده و غالباً نقوش حیوانات، پرندگان، سیاه چادر و اشکال هندسی بر روی آن مشاهده می‌شود.

بر روی این نوع دار بافت انواع توبره، سفره آردی، پلاس، خورجین و غیره نیز صورت می گیرد.

جاجیم

جاجیم یکی از زیباترین و پر نقش‌ترین دست بافته های سنتی شهرستان شاهرود است. بافت جاجیم غالباً در نقاط کوهستانی از جمله شهر مُجن متداول است. زنان هنرمند این نقاط پس از ریسیدن پشم گوسفند و رنگ‌رزی آن با استفاده از کارگاه سنتی بافندگی به بافت جاجیم نقش دار مبادرت می ورزند. اهالی شهر مجن جاجیم پر نقش و ظریف بافت را در اصطلاح محلی "گلیچ" می‌نامند.

دستبافته های سنتی

دستبافته های سنتی مانند پارچه پشمی و نخی، حوله، دستمال، شمد، چادر شب و پاپیچ از دیگر تولیدات صنایع دستی در شهرستان شاهرود می باشد که در فهرست میراث معنوی به ثبت رسیده است. بیشترین تعداد کارگاه‌های فعال بافندگی در شهر کلاته خیج دایر بوده و بر همین اساس این شهر را می توان شهر تانه بافی نیز نامید.

در نقاط دیگری همچون مجن، طرود، جیلان و قلعه بالا نیز تولیدات بافته های سنتی توسط زنان و دختران متداول است. بخش عمده‌ای از تولیدات این کارگاه‌ها، به استان‌های همجوار صادر می‌شود. در نقاط سردسیر شهرستان، زنان با استفاده از پشم ریسیده شده و نخ کار بافت نوعی پارچه پشمی تحت عنوان "چُقا" را انجام می‌دهند.

این پارچه در تهیه اجزای لباس مردان کاربرد دارد.

منبّت

یکی از صنایع رایج در این شهرستان منبت‌کاری است. ایجاد نقش‌های برجسته و فرو رفته با استفاده از انواع مُغارهای آهنی به جهت خلق آیات قرآنی و اشکال زیبا بر روی چوب صورت می‌گیرد.

منبت کاران مشهور روستاهای دهملا و راهنجان با هنر خود کار تزئین اجزاء مبلمان و انواع دکور و بوفه را انجام می‌دهند.

تولیدات این نقاط به سایر شهرهای ایران و کشور های مختلف جهان صادر می‌شود. در شهر شاهرود و برخی روستاهای منطقه استادان منبت کار به خلق تابلوهای نفیس اشتغال دارند.

نمد

یکی دیگر از صنایع دستی رایج در شهرستان شاهرود هنر نمد مالی است. نمد از در هم تنیدن الیاف حلاجی شده پشم گوسفند با استفاده از محلول آب و صابون و در اثر مالیدن طولانی مدت به عمل می‌آید.

از این ساخته برای زیر انداز خانه و تن پوش چوپانان استفاده می شود. بیشترین کارگاه‌های نمد مالی در روستای ابرسج فعال بوده و تولیدات این روستا غالباً به دیگر نقاط کشور ارسال می‌شود. زنان و مردان از پشم‌های رنگ شده برای نقش اندازی و زیبایی هر چه بیشتر نمد استفاده می‌کنند.

سوزن دوزی

منطقۀ خوارتوران بیارجمند در جنوب شرقی شهرستان سمنان که شامل روستاهائی چون اسب کشان، قلعه بالا، گیور، دزیان، رضاآباد و نیز شهر مجن در شمال غربی شهرستان از جمله مناطقی هستند که دارای این هنر زیبا وچشم نوازند. مردمان هنرمند این مناطق با خلق نقوشی برگرفته از طبیعت به تزیین اجزای پوشاک محلی خود مبادرت می‌ورزند.

اگرچه در دهه‌های اخیر سوزن دوزی رو به افول و فراموشی نهاده اما هنوز هم می توان نقوش زیبای آن را بر روی پارچه های سر تاقی، مچبندها و پاپیچ‌های سنتی و البسه محلی این دیار مشاهده کرد.

لاک تراشی (هنر تراشیدن اشیاء و پیکره های چوبی) در روستای ابر، دوخت البسۀ محلی و زیورآلات در شهرهای شاهرود، مُجن، کلاته خیج و روستاهای سطوه و بیدستان، جاروبافی در روستای طرود، پلاس بافی در مناطق خوارتوران و بسطام، قلمزنی روی مس، مینیاتور، معرق و مشبک چوب و مس، تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی، آهنگری و مسگری، گره چینی چوب و خراطی در شاهرود از دیگر صنایع دستی فاخر این شهرستان به شمار می رود.

توانمندی و فرصت های پیش رو

در حال حاضر تنها فروشگاه و نمایشگاه صنایع دستی این شهرستان در محل میدان امام رضا(ع) قرار دارد و با توجه به تنوع و حجم بالای کمی و کیفی محصولات صنایع دستی شهرستان و حضور پرشمار گردشگران و نیز عبور سالانه 15 میلیون مسافر و زوار آقا علی بن موسی الرضا(ع)، ایجاد مجموعه فروشگاهی – نمایشگاهی در شهرستان ضروری و مؤثر به نظر می‌رسد.

طرح مطالعاتی بازارچه دائمی صنایع دستی در شاهرود انجام پذیرفته و نیازمند تخصیص اعتبارات لازم جهت اجرا است.

تعداد افراد دارای مجوز صنعت‌گری بالغ بر دو هزار نفر بوده و بیش از 500 نفر از صنعتگران صنایع دستی شهرستان بیمه تأمین اجتماعی شده‌اند.

شهرستان شاهرود دارای 10 شرکت تعاونی صنایع دستی ثبت شده بوده و برگزیدگان مهر اصالت یونسکو (سطح بین‌المللی) از شهرستان شاهرود بالغ بر 10 مورد می‌باشند که این امر نشان از مهارت صنعت‌گران و کیفیت محصولات آنان دارد.

سرمایه گذاری در بخش صنایع دستی با کمترین هزینه بیشترین اشتغال‌زائی را ایجاد می‌کند به گونه‌ای که برای کارآفرینی در بخش صنایع دستی تنها به پنج تا 15 میلیون تومان نیاز است در صورتی که برای سرمایه‌گذاری در بخش صنعت حداقل به 50 میلیون تومان اعتبار نیاز است.

از این رو صنایع دستی با آموزش کوتاه مدت، و با توجه به حضور گردشگران در عرصۀ تولید و ارزش افزوده مناسب آن، می‌تواند اقتصاد مقاومتی را جامۀ عمل پوشانده و نقش فعال در درآمد و اقتصاد خانوار روستاها و شهرهای شهرستان شـاهرود ایفا کند.

امید است با اتکال به خداوند در سالی که "اقتصاد و فرهنگ با عزم ملّی و مدیریت جهادی" نامیده شده به صنایع دستی به مقوله‌ای درهم آمیخته از فرهنگ و اقتصاد نگریسته و با برنامه‌ریزی و حمایت از صنعتگران شایسته و زحمتکش این مرز و بوم، گامی بلند در راستای تحقق و رونق یکی از مصداق‌های بارز شعار امسال برداشت.

انتهای پیام/ آ