جولان بافت‌های فرسوده در ۱۴ شهر گیلان + تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم ازلاهیجان، بافت فرسوده شهری به عرصه هایی از محدوده قانونی شهرها گفته می‌شود که به دلیل فرسودگی کالبدی، عدم برخورداری مناسب از دسترسی سواره، تاسیسات، خدمات و زیر ساخت‌های شهری آسیب پذیر هستند.

این محدوده ها از ارزش مکانی، محیطی واقتصادی نازلی برخوردارندو  این بافت‌ها به دلیل فقر ساکنین و مالکین آنها امکان نوسازی خودبخودی را نداشته و نیز سرمایه‌گذراران انگیزه‌ای برای سرمایه گذاری در آن را ندارند.

بافت‌های فرسوده تاریخی فرصتی برای توسعه شهر

معیارهای اساسی شناسایی و تشخیص بافت فرسوده این است که دست کم 50 درصد املاک آن دارای مساحت کمتر از 200 متر مربع باشند (ریزدانگی) یا دست کم 50 درصد معابر آن کمتر از 6 متر مربع باشند (نفوذناپذیری) و یا دست کم 50 درصد ساختمان‌ها فاقد سیستم سازه مناسب باشند که آن ناپایداری  می‌گویند.

بافت فرسوده به گونه‌های با پیشینه تاریخی (ارزشمند)، بافت فرسوده فاقد ارزش تاریخی  و بافت فرسوده با پیشینه روستایی گفته می‌شود.

مداخله در این گونه بافت‌ها به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم با حمایت از نوسازی مردم در حال حاضر در کشور ایران انجام می‌شود و در روش مداخله مستقیم احیا و نوسازی بافت های فرسوده به سه روش احیا و مرمت ابنیه واجد ارزش تاریخی، ساماندهی محور های تاریخی گردشگری  و احداث واحد های مسکونی به صورت الگوی نوسازی با تخریب املاک فاقد ارزش و تجمیع آنها  انجام می‌شود.

توجه به بهسازی و مرمت بناها در اروپا تقریبا به اوایل قرن نوزدهم(منشور آتن1933) باز می گردد، اما مجموعه قوانین تدوین شده در آن بیشتر به حفظ و احیای آثار باستانی تاکید دارد؛ نه بر نوسازی و بهسازی بافت های شهری.

نخستین سمینار بین‌المللی که آشکارا به مرمت، حفاظت و بهسازی بافت های شهری توجه کرد، کنگره گوبیو در سال1960 بود.
در این کنگره اهمیت وضعیت اجتماعی شهرها مورد توجه قرار گرفت و موارد و موضوعات بازسازی در این قسمت از شهرها به عنوان عملی اجتماعی تلقی شد.

به طور خلاصه می‌توان گفت که به دنبال ضرورت های اجتماعی-اقتصادی، بحث مرمت نوسازی و بهسازی یافت قدیمی شهرها از اواسط قرن نوزدهم میلادی در اروپا با دیدگاه ها و پیشنهادهای مرمتی پیشتازان معماری در رشته های وابسته مطرح شد.

لذا از منشور آتن در 1931 تا قطعنامه آمستردام در سال 1975، با روندی تکاملی، کم کم از انحصار جنبه های هنری حرف خارج شد و به همراه توجه به تک بناها به عنوان اثر تاریخی منحصر به فرد به مجموعه مسائل اجتماعی- اقتصادی در بناها و بافت های تاریخی شهر گسترش یافت.

به طوری که تدوین کنندگان منشور جهانی آمستردام خواستار تغییرات وسیعی در موازین قانونی و مقررات اجرایی شدند به نحوی که بتوانند در آشتی دادن فضاهای کالبدی قدیمی با فضاهای زندگی مدرن توفیق یابند.

بر اساس تعریف شورای‌ عالی معماری و شهرسازی ، بخشی از شهر که بیش از50 درصد معـابر و کوچه های آن عرض کمتر از 6 متر و بیش از 50 درصد بناهای آن نیز ناپایدار و در عرصه ای کمتر از 200 مترمربع قرارداشته باشد ، بافت فرسوده محسوب می شود.

72هزار هکتار بافت فرسوده در 471 شهر کشور وجود دارد

بافت‌های فرسوده به علت قدیمی بودن بناها، فرسودگی و ناکارآمدی معابرآن علاوه بر جلوه ناخوشایندی که به شهرها داده اند ، خدمات رسانی در مواقع بحران از جمله زلزله ، سیل و آتش سوزی را با مشکل مواجه می سازند.

حدود 72 هزار هکتار بافت فرسوده در 471 شهر کشور شناسایی شده که 2 هزار و 64 هکتار آن از 14 شهرگیلان سردرآورده است.

براساس برنامه پنجم توسعه ، هرسال باید 10 درصد از بافت های فرسوده شهرها احیا شود، براین اساس تا پایان سال 94 باید50 درصد، معادل 36هزار هکتار  از وسعت بافت های فرسوده شهری کشور کم شود.

در کلان شهرهایی نظیر تهران، شهرداری‌ها از دریافت 50 درصد از سهم خود نیز صرف‌نظر کرده اند که چنین تعاملاتی به روند احیای بافت‌های فرسوده و رسیدن به اهداف پیش بینی شده در برنامه پنجم توسعه سرعت بیشتری می‌شود.

درحالیکه وضع احیای بافت‌های فرسوده در کشور مطلوب است ،آمارهای دفترامور شهری استانداری گیلان نشان می‌دهد این روند در این استان، سرعت چندانی ندارد.

14شهر گیلان درگیر بافت‌های فرسوده

شهر رشت با 717 هکتار ، بیشترین بافت فرسوده را در بین 14شهر دارای بافت فرسوده گیلان به خود اختصاص داده و شهرهای انزلی با 371 ، لنگرود با 226 و لاهیجان با 172هکتار رکوردداران بعدی بافت فرسوده شهری گیلان هستند.

از سال84 تاکنون 192هکتار معادل 9 و 4 دهم درصد از 2 هزار و 64 هکتار بافت فرسوده گیلان احیا و نوسازی شده است.

بررسی ها نشان می دهد مقاومت ساکنان بافت های فرسوده در مقابل نوسازی، بالابودن تعرفه بیمه تامین اجتماعی برای صدور پروانه ساخت و کمبود منابع مالی مهم ترین عوامل کندی روند احیای بافت های فرسوده در گیلان است.

گرچه شرکت عمران و بهسازی شهری ایران ، شهرداری‌ها و سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ، سه مرجع اصلی هستند که در چارچوب اختیارات قانونی خود در احیای بافت های فرسوده دخالت دارند اما در نهایت، مشارکت ساکنان این مناطق است که نقش تعیین کننده‌ای در فرآیند نوسازی بافت های فرسوده دارد.

شهر لاهیجان

بافت فرسوده لاهیجان که خاستگاه نخستین شهر لاهیجان است در زمانی مناسب ترین مکان سکونت در شهر بوده ولی امروزه به دلیل معضلات و مشکلات مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی، جاذبه خود را از دست داده و محل استقرار گروه های کم درآمد شده است.

سکونت افراد و گروه ها با مسائل فرهنگی متفاوت و دقیقاً متضاد، بافت قدیم را به منطقه ای جرم خیز تبدیل نموده است. از طرف دیگر خروج و جابجایی و تخلیه جمعیتی بافت، هم در فرسودگی و هم در تخریب آن مؤثر بوده است.

172 هکتار بافت فرسوده شهری لاهیجان نیازمند نوسازی

لاهیجان با 172هکتاریکی از رکوردداران بافت فرسوده شهری گیلان محسوب می‌شود،‌درارتباط با بافت های فرسوده شهر لاهیجان باید گفت  که بافت های موجود جزو بافت فرسوده با پیشینه تاریخی (ارزشمند( محسوب می شوند و لذا رویکردی که می تواند موثر باشد نوسازی مشارکتی و احیای این بافت هاست.

در ارتباط با مواجهه با بافت‌های فرسوده دو رویکرد وجود دارد که یکی رویکرد مداخله مستقیم و متمرکز دولت در بافت و دیگری رویکرد های  نوسازی مشارکتی و با همکاری مردم محلی است.

همانطور که مشاهده می‌شود در شهر لاهیجان بیشتر از رویکرد نخست استفاده شده و مشارکت مردمی نقش بسیار کمی در فرآیند احیا و نوسازی بافت های فرسوده داشته است، البته نسبت به سال های قبل رویکرد مشارکتی تا حدودی مورد استفاده قرار گرفته است.

وضعیت فعلی شهر در زمینه بافت فرسوده به دو دسته قابل تقسیم است، بافت قدیمی شهر لاهیجان:هسته اولیه شهر که نگاه بازدارندگی میراث فرهنگی مانع از رواج نوسازی در آن شده است و بافت‌های حاشیه شهر که رشد شتابان شهرنشینی و ساخت و سازهای بدون کیفیت و مهاجرت روستاییان و اقشار کم درآمد این بافت ها را پدید آورده است.

شاید یکی از دلایل اصلی بافت های فرسوده شهری و ناکارآمدی آنها رویکرد مدیریتی حاکم درشهرها باشد، همانطوری که شاهد هستیم شهرهای ایران دارای مدیریت یکپارچه نیستند مدیریتی که هدف اصلی آن تعامل سازمان‌های مختلف شهری با هم است که برای تحقق مدیریت یکپارچه شهری، لازم است این مفهوم به گونه‌ای در جامعه شهری نهادینه شود که پذیرش عام پیدا کرده و دستگاه‌های مختلف عامل در محیط‌ها و فضاهای شهری بپذیرند که برای هماهنگی میان فعالیت خود، لازم است از یک نظام واحد یکپارچه مدیریت شهری تبعیت کنند.

مدیریت یکپارچه شهری رکن تحول در نوسازی شهرها

این یکپارچگی،  برخلاف  تفاوت و تنوع زیاد زمینه فعالیت‌هایی که دستگاه‌های مختلف انجام می‌دهند، اهداف مشترکی در یک شهر بزرگ دارند که عبارت است از توسعه یکپارچه و پایدار شهری و نیز مدیریت فضاهای شهری به گونه‌ای که محیط‌های مناسب برای زندگی مردم فراهم کند.

یکی از سیاست‌های مواجهه با بافت فرسوده در شهر لاهیجان تهیه طرح بهسازی و نوسازی بافت قدیمی و سایر بافت های فرسوده شهر لاهیجان است که این طرح در کمیسیون ماده پنج تصویب شده و بستر مناسبی را برای نوسازی بافت فراهم کرده است.

ابزار قانونی و فنی برای این طرح هم فراهم شده است که این طرح گام بسیار مثبتی در زمینه بافت فرسوده شهر است.

تشکیل نهاد متولی نوسازی بافت و تشکیل دفاتر خدمات نوسازی محله‌ها در طرح مصوب پیش بینی شده است.

آزادسازی محله میدان به عنوان یک پروژه مهم در بافت فرسوده در محدوده چهارپادشاهان می‌تواند یکی از گام های مهم در زمینه سیاست های مواجهه با بافت فرسوده باشد.

مهمترین رویکرد درسیاست‌های جدید وزارت راه و شهرسازی که از طریق شرکت عمران و بهسازی شهری ایران اتخاذ و سرلوحه کار قرار گرفته است بازآفرینی با مشارکت شهروندان است.

با توجه به  ظرفیت‌های موجود در بافت‌های فرسوده اما ارزشمند شهر لاهیجان امید است با استفاده از رویکرد مشارکتی و در قالب طرح نوسازی و بهسازی بافت فرسوده و هم چنین استفاده از رویکرد مدیریت یکپارچه شاهد پیشرفت و بهبود شرایط این مناطق باشیم.

گزارش از: مرضیه غنی‌پور تفرشی

انتهای پیام/