استقلال بانک مرکزی زیر بوته نقد کارشناسان/ دولت یازدهم نمره قبولی گرفت؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سال‌هاست "استقلال بانک مرکزی" ابزاری برای نقد دولت‌ها شده و هر بار که نوبت به انتخابات ریاست جمهوری می ‌رسد افرادی که خواهان دریافت کلید پاستور هستند این موضوع را به عنوان مهمترین هدف خود انتخاب و البته از آن در ماراتن انتخابات و تبلیغات انتخاباتی به خوبی استفاده می کنند.

سال گذشته و همزمان با سپری شدن روزهای داغ انتخابات ریاست جمهوری، حجت‌الاسلام حسن روحانی که پیروز انتخابات هم شد به کرات از "استقلال بانک مرکزی" بعنوان مهمترین هدف اقتصادی خود نام می برد. البته بعد از انتخابات و تقریبا در اکثر گفت‌وگوهای رئیس جمهور با مردم این موضوع مورد تاکید قرار گرفته که دولت یازدهم استقلال بانک مرکزی را خط قرمز خود می داند و برای آن اهمیت بالایی قائل است.

* استقلال بانک مرکزی از شرط سیف برای روحانی تا وعده های تو خالی!!

شاید بد نباشد که در اینجا اشاره‌ای به یکی از اظهارات رئیس جمهور درباره استقلال بانک مرکزی داشته باشیم؛ روحانی می گوید: "دولت بسیار مقید است که از بانک مرکزی استفاده ابزاری نکند؛ این‌که برای هر مشکل به بانک مرکزی مراجعه کنیم ساده است اما این موضوع باعث ایجاد مشکلات و نقدینگی فراوان می‌شود".

البته باید یادآور شویم فردی که هم اکنون ریاست بانک مرکزی را برعهده دارد قبل از قبول این مسئولیت شرطی را برای روحانی گذاشته بود که آنهم "استقلال بانک مرکزی" بود. ولی‌اله سیف رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده بود: «باید به این مسئله توجه کنیم که سیاست‌های مالی و پولی با هم مرتبط هستند و وقتی بحث استقلال بانک مرکزی مطرح می‌شود، به معنای آن است که سیاست پولی مجزا از سیاست مالی نیست و در هماهنگی با آن باید بتواند مستقل اجرا شود.»

وی همچنین در ادامه این اظهارات تأکید کرده بود: «عمیقاً به استقلال بانک مرکزی معتقد است و بر این باور است که سکاندار بانک مرکزی باید از استقلال لازم برخوردار باشد.» سیف البته اشاره‌ای هم به محدوده اختیارات رئیس کل بانک مرکزی داشته و گفته بود که "رئیس دولت می‌تواند به بانک مرکزی دستور بدهد، اما نوع نگاه به بانک مرکزی بسیار مهم است. به نظر من، بیشترین اثر را برداشت رئیس دولت و نگاه او به بانک مرکزی دارد".

البته سیف بعد از آنکه سکان بانک مرکزی را به دست گرفت و وارد برج میرداماد شد در مصاحبه با بلومبرگ گفت: "کابینه روحانی با جدایی سیاست های پولی و مالی موافقت کرده و استقلال بیشتری به بانک مرکزی داده است. این مسئله امکان تمرکز بر کنترل نقدینگی و کاهش تورم را به ما می دهد".

به گزارش تسنیم، هم اکنون یک سال از فعالیت دولت یازدهم و همچنین ورود سیف به بانک مرکزی می گذرد، از آنجایی که بانک مرکزی و استقلال آن همواره بعنوان یکی از وعده های اصلی دولت روحانی محسوب می شود خبرنگار ما به سراغ تعدادی از کارشناسان اقتصادی رفت و نظر آنها را درباره تحقق این وعده انتخاباتی حجت‌الاسلام حسن روحانی جویا شد.

* استقلال بانک مرکزی از دید کارشناسان/ اقتصاددانان چه نمره‌ای به دولت یازدهم دادند؟

فرید ضیاءالملکی کارشناس مسائل بانکی و اقتصادی معتقد است که وضعیت استقلال بانک مرکزی در دولت یازدهم نسبت به دولت قبل بهتر شده ولی هنوز تا رسیدن به میزان استقلال بانک مرکزی کشورهای پیشرفته دنیا فاصله بسیاری دارد.

وی پرداخت وام های زود بازده، تسهیلات مسکن مهر، تسهیلات تکلیفی، افزایش نقدینگی، افزایش تورم و ... را مصداق نبود استقلال در بانک مرکزی دانست و گفت: اگر این تسهیلات تکلیفی به صورت کلی از دوش بانک مرکزی برداشته شود بازهم نمی توان گفت این بانک مستقل شده چراکه یکی از شاخص‌های ارزیابی استقلال بانک مرکزی مدت فعالیت رئیس این بانک است.

این کارشناس اقتصادی ضمن تأکید براینکه برای تقویت استقلال بانک مرکزی باید شرایط انتخاب و مدت فعالیت رئیس این بانک بازنگری شود، افزود: البته بانک مرکزی دولت یازدهم تا کنون موفق به کنترل نقدینگی شده است و این نمره خوبی برای این بانک محسوب می شود.

البته از بین افرادی که در این خصوص با آنها تماس گرفتیم افرادی هم بودند که اعتقاد داشتند یک سال زمان خوبی برای ارزیابی استقلال بانک مرکزی نیست و باید منتظر عملکرد این بانک در زمان کسری بودجه و ... باشیم.

سید بهاء الدین حسینی هاشمی از همین طیف کارشناسان اقتصادی است که می گوید: استقلال بانک مرکزی را نمی توان در یک مقطع یک ساله بررسی کرد چراکه حداقل باید یک یا دو دوره مالی بگذرد و بعد از مشخص شدن سیاست بانک مرکزی در مقابل کسری بودجه دولت، استقراض شرکت‌های دولتی و دولت از این بانک و ... در این خصوص اعلام نظر کرد.

وی یکسان سازی نرخ ارز را بعنوان یکی از سیاست‌های مورد توجه بانک مرکزی برشمرد و با تأکید براینکه تا کنون این بانک موفق به اجرای این سیاست نشده است، گفت: عدم تک نرخی شدن ارز و همچنین مداخله دستوری بانک مرکزی در تعیین نرخ سود از جمله مصادیق عدم استقلال این بانک در دولت یازدهم است.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه احیای نظام کارشناسی در دوره جدید بانک مرکزی جای امیدواری دارد، می گوید: هنوز نمی توان گفت که بانک مرکزی مستقل شده اما به طور کلی وضعیت استقلال این بانک نسبت به دوره قبل بهتر شده است.

مهدی تقوی اقتصاددان دیگری است که می گوید: ارزیابی شاخص استقلال بانک مرکزی نیازمند داشتن اطلاعات مالی و گزارش دقیق عملکرد این بانک در دولت یازدهم است و از آنجایی که چنین آماری در اختیار مردم و اقتصاددانان نیست نمی توان گفت که عملکرد بانک مرکزی در این دولت از استقلال برخوردار بوده یا خیر.

وی ادامه داد: اگر اقای سیف رئیس کل بانک مرکزی به صورت جدی در مقابل درخواست‌های دولت درباره چاپ پول و افزایش حجم پول بایستد می توانیم بگوییم این بانک استقلال دارد.

تقوی می گوید: اگر آقای سیف در شرایطی که تورم 28 درصد است با جدیت در شورای پول و اعتبار می گفت چرا در تورم 28 درصدی نرخ سود سپرده ها باید 21 درصد باشد و این نرخ را حداقل 30 درصد تعیین می کرد، می توانستیم بگوییم بانک مرکزی استقلال دارد.

این اقتصاددان با تأکید بر اینکه مسئولان دولتی فقط در اظهاراتشان می گویند که بانک مرکزی باید مستقل شود، تصریح کرد: با وجود گذشت یک سال از فعالیت دولت یازدهم در عمل علائم موجود اقتصادی چیزی از استقلال بانک مرکزی را نشان نمی دهد و شرایط این بانک مانند دوره قبل است.

وی ادامه داد: البته همین حد که دولت از استقلال بانک مرکزی صحبت می کند خوب است و نشان می دهد که استقلال این بانک چه اثرات مطلوبی را می تواند داشته باشد؛ بانک مرکزی هم برای دستیابی به این هدف باید بدنه کارشناسی داخلی خود را تقویت کند.

حکیمی پور کارشناس اقتصادی دیگری است که به خبرنگار تسنیم می گوید: برخی در اقتصاد دولتی معتقدند اگر بانک مرکزی به دولت وابسته نباشد اشتباه بزرگی رخ داده و به صورت لیبرالیستی عمل شده است. اما طیف عظیمی از اقتصاددانان معتقدند بانک مرکزی باید مستقل باشد.

وی با بیان اینکه استقلال بانک مرکزی از این جهت اهمیت دارد که این بانک متولی سیاست‌های پولی است، گفت: بانک مرکزی در تمام کشورها مستقل است اما در کشور ما به قلک دولت تبدیل شده و در زمان کسری بودجه به راحتی دولت به آن دست درازی می کند.

این کارشناس اقتصادی تأکید دارد که در یک سال اخیر به هیچ وجه استقلالی در بانک مرکزی مشاهده نشده است چراکه معمولاً دولت ها تمایلی به استقلال این بانک ندارند و در گذشته هم هیچ دولتی زیر بار استقلال بانک مرکزی نرفته بود.

به اعتقاد حکیمی پور، تا زمانی که بانک مرکزی استقلال نداشته باشد صحبت درباره رفع مشکلات گرانی، بیکاری، تورم، رکود و ... اشتباه است.

* چهار شاخص ارزیابی استقلال بانک مرکزی از دید کارشناسان اقتصادی

به گزارش تسنیم، در راستای ارزیابی میزان استقلال بانک مرکزی، اقتصاددانان چهار شاخص کلیدی را برای سنجش سطح استقلال بانک مرکزی در هر کشور برشمرده اند. اولین شاخص مدت دوره ریاست رئیس بانک مرکزی و نحوه عزل و نصب او است. هر چه طول دوره ریاست بانک از طول دوره دولت ها بیشتر باشد، امکان استقلال رای این نهاد از مقامات سیاسی مختلف در حوزه سیاست گذاری پولی و بانکی بیشتر است. همچنین بایستی نحوه عزل و نصب روسای بانک مرکزی تا حد امکان از اختیار دولت ها خارج باشد.

شاخص دوم استقلال بانک مرکزی، به اهداف تعیین شده برای بانک مرکزی مربوط می شود؛ به عبارت دیگر هر چه این اهداف متمرکز بر ایجاد ثبات در نرخ تورم و بدون توجه به معیارهایی مانند رشد اقتصادی باشد، این نهاد در دستیابی به اهداف پولی خود مستقل تر خواهد بود.

سومین شاخص نحوه حل اختلاف دولت و بانک مرکزی در بودجه ریزی است؛ بانک مرکزی جهت کنترل تورم باید به بخش درآمدی لایحه بودجه و نحوه تامین مالی دولت نظارت داشته باشد.

شاخص چهارم نیز اختیار بانک مرکزی در محدود کردن استقراض از این نهاد است. هر یک از شاخص های فوق را می توان به صورت قانونی و اجرایی تعریف و ارزیابی کرد. برای نمونه ممکن است در کشوری مدت دوره ریاست بانک در قانون 8 سال پیش بینی شده باشد، اما به دلایل مختلف، در مرحله عمل، بخش عمده روسای پیشین قبل از اتمام این دوره 8 ساله توسط مقامات سیاسی برکنار شده باشند.

انتهای پیام/