گزارش جدید آژانس؛ قوت‌ها و ضعف‌ها
خبرگزاری تسنیم: گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران طی همین مدت یکماهه از دوره جدید و تمدید، اقدامات گسترده‌ای را برای انجام تعهدات جدید نیز به عمل آورده است.
به گزارش حوزه سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم، آژانس در گزارش جدید خود با عنوان «وضعیت برنامه هسته‌ای ایران در ارتباط با برنامه اقدام مشترک»، نتایج بررسی های یکماهه خود در پایبندی ایران به الزامات ناشی از این توافق در مرحله تمدید را رسماً اعلام و منتشر کرد.
در توافق جدید ایران و 1+5 در وین که در 19 ژوئیه 2014 و در خاتمه مذاکرات وین 6 حاصل شد، طرفین موافقت کردند تا به منظور فراهم کردن زمان بیشتری برای مذاکره و امکان توافق جامع، توافق موقت ششماهه را تا 24 نوامبر 2014 که حداکثر زمان مندرج در توافقنامه ژنو و مصادف با سالگرد انعقاد توافق هسته ای می باشد، تمدید کنند و طرفین در این مدت، همه تعهدات دوره قبلی را اجرا کنند. در این رابطه، علاوه بر این، ایران موافقت کرد در برابر آزادسازی 2.8 میلیارد دلار از درآمدهای مسدود شده خود مربوط به فروش نفت، دو اقدام جدید را انجام دهد: تبدیل بخشی از اکسید اورانیوم غنی شده 20 درصد به سوخت، و همچنین رقیق سازی کامل اورانیوم غنی شده تا 2 درصد به اورانیوم طبیعی.
در محتوای گزارش جدید آژانس که صرفاً به ارزیابی اقدامات ایران در این دوره یکماه و بر اساس توافق جدید وین می پردازد، عملکرد کشورمان را می توان در چهار دو محور دسته بندی کرد: تعهدات مربوط به ادامه اجرای گام موقت ( در سه زمینه محدودیت های صنعتی هسته ای؛ تقویت نظارت های آژانس، و ارائه اطلاعات و دسترسی ها به آژانس)، و نهایتاً تعهدات جدید مربوط به توافق وین.
1- ادامه اجرای تعهدات گام موقت
در این دوره، تعهدات ایران هم به صورت سلبی و هم ایجابی رعایت شده است. آژانس تایید کرده که ایران فعالیت هائی را که تعلیق نموده یا تعهد به خودداری از انجام آنها داشته است، از سر نگرفته است. از طرف دیگر، اقداماتی را که متعهد به انجام آنها شده، مطابق با تعهدات مربوطه به انجام رسانده است.
الف- پایبندی به الزامات ایجابی
1. تکمیل و خاتمه انجام عملیات رقیق سازی نیمی از مواد هسته‌ای را که در تاریخ 20 ژانویه 2014 به فرم UF6 غنی شده تا سطح اورانیوم 235 با غنای تا 20درصد بودند؛
2. تزریق مقدار 100 کیلوگرم از UF6 غنی‌شده تا سطح اورانیوم 235 با غنای 20درصد به روند تبدیل در کارخانه تولید صفحات سوختی به منظور تولید اکسید اورانیوم؛
3. ادامه فعالیت‌های تحقیقات و توسعه تحت پادمان‌ها در کارخانه پایلوت غنی‌سازی سوخت بدون منجر شده به انباشت اورانیوم غنی‌شده؛
4. تزریق مقدار 1505 کیلوگرم از UF6 غنی‌شده تا سطح اورانیوم 235 با غنای 5درصد برای تبدیل به اکسید اورانیوم، به پروسه تبدیل کارخانه پودر UO2؛
ب- پایبندی به الزامات سلبی مربوط به فعالیت های هسته ای
5. عدم ادامه غنی سازی بالای 5درصد؛
6. عدم استفاده پیوسته از آبشارها در هیچ‌یک از تأسیسات اعلام‌شده؛
7. عدم راه اندازی هیچ گوه خط تبدیل اکسید اورانیوم به گاز هگزافلوراید در کارخانه تولید صفحات سوختی؛
8. عدم توسعه فعالیت در تاسیسات غنی سازی و رآکتور اراک؛
ج- ارائه اطلاعات و دسترسی‌ها به آژانس
در این خصوص، ایران بالاترین آستانه همکاریهای اعتمادسازی فراپادمان را به عمل آورده و اقدامات زیر را به عمل آورده است:
ارائه پرسشنامه روزآمد از رآکتور اراک و موافقت با انجام اقدامات پادمانی در مورد آن؛
عدم بازفراوری در هیچ‌یک از تأسیساتی که آژانس به آنها دسترسی دارد؛
دسترسی مدیریت‌شده به معدن اورانیوم و آسیاب «گچین»، همچنین معدن اورانیوم «ساغند» و کارخانه تولید اورانیوم اردکان، و همچنین ارائه اطلاعات مربوط به آنها؛
ادامه دسترسی روزانه به تأسیسات غنی‌سازی در نطنز و فردو؛
ادامه ارائه دوره‌ای دسترسی به کارگاه‌های مونتاژ سانتریفیوژ، کارگاه‌های تولید روتور سانتریفیوژ و تأسیسات ذخیره‌سازی؛ و ارائه اطلاعات مربوطه به آنها؛
د- تقویت نظارت های آژانس
در این گزارش با تکرار رویه ای که در گزارش های قبلی وجود داشته است، توضیحات ریز و ارائه اطلاعات تفصیلی در مورد تاسیسات هسته ای نیز تائید شده است. بر این اساس، ایران اقدامات زیر را انجام داده است:
1. نقشه‌های تأسیسات هسته‌ای و توضیحات مربوط به هریک از ساختمان‌های هر سایت؛
2. توضیحات مربوط به ابعاد فعالیت‌هایی که در هریک از مکان‌های دخیل در فعالیت‌های مشخص هسته‌ای، صورت می‌گیرد؛
3. اطلاعات مربوط به معادن و آسیاب‌ها و همچنین مواد اولیه.
2- اقدامات جدید در دوره تمدید
همانگونه که اشاره شد، ایران دو تعهد جدید را علاوه بر موارد مربوط به گام موقت بر عهده گرفته تا در دوره منتهی به 24 نوامبر 2014، آنها را تحت نظارت آژانس به انجام برساند. گزارش آژانس تائید می کند که ایران انجام این تعهدات را آغاز کرده و بخشی از آن را به صورت زمان بندی شده به عمل آورده است.
در واقع، ایران در خصوص تعهدات جدیدی که در دوره تمدید چهار ماهه پذیرفته است، اقدامات زیر را انجام داده است:
1. استفاده از حدود 3.5 کیلوگرم U3O8 با هدف تولید قطعات سوختی برای رآکتور تحقیقاتی تهران؛
2. رقیق سازی حدود 4118 کیلوگرم از UF6 غنی‌شده تا سطح اورانیوم 235 با غنای 2 درصد تا سطح غنای اورانیوم طبیعی.
جمع بندی
بنابراین، آژانس پایبندی ایران به تعهدات مربوطه را تائید کرده است. ضمن اینکه این گزارش نشان می دهد که ایران طی همین مدت یکماهه از دوره جدید و تمدید، اقدامات گسترده ای را برای انجام تعهدات جدید نیز به عمل آورده است.
تائید پایبندی ایران به الزامات توافق ژنو، در این گزارش محسوس و برجسته است. بنابراین، این گزارش و مفاد آن تاثیر زیادی بر تقویت جو روانی لازم برای مذاکرات هسته ای آینده خواهد داشت.
به لحاظ نکاتی که در لابلای عبارات این گزارش ارزیابی عملکرد آمده است، چند نکته را نیز از منظر کاستی های گزارش مذکور نباید از نظر دور داشت.
نکته اول اینست که در گزارش ماه قبل آژانس، اتمام کامل روند رقیق سازی نیمی از اورانیوم غنی شده 20 درصد، تائید نشده بود. اما گزارش اخیر نشان می دهد که ایران روند رقیق سازی را به اتمام رسانده است. آژانس در این زمینه تاکید دارد که «انجام عملیات رقیق سازی نیمی از مواد هسته‌ای را که در تاریخ 20 ژانویه 2014 به فرم UF6 غنی شده تا سطح اورانیوم 235 با غنای تا 20درصد بودند، به اتمام رسانده است».
اما در مورد اینکه اکسید کردن نیمی از ذخایر را نیز به اتمام رسانده یا نه، گزارش آژانس بدون تائید اینکه این روند به اتمام رسیده باشد، تنها «تزریق مقادیر مربوط به روند تبدیل» را تائید کرده است. گزارش آژانس چنین است: "تزریق مقدار 100 کیلوگرم از UF6 غنی‌شده اورانیوم 235 با غنای 20درصد به روند تبدیل در کارخانه تولید صفحات سوختی به منظور تولید اکسید اورانیوم".
در مورد اکسید کردن ذخایر اورانیوم زیر 5 درصد نیز گزارش آژانس تائید می کند که بیش از 5/1 تن از این مواد به فرایند تبدیل به اکسید وارد شده است ولی اتمام آن را تائید نکرده است.
نکته دوم، تاکید مکرر آژانس بر عبارت «تاسیسات اعلام شده» هسته ای است. این عبارت به معنای آن است که آژانس تنها در مورد تاسیساتی که از طرف ایران به آژانس اعلام شده اند و مورد وارسی قرار گرفته اند، چنین تاییدیه هائی را صادر کرده است. معنای مخالف آن نیز اینست که ایران ممکن است تاسیساتی غیر از این موارد داشته باشد! این موضوع، دقیقاً بر خلاف سیاست و مواضع کشور و به معنای گشوده نگهداشتن اتهاماتی است که در مورد ماهیت برنامه هسته ای کشورمان توسط برخی دشمنان مطرح شده است.
نکته سوم نیز اینکه آژانس هنور رقیق سازی با غنای تا 2 درصد را تائید نکرده است. عبارت گزارش آژانس اینست که «ایران به آژانس چنین اقدامی را اطلاع داده است». بنابراین، در گزارش ماه بعد این اقدامات ارزیابی و تائید نهائی خواهد شد. اما از لحن گزارش چنین به نظر می رسد که به آژانس توصیه شده تا این گزارش را در راستای تقویت دیپلماسی هسته ای طرفین تنظیم کند و در مذاکرات آینده از هرگونه تنش ناشی از این گزارشها پرهیز شود. از همین روست آژانس که در مورد اعلام موارد به نفع ایران در گزارش های خود بسیار وسواس داشته است، در این رابطه به صرف اعلام چنین اقدامی از سوی ایران، آن را در گزارش خود منتشر کرده است. شاید هم این اقدام به نوعی، واکنش به اعتراضات ایران در نشست 17 نوامبر آمانو در تهران باشد که رئیس سازمان انرژی اتمی مراتب نارضایتی از عملکرد آژانس در برخورد با مسائل فنی مرتبط با همکاریهای متقابل را اعلام کرد. گفتنی است که ایران عملاً طی یک ماه گذشته به دلیل همین رویکرد آژانس که برخلاف اظهارات آنها در نشست با نمایندگان سازمان انرژی اتمی بود، همکاریهای خود در مورد اجرای 5 گام جدید را به حالت تعلیق درآورده بود. آمانو در تهران با دادن وعده حرکت به سمت حل این چالش و رفع اختلاف، نظر موافق مقامات کشورمان را برای «ادامه همکاریها» با آژانس جلب کرد.
گفتنی است که دوشنبه هفته آینده نیز گزارش دیگری از سوی آژانس در مورد همکاریهای ایران-آژانس که خارج از توافقنامه ایران و گروه 1+5 هستند، منتشر خواهد کرد. به دلیل ارتباط محتوای گزارش مذکور با اتهامات راجع به ماهیت برنامه هسته ای کشورمان، مفاد آن می توان بر پیامدهای مثبت گزارش ماهانه اخیر سایه بیندازد.
انتهای پیام/پ
