فشار صنعت دارویی بالا و پایین می‌شود

به گزارش گروه "رسانه‌ها" خبرگزاری تسنیم، جایی که معمولا برای بیماران داروهایی تجویز می شود و آنها هم با کیسه ای پر راهی خانه می شوند و امیدوار که این دارو ها مرهم درد شوند. اگر بیماری خاصی گریبانگیر شما یا یکی از نزدیکانتان باشد، اهمیت حیاتی دارو برایتان ملموس تر است. این محصول کوچک چند گرمی که گاهی جان بیمار به آن گره خورده است، چگونه به دست مصرف کننده ایرانی می رسد؟ آیا کیفیت داروهای ایرانی و خارجی تفاوت دارد؟ و معضلات تولیدکنندگان داخلی ما چیست؟ اینها پرسش هایی است که در این گزارش دنبال شفاف سازی آنها هستیم.

جای خالی ردپای محققان دیگر کشورها

فقط 20 شرکت بین المللی خاص سراغ تولید داروهای جدید می روند و مابقی از روی این داروها کپی می کنند. کشور ما نیز در کپی کاری توانایی های لازم را دارد.

مهندس فرامرز اختراعی، رئیس سندیکای تولیدکنندگان دارو، مواد شیمیایی و بسته بندی آنها در گفت وگو با جام جم گفت: «ما و بسیاری از کشورهای دیگر دنباله رو شرکت های برند هستیم. کشورهایی که عضو تجارت جهانی (WTO) هستند یا دانش ساخت داروی جدید را از شرکت برند می خرند یا صبر می کنند و پس از به پایان رسیدن دوره پتنت، آن را کپی می کنند. ما چون عضو سازمان تجارت جهانی نیستیم، هیچ محدودیتی نداریم، یعنی به محض ورود دارویی جدید به بازار می توانیم نمونه داخلی و ژنریک (دنباله روی برند) آن را تولید کنیم.»

این داروهای نوترکیب ابتدا فقط به صورت انحصاری توسط شرکت سازنده تولید می شود و بسیار گران است، اما پس از فروش دانش ساخت آنها به دیگر شرکت ها یا به پایان رسیدن دوره پتنت به دلیل زیاد شدن آن دارو در بازار قیمت آن کاهش می یابد. در واقع شرکت پیشرو هزینه تحقیقات خود را با قیمت گزاف دارو جبران می کند.

هرچند ساخت داروهای جدید فقط در انحصار شرکت های برند است، اما گاهی در خبرها می شنویم محققی ایرانی نیز موفق به ساخت دارویی خاص برای اولین بار شده است. دکتر نیکفر، معاون سازمان غذا و دارو در این باره به جام جم گفت: «این خبرها ویرایش شده نیست، برای مثال گاهی یک داروی ضد سرطان در دنیا تائید شده، اما چون برای این کار هزینه شده روند کار را مخفی می کنند که هر کسی آن را تولید نکند. در ایران گاهی شیوه فرموله کردن آن را یاد می گیرند و بعد می شنویم داروی ضد سرطان در ایران کشف شده، اما درواقع کشف نشده، زیرا مراحل اولیه ساخت این دارو قبلا توسط شرکت دیگری انجام شده است.»

دکتر کریمیان نیز معتقد است ما و حتی بسیاری از کشورهای پیشرفته غربی توانایی ساخت داروهای جدید را نداریم: «برای انجام چنین تحقیقاتی به سیستم گسترده ای شامل افراد متخصص و محقق در زمینه های مختلف، بودجه و... نیاز است که ما آن را نداریم. کسانی که ادعا می کنند در ایران داروی جدیدی را کشف کرده اند ادله ای ندارند، ما بیشتر در زمینه معجون های گیاهی و داروهای سنتی فعال هستیم.»

بنابراین با توجه به هزینه بسیار بالای ساخت داروهای جدید و نیاز به زیرساخت های متعدد به نظر می رسد صنعت داروسازی ما باید در جای دیگری خود را توانمند کند. بهتر است با اتکا بر توان کپی سازی داروهای بسیار پیشرفته، آنها را کپی کنیم تا داروهای بسیار گران قیمتی را که وارد می شوند، با قیمت بسیار پایین تر و کیفیتی کاملا مشابه در اختیار مردم قرار دهیم.

واردات، دوای درد مردم

دکتر کریمیان ادعا می کند بتازگی واردات داروها آزادتر شده و در نتیجه وضع تولیدکنندگان داخلی دارو خوب نیست: «متاسفانه حتی داروهای برندی که مشابه ایرانی آنها را داریم، نه تنها وارد می شود، بلکه یارانه به آنها تعلق می گیرد. این موضوع فرهنگ و الگوی مصرف را در کشور عوض خواهد کرد.»

دکتر عبدالهی، معاون سازمان غذا و دارو تصریح می کند آمارها چیز دیگری می گویند: «مواد اولیه ایرانی و خارجی توسط تولیدکننده ایرانی به داروی ایرانی تبدیل می شود. وزارت بهداشت قول داده است هر ماده اولیه ای که در ایران تولید شد، کارخانه ها را مجبور به خرید آنها کند، یعنی هیچ ماده اولیه ایرانی روی زمین نمی ماند.» به گفته این مقام مسئول، بیش از 95 درصد حجم بازار ایران مصرف داخلی است که ارزش آن معادل 65 درصد بازار است. بقیه وارداتی است که معمولا داروهای جدید دارای فناوری بالاست که معادل تولید داخل ندارند. پس داروهایی که تولید داخل دارند، وارد نمی شوند، به غیر از داروهای خاص برای بیماری های خاص و صعب العلاج که پزشکان، نمونه داخلی را برای بیمار خود تجویز نمی کنند.

مهندس اختراعی رئیس سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی، از تفاهم نامه سازمان غذا و دارو با بیمه و ستونی که تحت عنوان مابه التفاوت برند اضافه شده نیز شکایت دارد: «از بودجه ای که دولت در اختیار وزارت بهداشت گذاشته، بیش از سه هزار میلیارد تومان برای مابه التفاوت داروهای برند صرف می شود. این یعنی مردم به مصرف داروهای برند جذب شوند، هیچ جای دنیا به داروی برند یارانه نمی دهند.» اما معاون سازمان غذا و دارو مساله را جور دیگری می بیند: «این یارانه فقط شامل بیماری های خاص می شود، مثلا دارویی با قیمت 3500 تومان تاکنون حدود 2000 تومان آن یارانه بوده و با قیمت 1500 تومان به دست مصرف کننده می رسیده است. این 1500 تومان برای بیماران خاص مانند پیوندی ها، توسط بیمه پرداخت می شد و بیمار پرداختی نداشت. همچنین این دارو صددرصد بازار را در اختیار داشت، چون جایگزین ایرانی نبود. تا این که اولین داروی مشابه ایرانی آن ساخته شد. بیمه طبق مقررات خود وقتی دو داروی مشابه در بازار هست، داروی قیمت پایین را پوشش می دهد. ما هر دوی اینها را در بازار آزاد کردیم، یعنی نمونه خارجی با قیمت 3500 و داخلی 1500 فروخته می شود که نمونه داخلی برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی صددرصد قیمتش از سوی ما پرداخت می شود.» دکتر عبدالهی معتقد است ورود داروهای برند فناوری را وارد کشور می کند، باید این داروها را وارد کنیم تا بتوانیم از روی آنها نمونه کپی و ژنریک را تولید کنیم.

صادرات کم است

در ایران بیش از نیمی از مواد اولیه تولید داخل و بقیه وارداتی هستند. کشور ما مانند تمام کشورهای دنیا مواد اولیه را از هند و چین وارد می کند. به گفته دکتر نیکفر، معاون سازمان غذا و دارو، صادرات ما شامل کشورهای همسایه مانند افغانستان، عراق وکشورهای آسیای میانه می شود که به دلیل مشکلات بانکی محدودتر شده است. مهندس اختراعی نیز اذعان می کند: «ما در تولید داروهای موثره جزو کشورهای پیشروی منطقه هستیم، ولی صادرات دارو از لحاظ حجم و اندازه قابل قبول نیست، زیرا کشور ما به دلایل مختلفی مانند تحریم، ثبات خوبی در این صنعت نداشته است. در مجموع فقط حدود 200 میلیون دلار صادرات دارو داریم.»

به گفته رئیس سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی، بخش عمده ای از مواد واسطه ای مواد اولیه ساخت کشور وارداتی است که از دو کشور هند و چین وارد می شود. با توجه به جمعیت کم مصرف کنندگان ما در مقایسه با بازارهای هدف هند و چین در بسیاری از موارد نمی توانیم با آنها رقابت کنیم. همچنین مواد موثره دارویی در کشورهایی مانند افغانستان و عراق طرفدار ندارد، زیرا توانایی تبدیل آن را به دارو ندارند. پس بهتر است در صادرات دارو موفق شویم تا تولید مواد موثره نیز بیشتر شود.

کیفیت داروهای ایرانی

شاید شما هم گاهی از گوشه و کنار شنیده اید کیفیت داروهای ایرانی به پای نمونه خارجی نمی رسد یا شاید تاکنون تصور می کردید بهترین انتخاب یک بیمار، داروی خارجی و برند است، اما مهندس اختراعی که در زمینه ساخت مواد اولیه و موثره دارو فعالیت می کند، کیفیت داروی ایرانی را تضمین شده می داند: «امکان این که دارویی با کیفیت پایین تولید شود بسیار کم است. علاوه بر استانداردسازی مواد موثره و اولیه، داروی نهایی ساخته شده نیز با داروی برند، همسنگ سنجی می شود.»

حتی گاهی از پزشک خود می شنویم بهتر است نمونه خارجی دارو را مصرف کنیم. دکتر کریمیان ضمن عالی دانستن کیفیت داروهای ایرانی تاکید می کند: «پزشکان یا هر کسی که درباره بی کیفیت بودن داروی ایرانی صحبت می کند باید در یک محکمه از او سوال شود براساس کدام ادله علمی یا مطالعه کلینیکی چنین حرفی می زند؟ در هر جای دنیا اگر نتوان چنین ادعایی را ثابت کرد، آن پزشک مجازات و حتی راهی زندان می شود.» این پژوهشگر مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران درباره تمایل به استفاده از داروهای خارجی می گوید: «ما اعتماد به نفس نداریم و جنس خارجی را دوست داریم، اما دارو علم شیمی است و همه چیز آن قابل اندازه گیری است. دوم این که تولید دارو براساس استانداردهای بین المللی فارماکوپه انجام می گیرد. تک تک اجزای متشکله یک داروی ایرانی طبق موازین بین المللی و مونوگراف یواس پی آزمایش می شود. همچنین کارشناسان وزارت بهداشت به​صورت غیرمنتظره از فرآیند تولید بازدید می کنند.» او معتقد است داروی خارجی فقط جیب مردم را خالی می کند. البته گاهی توصیه پزشکان به استفاده از نوع خاصی دارو دلایل دیگری دارد، برای مثال اثر دارو با توجه به مدل دارورسانی آن فرق می کند. همان طور که مهندس اختراعی اشاره می کند، چند نوع دارو داریم: «قرص ساده، کپسول کنترل ریلیز، داروهای سینگل دوز که برای 12 ساعت یا یک روز در بدن می ماند یا پچ پوستی که مانند چسب روی پوست می زنند و آرام آرام جذب بدن می شود، همچنین یک دارو ممکن است تزریقی یا خوراکی باشد که سرعت جذب آنها متفاوت است. بنابراین متناسب با نیاز بیمار، پزشک در مصرف شکل دارو دخالت می کند، ولی این که پزشکی نام برند یک دارو را به جای نام علمی و ژنریک توصیه کند، در دنیای پیشرفته درمانی جرم است. در کشور ما متاسفانه به این مسئله توجه نشده و باید از تجویز القایی جلوگیری شود.»

در حالی که تولیدکنندگان مواد اولیه داخلی دارو روی نقش پزشک در استفاده از داروهای ژنریک تاکید دارند، معاون سازمان غذا و دارو معتقد است هرچند استانداردهایی وجود دارد که باید رعایت شود، اما اینها در محیط غیرزنده است، نه زنده: «تاثیر دارو در محیط زنده به خصوصیات انسان ها بستگی دارد. درباره بیماران خاص وقتی بیماری تا دیروز از داروی ایرانی A استفاده می کرده، نمی تواند براحتی از فردا به جای آن، داروی B ایرانی را مصرف کند. بنابراین وقتی یک تولیدکننده، داروی جدیدی تولید می کند باید به مرور بیماران را به مصرف داروی خود سوق دهد.» به باور دکتر عبدالهی تجویز داروهای ایرانی توسط پزشکان به بازاریابی شرکت های تولیدکننده نیز بستگی دارد. شرکت هایی که در این زمینه علمی و قوی هستند، خیلی سریع توانسته اند بازار واردات را تصاحب کنند.

نیاز به خودباوری

به گفته مهندس اختراعی بازار داروی دنیا تقریبا نزدیک به یک تریلیون دلار است و 90 درصد آن را داروهای ژنریک پوشش می دهد که قیمت آنها کمتر از 150 میلیارد دلار برآورد شده است. بنابراین با این​که فقط 10 درصد بازار در اختیار داروهای برند است، اما بیشتر پول ها به آنجا سرازیر می شود. منحنی رشد داروی ژنریک کشورهای پیشرفته ای مانند آمریکا، کانادا و کشورهای اروپایی نسبت به کل داروهای مصرفی به شدت صعودی است. مردم آمریکا بین سال های 2001 تا 2011 یک تریلیون دلار از طریق مصرف داروی ژنریک صرفه جویی کرده اند. این نشان می دهد مردم کشورهای پیشرفته خودشان مسیر سلامت خود را اصلاح می کنند.

از طرف دیگر دکتر عبدالهی، معاون سازمان غذا و دارو معتقد است تولید داخل باید تا حد ممکن قوی شود: «آمریکا به عنوان تولیدکننده اول دارو در دنیا فقط 50 درصد دارویش تولید داخل است، ما 95 درصد تولید داخل داریم. بهتر است دارویی را که تولید آن برایمان صرفه اقتصادی ندارد، وارد کنیم. در عوض با تولید بیشتر داروهای دیگر که می توانیم آنها را ارزان تولید کنیم، صادراتمان بیشتر می شود. شرکت بدون رقیب مرده است، باید رقابت وجود داشته باشد که قوی شویم. ما اجازه رقابت می دهیم، اما نه آنقدر که تولید داخلی بشکند. ما مطمئنیم هیچ شرکت تولید داخلی با سیاست های ما نمی شکند.»

منبع: جام جم

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.