حمله آمریکا به خاک سوریه برای مقابله با داعش یا تقویت مجدد مخالفان

بامداد سه‌شنبه (1 مهر93) آمریکا حملات هوایی خود را به اهداف داعش در مناطق رقه و دیر الزور سوریه آغاز کرد. بخشی از این حملات از طریق هواپیماهای اف22 و بخشی دیگر از طریق موشک‌های تام هاوک از ناوگان دریایی آمریکا در خلیج فارس صورت گرفته است. هرچند هم‌پیمانان غربی آمریکا از مشارکت در این حملات خودداری کرده‌اند اما گفته می‌شود هواپیماهای برخی از کشورهای عربی مانند عربستان، امارات عربی متحده و اردن در این حملات مشارکت داشته‌اند. این حملات چهار روز بعد از تصویب راهبرد دولت اوباما برای مقابله با داعش در مجلس نمایندگان و سنای آمریکا صورت گرفت. این راهبرد روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه گذشته بدون جار و جنجال در کنگره به تصویب رسید.

مفاد طرح آمریکا برای مقابله با داعش در عراق و سوریه
سه بخش را می‌توان در این طرح تشخیص داد.
بخش نخست به لزوم مقابله با داعش به‌عنوان یک خطر جدی برای امنیت منطقه و جهان از جمله آمریکا اشاره دارد و اهمیت این بخش در این است که پیش از این بحثها و اختلاف نظرهایی بین مقامات نظامی و امنیتی آمریکا در خصوص اینکه آیا داعش خطر جدی برای آمریکا هست یا نیست وجود داشت که بر اساس آن ژنرال دمپسی رئیس ستاد ارتش خطر داعش  را برای آمریکا چندان جدی نمی‌دید اما در مقابل برخی دیگر مانند چاک هیگل وزیر دفاع آن را جدی و قریب الوقوع می‌دید و حتی طی مصاحبه‌ای از حضور بیش از یک‌صد تن از اتباع آمریکایی بین داعشی‌ها پرده برداشت و بدین ترتیب بر قریب الوقوع بودن خطر از طریق بازگشت آنها تأکید کرد.

ازاین‌رو بر محروم کردن داعش از داشتن هر نوع پناهگاه امن از طریق حملات هوایی مداوم، جمع‌آوری اطلاعات از تحرکات این گروه، محدود کردن منابع مالی داعش از طریق کاهش درآمد نفتی و متوقف کردن کمکهای خارجی به این گروه، ایجاد مانع بر سر تردد اعضای داعش به عراق و سوریه و در نهایت افشای ماهیت واقعی داعش با کمک متحدان خود در جهان اسلام از دیگر مفاد طرح آمریکا برای مقابله با داعش به شمار می‌رود.

بخش دوم طرح به عراق مربوط می‌شود که در این بخش رویکرد عملی باز مورد تأکید قرار گرفته و تصریح شده است که ادامه عملیات واشنگتن علیه داعش به تشکیل دولت فراگیر در عراق بستگی دارد. این نشان می‌دهد که آمریکا از تهدید داعش به‌عنوان اهرمی برای کنار زدن نوری مالکی از احراز مجدد پست نخست وزیری و تشکیل دولت فراگیر مورد نظر خود استفاده کرد و با توجه به اینکه هنوز روند تشکیل دولت جدید عراق به اتمام نرسیده و هنور بر سر پستهای کلیدی وزارت دفاع و کشور اختلاف نظر هست ازاین‌رو گنجاندن این بند در راهبرد جدید آمریکا حاوی این هشدار به دولت جدید عراق است که اگر روند جاری تشکیل دولت فراگیر متوقف شود آمریکا کماکان به استفاده ابزاری از داعش متوسل خواهد شد و این نشان می‌دهد که آمریکا می‌خواهد سایه داعش را همچنان بر سر دولت جدید عراق و دیگر رهبران عرب نگه دارد تا به باج‌گیری‌های خود در عرصه‌های مختلف ادامه دهد.

اما بخش سوم طرح به نحوه مقابله با داعش در سوریه اختصاص دارد. این بخش طوری طراحی شده که مقابله با داعش به تقویت دولت سوریه منجر نشود و به همین علت بر تقویت و تسلیح شورشیان به‌اصطلاح میانه‌رو تأکید و تصریح شده است.

در این بخش آمریکا کوشیده با یک تیر چند نشان بزند و ضمن اینکه از ظرفیت شورشیان مسلح ضددولتی به‌عنوان بدیل ارتش آمریکا و ارتش سوریه در عملیات زمینی استفاده کند در عین حال مخالفان دولت سوریه یا حامیان سابق طرح براندازی و حامیان کنونی طرح تقسیم قدرت در سوریه به‌خصوص عربستان را نیز در ائتلاف به‌اصطلاح ضدداعش کنار خود داشته باشد. ازاین‌رو احتمال اینکه بخش سوری طرح تحت فشار عربستان تهیه و تدوین شده باشد، زیاد است.

از طرف دیگر طرح به‌گونه‌ای طراحی شده که با حداقل خسارات و تلفات برای آمریکا همراه باشد. این طرح همچنین آشکارا هر نوع استقرار نیروی نظامی آمریکایی در درگیری‌ها در سوریه را منتفی می‌داند. رئیس جمهور آمریکا گفت: "آموزش‌های نظامی در سوریه صورت نمی‌گیرد و پرسنل ارتش آمریکا قرار نیست برای اجرای این طرح به خاک سوریه اعزام شوند.

وی افزود آمریکا از تجربه نبرد با القاعده آموخت بهتر است از توانایی‌های آمریکا برای کمک به شرکای این کشور استفاده بشود، تا آنها بتوانند داخل خاک کشورهای‌شان از خودشان دفاع کنند. بااین‌حال این طرح دولت را وادار می‌کند هر 90 روز گزارشی در مورد اجرای آن، تعداد شورشیان آموزش دیده، نحوه انتخاب گروه‌هایی که از کمک واشنگتن برخوردار می‌شوند و شیوه استفاده از سلاح‌ها و تجهیزات کمکی به شورشیان به کنگره ارائه دهد. همچنین در این طرح، در نظر گرفته شدن منابع مالی اضافه‌تر برای تأمین هزینه‌های عملیاتی منتفی نیست.

واکنش‌ها به طرح دولت اوباما برای مقابله با داعش

بین واکنش‌ها سه نوع بیش از دیگر موارد جلب توجه  می‌کند.
نخست واکنش حزب رقیب جمهوری‌خواه در آمریکاست که مخالفت چندانی از خود نشان نداد و حتی پیش از اینکه طرح دولت به کنگره برود جان بینر رئیس جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان آمریکا از طرح باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا برای مسلح کردن و آموزش مخالفان سوری و مجهز کردن آنها برای مقابله با تندروها حمایت کرد و تصویب آن را از کنگره خواستار شد.

بینر پس از نشست حزب جمهوری‌خواه آمریکا که برای راضی کردن اعضای این حزب به‌منظور موافقت با این طرح برگزار شد، به خبرنگاران گفت: «صریحاً بگویم که معتقدم درخواست رئیس جمهور منطقی است.» وی افزود: «هیچ دلیلی نداریم که با این طرح موافقت نکنیم».

جاش ارنست سخنگوی کاخ سفید نیز در کنفرانس خبری تصریح کرد: "ما بیانیه‌های علنی از طرف اعضای ارشد دموکرات و جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان و سنا را دیده‌ایم که عملاً به دولت اجازه و اختیار لازم را برای افزایش حمایت‌ها از مخالفان سوریه از جمله آموزش نظامی به آنها و مجهز کردن آنها می‌دهد. بنابراین ما از حمایت هر دو حزب برخورداریم و در این باره گفت‌وگوهایی میان دولت و اعضای ارشد کنگره انجام شده است".

در واقع برخورداری از یک چنین حمایت‌هایی موجب شد طرح دولت اوباما بدون اینکه با مانع و چالش خاص روبه‌رو شود در هر دو مجلس نمایندگان و سنا به تصویب برسد و برای اجرا آماده شود که همین سرعت عمل و برقراری نوعی اجماع بین دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان قابل تأمل است.

واکنش دوم به دولت سوریه برمی‌گردد که ضمن نقد رویکرد دولت و کنگره آمریکا باز در خصوص همراهی با ائتلاف مورد نظر آمریکا برای مقابله با داعش چراغ سبز نشان داد. در این راستا جِهاد اللحّام رئیس مجلس سوریه در نامه‌ای به جان بینر رئیس مجلس نمایندگان آمریکا نوشت: "مصوبه تجهیز گروه‌های جهادی مخالف نظام سوریه، نقض قطعنامه‌های شورای امنیت درباره مبارزه با تروریسم است".

وی با اشاره به مطرح شدن موضوع تجهیز مخالفان سوری به سلاح در کنگره آمریکا هشدار داد: "آموزش و تأمین مالی گروه‌های مسلح از طرف آمریکا باعث شکل‌گیری «دولتی ورشکسته» خواهد شد که نخواهد توانست وحدت و یک‌پارچگی خاک سوریه  را حفظ کند".

رئیس مجلس سوریه  در این نامه پیشنهاد کرد: "دمشق و واشنگتن همکاری مؤثری در چارچوب اطلاعاتی و نظامی برای مبارزه با تروریسم بر اساس قطعنامه‌های شورای امنیت داشته باشند". وی در پایان ضمن درخواست از جان بینر برای رد درخواست مخالفان میانه‌رو خاطرنشان کرد: "همین مخالفان میانه‌رو در سوریه بودند که دو خبرنگار آمریکایی را به داعش فروختند و برای آنها هیچ مانعی برای فروش سلاح‌های آمریکایی به این گروه هم وجود نخواهد داشت".

اما واکنش سوم به خود داعشی‌ها برمی‌گردد که ظاهراً تهدید آمریکا را جدید گرفته و برای در امان ماندن از حملات کوشیده‌اند خود را از تیررس حملات احتمالی دور نگه دارند. به‌محض تصویب طرح دولت سوریه در کنگره داعشی‌ها برخی پایگاه‌های خود را در نزدیک مرز عراق در سوریه ترک و تسلیحات خود را در مناطق دیگری مستقر کردند.

تمام مواضع مشخص داعش در شهر الشاره واقع در 60کیلومتری شرق دیر الزور و همچنین ساختمان‌های دولتی در شهر دیر الزور (که به انبار اصلی تسلیحات این گروه در این منطقه تبدیل شده بود) و حتی میادین نفتی در دیرالزور از سوی عناصر داعشی تخلیه شدند.

سه گزینه فراروی گروهک  تروریستی داعش سوریه

در وضعیت کنونی چند گزینه پیش روی داعشی‌ها در سوریه قرار دارد. نخست اینکه خود را بین اهالی محلی پنهان کنند که در این صورت حملات هوایی آمریکا می‌تواند تلفات زیادی از غیرنظامیان سوری در پی داشته باشد. دوم اینکه داعشی‌ها خود را به مراکز استقرار دولتی نزدیک کنند و از این طریق بکوشند نوک حملات هوایی آمریکا را به‌سمت اهداف دولتی منحرف کنند و از این طریق برای خود حاشیه امن ایجاد کنند و سوم اینکه از خاک ترکیه برای بازگشت استفاده کنند و با توجه به اینکه غرب با بازگشت این افراد به‌شدت مخالف است لذا احتمال اینکه داعشی‌ها به‌سمت مناطق مورد نظر غرب در مناطق مرزی روسیه سوق داده بشوند تا چالشی برای روسیه ایجاد کنند، وجود دارد.

نتیجه‌گیری

هرچند ورود دیرهنگام آمریکا به روند ضدداعش در عراق در مقابله با تعرضات و پیشروی‌های این گروه به مناطق کردنشین شمال عراق مؤثر بوده است و تا حدودی در تثبیت اوضاع سیاسی و امنیتی مؤثر بوده است اما با توجه به روابط خصمانه‌ای که آمریکا در قبال دولت سوریه در پیش گرفته افق روشنی نسبت به ورود نظامی آمریکا به معادله تحولات سوریه در پوشش مبارزه با داعش دیده نمی‌شود و این نگرانی وجود دارد که این ورود به‌جای مقابله با داعش به تسلیح و تقویت مجدد شورشیان بینجامد که می‌تواند برهم خوردن ثبات نسبی و افزایش ناامنی‌ها و درگیری‌ها را در پی داشته باشد.

انتهای پیام/ر*