مداخله در علم از سوی سیاست به‌نفع علم و سیاست نیست
خبرگزاری تسنیم: رئیس‌جمهور گفت: مداخله در علم از سوی سیاست به‌نفع علم و سیاست نیست و دانشگاه و حکومت ضرر می‌کنند.
به گزارش خبرنگار حوزه دولت خبرگزاری تسنیم، حجت‌الاسلام حسن روحانی رئیس‌جمهور در هفتمین جشنواره بین‌المللی فارابی که در محل نهاد ریاست جمهوری برگزار شد، گفت: علما و دانشمندان همواره چه در تهران و سایر استان‌ها همه در این انقلاب نقش و حضور داشته‌اند.
وی افزود: اگر نگاهی به این انقلابی که سرنوشت کشور را تعیین کرده و تاریخ ایران و رقم خوردن سرنوشت همه فرزندان ما است، این سؤال مطرح می‌شود که تناسب این انقلاب با علوم انسانی بیشتر است یا با سایر علوم؟ البته همه علوم، علوم فنی و مهندسی و همه علوم تجربی و پزشکی و همه رشته‌های علمی و فناوری های نو، جایگاه خود را دارند.
روحانی به تقسیم‌بندی علوم به گرایش‌ها و رشته‌های مختلف اشاره و تصریح کرد: علوم انسانی و اسلامی را امروز ما به نام جشنواره معلم ثانی، جشن گرفته‌ایم و علوم دیگر را نیز در جشنواره‌های دیگر مانند رازی و خوارزمی و سایر جشنواره‌ها جشن می‌گیریم.
رئیس‌جمهور با تأکید بر اینکه اصل تقسیم‌بندی به‌دلیل گسترش علوم و دانش بشری است، گفت: روزی بود که همه علوم در یک جا جمع بود و یک مدرسه بود، مدرسه‌ای که در آن هم فقه، هم تفسیر قرآن و هم فلسفه به‌معنای عام کلام در آن خوانده می‌شد که بسیاری از علوم امروز نیز تحت عنوان طبیعیات، در همان فلسفه خوانده می‌شد؛ حتی موسیقی هم در همان مدارس مورد بررسی قرار می‌گرفت و شعر و ادبیات فارسی و عربی هم در همان مدارس مورد بررسی قرار می‌گرفت.
روحانی افزود: اینکه شما می‌بینید ایرانی‌ها بزرگترین لغت‌نامه عربی را تألیف کرده‌اند، یک ایرانی فارسی‌زبان، بزرگترین لغت‌نامه عربی را تدوین و تألیف می‌کند. اینکه مشاهده می‌کنید یک استاد عرب ایرانی بهترین و نفیس‌ترین کتاب ادبیات عرب، یعنی صرف و نحو را می‌نویسد نشان‌دهنده این است که این ملت در تمام علوم و رشته‌های علمی سرآمد بوده است.
رئیس‌جمهور به نام‌گذاری جشنواره‌ها به نام بزرگان و فرهیختگان علوم ادبیات فارسی اشاره کرد و تصریح کرد: همین نام‌هایی که جشنواره‌ها به نام آنهاست، شامل خواجه نصیر، فارابی و ابن‌سینا، اینها شخصیت‌های بزرگی هستند که در مسایل ادبی، فرهنگی و شعر و حکمت صاحب سبک و بنام هستند. شیخ طوسی‌ها و شیخ انصاری‌ها بزرگان ادب و فلسفه هستند.
روحانی در همین رابطه تأکید کرد: در رشته علوم پزشکی نیز تقسیم‌بندی‌ها به همین سبک صورت گرفته است. وقتی پزشکی عمومی تمام می‌شود، فوق‌تخصص‌ها شروع می‌شود که این طبیعت علم است. البته در حقوق هم همین‌طور است که شامل حقوق مدنی، جزا، بین‌الملل، حقوق دریاها، نفت، جرم‌شناسی و کیفرشناسی می‌شود که امروز هرکدام متخصص و صاحب‌نظر خود را دارد.
وی با بیان اینکه در عین حال علوم انسانی و علوم اسلامی اگر کنار هم قرار گیرند متکفل شناخت بهتر انسان برای راه و رسالت انسان می‌شوند، گفت: کنار هم قرار گرفتن این علوم باعث دریافت بهتر سنت‌های الهی می‌شود.
روحانی با ابراز اینکه همه چیز بر مبنای سنت الهی حرکت می‌کند، اظهار داشت: باید سنت‌ها را بشناسیم زیرا همه تحولات بر مبنای سنت‌هاست. قرآن به ما می‌گوید همه تاریخ، سرنوشت بشر و ظالمین و ستمگران و عالمان و آگاهان را می‌توانیم ملاحظه کنیم که سنت خدا نه تحویل‌پذیر و نه تبدیل‌پذیر است.
رئیس‌جمهور ادامه داد: علوم انسانی یکی از رسالت‌هایش کشف سنت‌های الهی است که همه مشکل ما نیز از همین جا نشئت می‌گیرد. ما باید همه سنت‌های الهی را برای پیشرفت و تحول بشناسیم. باید سنت‌های الهی را برای انسجام و وحدت بشناسیم. چه‌کسی امروز در جامعه به ما می‌خواهد بگوید که وحدت چطور امکان‌پذیر است؟
وی اضافه کرد: این جغرافیایی که از آن نام برده شد که یک بخش آن علم جغرافیای انسانی و شناخت اقوام، نژاد، گروه‌ها، روستایی و شهری است، چه‌کسی باید به ما بگوید که بهترین راه برای ایجاد وحدت در ایران‌زمین چیست؟ هیچ چیز با شعار درست نمی‌شود. البته گاهی شعار برای تذکر لازم است. شعار گاهی برای اینکه راه گم نشود لازم است اما کنار شعار ما باید راه را پیدا کنیم.
روحانی با طرح این سؤال که هدایت الهی به چه معناست، گفت: هدایت یعنی راه نشان دادن و صراط را تعیین کردن. هدایت این است، هدایت یعنی کسی که مسیر را می‌شناسد. چطور باید جامعه را هدایت کنیم؟ باید مسیر درست را به مردم نشان دهیم.
رئیس‌جمهور همچنین با طرح این سؤال "چه‌کسی باید این مسیر درست را به ما نشان دهد؟" افزود: همواره فرهیختگان، دانشمندان، اندیشمندان، میزبان سیاستمداران در تاریخ بوده‌اند و سیاستمداران در صورتی موفق می‌شوند که در برابر علم و عالمان زانو بزنند. تبختر در برابر علم و عالمان به‌معنای نابودی سیاستمدار نیست بلکه به‌معنای نابودی تاریخ و کشور است.
روحانی با بیان "اگر از علم و دانش عالمان بهره نگیریم و استفاده نکنیم، سرنوشت کشور را در مسیر غلط هدایت می‌کنیم" افزود: البته ممکن است بالاتر از این هم باشد و دلیل آن هم این است که چون سیاستمدار قدرت، ثروت و منزلت در اختیارش است، اگر بخواهد از اینها سوءاستفاده کند و بخواهد در زمینه علم و دانش مداخله و ارزش‌گذاری کند، درست نیست و کار علم را باید به عالمان واگذار کرد و ارزش‌گذاری هم از آن اندیشمندان و دانشمندان است.
وی با تأکید بر اینکه سیاستمداران باید زمینه را تسهیل کنند و نقش تسهیل‌گر و زمینه‌ساز دارند، اظهار داشت: البته سیاستمداران در برخی موارد مهم سیاستگذار و نظارت کننده نیز هستند، ولی بیش از این نیست.
رئیس‌جمهور در همین رابطه افزود: مداخله در علم از سوی سیاست نه به‌نفع علم و نه به‌نفع سیاست تمام می‌شود بلکه هر دو ضرر می‌کنند؛ هم حکومت و هم دانشگاه ضرر می‌کند، هر دو ضرر می‌کنیم.
روحانی ادامه داد: این‌طور می‌گوییم که علوم اجتماعی و انسانی باید بومی و اسلامی شود که این خوب است، اما معنی آن چیست؟ آیا در زمینه انسان دنیا هیچ دستاوردی ندارد؟ لابد مقصود این نیست، آیا مقصود این است که غیر از این بوم و کشور در سرزمین دیگر علم و دانش وجود ندارد؟ البته بحث بنده در حوزه علوم اسلامی و انسانی است.
وی اضافه کرد: ما در گذشته‌های دور برای طلب علوم انسانی به کشور همسایه‌مان عراق می‌رفتیم و سالها این‌طور بود. سالها تا زمان تأسیس حوزه علمیه قم توسط مرحوم حائری بزرگ و رونق حوزه علمیه قم، حوزه ممتاز شیعه همیشه نجف بوده است. البته در دهه‌های اخیر و یک قرن گذشته این تغییر کرده است و معلوم نیست که از تأسیس حوزه علمیه قم نیز یک‌صد سال گذشته باشد.
رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه برای ما بومی به‌معنای ایرانی، عراقی و مصری مطرح نبوده است، گفت: سنی‌ها هم منبعشان در دورانی دانشگاه‌های مصر بوده است. مقصود این نیست که علوم اسلامی فقط در سرزمین کشورهایی است که امروز تحت عنوان کشور اسلامی مطرح هستند، به‌طوری که ابن‌خلدون نیز در سرزمینی بوده که امروز در یک کشور اروپایی قرار دارد.
روحانی با بیان اینکه حکمت، دانش و علم مرز نمی‌شناسد، یادآور شد: هرجا علم باشد ما در برابر آن زانو می‌زنیم، این علم می‌خواهد در چین، هند، اروپا یا آفریقا باشد برای ما فرقی ندارد. علم، گمشده ماست که هرجا آن را بیابیم به‌دنبال آن می‌دویم.
وی افزود: ما می‌خواهیم علوم اجتماعی و انسانی را اسلامی کنیم، مگر علوم اجتماعی همین جامعه شناسی نیست؟ مگر یکی از بنیان گذاران همین جامعه شناسی ابن‌خلدون نبوده است که یک مسلمان دانشمند و عالم است؟
روحانی با طرح این پرسش که آیا بومی کردن علوم اسلامی و انسانی معنایش مداخله در علم است، گفت: آیا این‌طور است که دولت می‌خواهد در علم مداخله کند؟ اگر این‌طور باشد ما ضرر می‌کنیم. آیا مقصود این است که دانشگاه‌ها استقلال علمی نداشته باشند؟ آیا معنای آن این است که در دانشگاه امر و نهی باشد؟ ما در علم کور باش و دور باش نداریم. اینها در علم جایی ندارد.
رئیس جمهور با تأکید بر اینکه علم و دانش محیط آزاد می‌خواهد، به تعریف محیط آزاد پرداخت و تصریح کرد: محیط آزاد یعنی اینکه هیچ استاد و دانشجویی و هیچ متفقه و پژوهشگری و کسی که علم را درک می‌کند، در راه علم اگر سخن و حرفی بگوید و نظر خود را اعلام کند، ما او را صدا نکنیم و بگوییم چرا این نظر را داری، این غلط است. باید بدانیم که راهمان غلط است و به جایی نمی‌رسیم.
وی ادامه داد: نمی‌توان به علم با سوءظن نگریست، باید به علم با حسن‌ظن نگاه کنیم، البته ممکن است کسی تخلفی در زندگی داشته باشد، اشکال ندارد و با متخلف مطابق قانون برخورد کنیم. سوءظن با جرم متفاوت است، ما به همه سوءظن داریم.
روحانی در همین رابطه افزود: ما قانون عامی به‌نام سوءظن درست کرده‌ایم و مستثنایی گذاشته‌ایم که این نهاد و آن نهاد یا این آقا و آن آقا امضا و تأیید کنند، چقدر بد است که می‌نویسند این آقا هم نماز می‌خواند! واقعاً شرمندگی است که در کشور اسلامی و مرکز عشق به خاندان رسالت می‌گویند که این آقا نماز می‌خواند؛ مثل اینکه همه بی‌نماز هستند و ثابت کرده‌ایم که فقط این یک نفر نماز می‌خواند. هر مسلمانی نماز می‌خواند، این را بفهمیم.
رئیس‌جمهور تصریح کرد: امام خمینی(ره) فرمود: "هرکس را یک بار در عمر دیدید که یک رکعت نماز خوانده است، او نمازخوان است"، اما ما می‌گوییم نه او در این جمعه نبود و او را در صف دوم و سوم ندیدیم و وسط خطبه دوم آمده است، به تو چه؟ آیا ما این‌طور می‌خواهیم علم و دانشگاه را اداره کنیم؟
روحانی با بیان اینکه این دولت در زمینه علم و دانشگاه از روز اول به دانشگاه و اساتید وعده‌هایی داده است که با تمام قدرت بر سر وعده‌های خودش تا آخر خواهد ایستاد، خاطرنشان کرد: ما برای پیشرفت علمی نیاز به استقلال داریم که بخشی از استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی، استقلال در داخل دانشگاه است. ما به آزادی نیاز داریم که این استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی بخشی از آزادی‌اش، آزادی در دانشگاه‌ها است.
وی با ابراز "ما به گفت‌وگو نیاز داریم" عنوان کرد: ما باید با هم حرف بزنیم.
رئیس‌جمهور با تأکید بر "شهیدان مطهری و بهشتی از چهره‌های عزیز و بزرگوار ما در انقلاب و علم و تبیین درست علوم اسلامی هستند" گفت: ما باید اسلام را از زبان شهید مطهری و بهشتی یاد بگیریم و بیاموزیم، اینها خوب درس خواندند و خوب فهمیدند و خوب تبیین کردند. هردو از اساتید بنام در تاریخ انقلاب هستند که اگر بخواهیم ثمره کار امام و اساتید حوزه علمیه قم را مشاهده کنیم، در امثال مطهری و بهشتی می‌بینیم.
روحانی اضافه کرد: اینکه دانشگاه ما آمد پشت سر انقلاب اسلامی و جان خود را فدا کرد، به‌خاطر این بود که چهره حوزه و دین را از روی چهره شهید مطهری و بهشتی شناخت. آنها بودند که علوم اسلامی و حوزوی را گسترش دادند. آنها باب حوزه و شناخت حوزه و باب تحقیق و آزادمنشی بودند، نکند که یک‌وقتی به‌عکس شود و یک باب عوضی از این در حلبی بیاید و جای در واقعی را بگیرد، مبادا این‌طور شود، ان‌شاءالله که نمی‌شود.
وی به کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران نوشته شهید مطهری اشاره و تصریح کرد: این کتاب یکی از کتب ارزشمند این شهید است. در زمانی یک عالمی به بنده گفت: چرا ایشان این تعبیر را به کار برده است، مگر ایران با اسلام قابل مقایسه است؟ بنده پاسخ دادم که شهید مطهری اسلام و ایران را هم‌تراز قرار نداده است بلکه خدمات متقابل را مد نظر قرار داده است.
رئیس‌جمهور در همین زمینه افزود: ما امروز می‌توانیم با برداشت از همین کتاب شهید مطهری آن را برای علوم انسانی عاریه بگیریم و بگوییم خدمات متقابل میان علوم انسانی و اسلامی با آنچه امروز در دنیا راجع به علوم انسانی مطرح است و آن را خدمات متقابل نام‌گذاری کنیم.
روحانی با طرح این پرسش که این چه دانشگاهی است که کرسی جرم‌شناسی در آن برگزار می‌شود، اما از اساتید بزرگ بنام استفاده نمی‌شود، گفت: این معنایش این نیست که حتماً نظر آنها درست است. نظریات علمی در دنیای امروز هم قابل نقد و هم قابل ابطال است.
وی با تأکید بر اینکه علم، وحی نیست، اظهار داشت: البته در تفسیر وحی نیز بحث می‌شود و در فقه نیز در موارد جزئی مورد بحث قرار می‌گیرد. در فقه هم نه تنها اختلاف نظر ممکن است حتی نظر غیرمشهور نیز شهامت نام دارد و از آن تجلیل می‌کنیم، بنابراین ما باید امروز فضای گفتگو را فراهم کنیم.
رئیس جمهور افزود: اگر در دانشگاه‌های ما فضای علمی و گفتگو باشد، بهتر می‌توانیم از اسلام استفاده کنیم. سؤال این است که چرا ما در علوم انسانی به‌ظاهر بر اساس آمار و ارقام ظاهری و مقالات تا این اندازه عقب افتاده‌ایم؟ البته ما در بسیاری از رشته‌ها از بیرون چیزی کم نداریم. انصافاً در زمینه علوم پزشکی پیشرفت ما بسیار قابل ملاحظه است و در فناوری‌های نو نیز پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم اما در علوم انسانی با آثار ارزشمند در تحقیقات بنیادین و کاربردی عقب هستیم.
روحانی مشکلات امروز جامعه مانند طلاق و اعتیاد را نشئت گرفته از بی‌توجهی به علوم انسانی و اجتماعی دانست و افزود: سؤال این است که چه اشکالی در قوانین، دادگاه‌ها و سبک زندگی که مقام معظم رهبری بر آن تأکید دارند، وجود دارد؟ سبک زندگی مربوط به فیزیک و شیمی نیست و به علوم انسانی و اسلامی مرتبط است.
وی با بیان "ما از لحاظ کاربردی و بنیادین نیازمند این هستیم که به علوم انسانی، اجتماعی و اسلامی توجه شود" گفت: سؤال این است: ما چرا نباید بتوانیم مشکلات اجتماعی را که بخش عمده آن اقتصادی است، از طریق علوم انسانی حل کنیم؟ اقتصاد جزئی از علوم انسانی است.
روحانی در بخش دیگری از سخنان خود ضمن حمایت از تیم مذاکره کننده کشورمان با 1+5 تصریح کرد: ما امروز دیپلمات‌های بسیار مجربی را در اختیار داریم و اینکه شما می‌بینید که یک تیم مذاکره کننده ما در برابر شش کشور قدرتمند حرف حقوقی، سیاسی و فنی می‌زند، این یک افتخار برای کشور است. البته ممکن است برخی ایراد بگیرند که تند یا کند راه رفته و یا کتش کج بود و یا عینکش طور خاصی بوده است! اینها که حرف نمی‌شود.
وی افزود: ما امروز باید به دیپلمات‌های شجاع خود افتخار کنیم. تیم مذاکره کننده شب و روز ندارند و شجاعانه تلاش می‌کنند و حرف می‌زنند.
رئیس‌جمهور با تأکید بر "آن‌طرفی‌ها در تیم مذاکرات برای جمع خودشان کف می‌زنند و در سمت ما معلوم نیست چکار می‌کنند و گاهی برای آن‌طرفی‌ها کف می‌زنند" گفت: وقتی سؤال می‌کنیم که به چه دلیل برای آن‌طرفی‌ها کف می‌زنید می‌گوید که انتقاد چیز خوبی است. خداوندا، عقل سالم به بدن سالم بده.
روحانی در پایان خاطرنشان کرد: معنای انتقاد، هو کردن، تهمت و تخریب نیست. انتقاد یعنی راه بهتر نشان دادن، به نام انتقاد، تخریب! به نام حزب و جناح، ضربه زدن به منافع ملی! جناح و احزاب ذیل منافع ملی و نه هم‌تراز و بالاسر منافع ملی تعریف می‌شود. همه اینها به علوم انسانی مربوط می‌شود. راه تحقق علوم اسلامی و انسانی استقلال دانشگاه‌ها و آزادی در دانشگاه‌ها و مسیر گفت و شنود است. برای ادامه و توسعه انقلاب هم علوم انسانی بیشتر باید کمک کند. ما نیاز به توسعه علم یا کمک دولت و نه با مداخله دولت داریم.
انتهای پیام/*
