کاهش ۸۰ درصد تحریم‌ها بی‌نیاز از تصویب کنگره است

خبرگزاری تسنیم -  گروه بین‌الملل

«جیم والش» (Jim Walsh) استاد و پژوهشگر ارشد بخش مطالعات امنیتی مؤسسه فناوری ماساچوست (The Massachusetts Institute of Technology) در گفتگو با خبرنگار بین‌الملل خبرگزاری تسنیم با اشاره به بیانیه مشترک لوزان و تلاش‌های برای دستیابی به توافق هسته‌ای نهایی تأکید کرد که حتی اگر جمهوری‌خواهان کنگره  بتوانند لایحه‌ای در مخالفت با توافق هسته‌ای تصویب کنند، اما نمی‌توانند رأی دو سوم اعضای مجلس نمایندگان و سنا را برای رد وتوی اوباما با خود همراه کنند. مشروح این گفتگو در ادامه ارائه شده است:

 تسنیم: در ابتدا می‌خواستم ارزیابی کلان شما را از «بیانیه مطبوعاتی مشترک لوزان» که از سوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزیر امور خارجه ایران در پایان نشست لوزان قرائت شد بدانم؟

والش: این توافق بیانگر یک پیشرفت چشمگیر و بزرگ بود. تمامی مذاکره‌کنندگان اعلام کردند که همه طرف‌ها جدی بوده و به یکدیگر احترام می‌گذاشتند، اما موضوعات دشواری وجود داشت. من باید بگویم که نتیجه حاصل از مذاکرات لوزان بیش از آن چیزی بود که من و اغلب تحلیگران انتظارش را داشتیم. بنابراین من فکر می‌کنم که یک پیشرفت شگرف داشتیم. هرچند هنوز کار زیادی برای انجام باقی مانده است و زمان چندان زیادی باقی نمانده است و نکات دشواری همچنان وجود دارند. و من فکر می‌کنم که طرف‌ها در لوزان به یک توافق بسیار مهم خیلی نزدیک شده‌اند.

تسنیم: همانطور که گفتید، نتایج حاصل از مذاکرات لوزان بیش از آن چیزی بود که انتظارش می‌رفت، می‌توانید به گونه‌ای دقیق‌تر بگویید کدام مطالب و نکات به طور خاص فراتر از انتظار شما بود؟

والش: آنچه من را شگفت زده کرد این بود که تا دو هفته پیش از اعلام بیانیه در لوزان، دستکم در ایالات متحده این‌گونه به نظر می‌رسید که مذاکره‌کنندگان با مشکلاتی مواجه شده‌اند و آن‌ها تنها قادر به این خواهند بود که اصولی بسیار کلی را اعلام کنند. اما به جای آن شاهد بودیم، توافقاتی بسیار خاص‌تر در مورد تمام موضوعات انجام شد، موضوعاتی همچون راستی‌‌آزمایی، غنی‌سازی، راکتور آب سنگین اراک، کاهش تحریم‌ها، و تمام این موضوعات مواردی بودند که در فکت‌شیت‌ به آن اشاره شده است. در حالی که بسیاری از افراد بر این گمان بودند که دشواری بسیاری در مورد این موضوعات وجود داشته باشد. اما واقعیت این است که آن‌ها پیشرفت خیلی خوبی داشتند.

تسنیم: با این وضع شما پیش‌بینی می‌کنید که این بیانیه و اصول مورد تفاهم به یک توافق نهایی منجر شود که برای هر دو طرف، خاصه محیط سیاسی داخلی ایران و ایالات متحده قابل قبول باشد؟

والش: من فکر می‌کنم که احتمال آن بسیار زیاد است. زیرا همانطور که مذاکرات لوزان نشان داد، طرف‌ها آماده هستند تا بسیاری از موضوعات دشوار را حل کنند، هرچند تاکنون تمام موضوعات حل نشده‌اند. اما بسیاری از مسائل دشوار حل شده‌اند. و در این شرایط که به توافق نهایی بسیار نزدیک شده‌ایم، اشتباه بسیار بزرگی است که اجازه دهیم مذاکرات ناکام مانده و به شکست بیانجامند. سیر امور به نفع دستیابی به توافق است، اما، بله همچنان چالش‌هایی وجود دارد، و همانگونه که مذاکره‌کنندگان اعلام کرده‌اند تا زمانی که درباره همه چیز توافق نشده است، در مورد هیچ چیزی توافقی صورت نگرفته است، بنابراین همچنان باید به دنبال به پایان رساندن آن باشند.

همچنین باید گفت که به وضوح مخالفانی در پایتخت‌ها وجود دارند، در واشنگتن و جاهای دیگر. اما من به واقع اطمینان دارم که رئیس جمهوری (آمریکا) در این موضوع دست برتر را دارد. و اگر فرض دستیابی به توافق را در نظر بگیریم، مخالفان در ایالات متحده شکست خواهند خورد.

تسنیم: پیش از این برخی گمانه‌زنی‌ها وجود داشت که اعضای کنگره به آرامی در حال تلاش برای افزایش نفوذ و کنترل خود بر مذاکرات و تأیید توافق نهایی هستند، اما در تحلیلی که ارائه کردید، این گونه به نظر می‌رسد که پیدایش چنین وضعیتی کم‌فروغ شده است، در این مورد چه نظری دارید؟

والش: من فکر می‌کنم که مخالفان توافق در کنگره، برای بیش از یکسال تلاش داشته‌اند تا مذاکرات را به شکست بکشانند، و به توافق 26 نوامبر و لایحه 23 دسامبر کورکر- منندز بازگردند. بنابر این کنگره برای مدتی طولانی به این شکل عمل کرده است. اما در هر مرحله ناکام مانده است و آخرین امید آن‌ها فعالیت‌های جاری‌ است. جمهوری‌خواهان اکثریت مجلس نمایندگان و سنای آمریکا را در اختیار دارند و در این شرایط این احتمال وجود دارد که جمهوری‌خواهان لایحه‌ای ر تصویب کرده و یا اقدامی را انجام دهند که نشان‌دهنده عدم رضایت از توافق باشد. اما در نظام آمریکا، رئیس جمهوری می‌تواند چنین مصوباتی را وتو و آن را رد کند و در این شرایط پرسش این خواهد بود که آیا جمهوری‌خواهان قادر خواهند بود دو سوم  اعضای مجلس نمایندگان و سناتورها را همراه خود کنند تا وتوی رئیس جمهوری را رد کنند و این چیزی است که به نظر من رخ نخواهد داد. باید گفت که جمهوری‌خواهان امکان دارد چیزی را در مخالفت با توافق تصویب کنند، هرچند ممکن است نتوانند چنین کاری هم انجام دهند، و حتی اگر بتوانند چنین لایحه‌ای را تصویب کنند من فکر نمی‌کنم قادر باشند وتوی رئیس جمهوری را رد کنند. من فکر می‌کنم که بسیاری از دموکرات‌ها هوادار رئیس جمهوری هستند و به این علت به نظر نمی‌رسد که جمهوری‌خواهان قادر به کسب حمایت دو سوم اعضای مجلس نمایندگان و سنا شوند. از نظر من آنچه که احتمال دارد رخ دهد شامل مواردی همچون بیان ناخشنودی جمهوری‌خواهان از توافق و انتقاد از دموکرات‌ها باشد. همچنین جمهوری‌خواهان احتمالا از موضوع گذر خواهند کرد به این صورت که اعلام کنند ببینید من علیه توافق واکنش نشان دادم و تمام آنچه در توان داشتم انجام دادم و سپس از آن گذر کنند. در این شرایط می‌توان به پیشرفت‌هایی دست یافت، در این صورت این افراد از نظر نمادین و سیاسی قادر خواهند بود که خود را عرضه کنند.

تسنیم: در بحث کاهش تحریم‌ها، اگر همانگونه که گفتید، جمهوری‌خواهان از توافق ابراز ناخوشایندی کنند، آیا ممکن است که مانع از کاهش تحریم‌های اعمالی علیه ایران در کنگره شوند؟

والش: نه من فکر نمی‌کنم اینگونه شود. در واقع تحریم‌ها انواع و منشاء مختلفی دارند. برای مثال تحریم‌هایی بین‌المللی یا همان مصوب سازمان ملل داریم. کنگره در این مورد هیچ قدرتی ندارد. همچنین تحریم‌های اروپایی و برخی تحریم‌های اعمالی از سوی دیگر کشورها وجود دارند، در این موارد نیز کنگره هیچ قدرتی ندارد. همچنین تحریم‌هایی از سوی قوه مجریه ایالات متحده، یعنی رئیس جمهوری، اعمال شده است، کنگره در این مورد نیز کنترلی ندارد. نهایتا تحریم‌های مصوب کنگره نیز وجود دارند که برخی از آن‌ها شامل اعطای اختیار به رئیس جمهوری برای تعلیق آن‌ها هستند. برخی تحریم‌ها نیز وجود دارند که تنها کنگره می‌تواند آن را لغو کند. اما من فکر می‌کنم که در نهایت، 80 درصد کاری که باید انجام شود بی‌نیاز از تصویب کنگره است.

تسنیم: همانگونه که می‌دانید ایران و آمریکا دو رقیب قدیمی هستند که در بسیاری از موضوعات، خاصه مسائل منطقه خاورمیانه با یکدیگر اختلاف و رقابت دارند. همچنین در بین ایرانی‌های یک بی‌اعتمادی عمیق نسبت به آمریکا وجود دارد. با در نظر گرفتن این شرایط، ایرانی‌ها چگونه می‌توانند به آمریکایی‌های اعتماد کنند یا روی پایبندی آن‌ها به تعهداتشان در توافق نهایی حساب کنند؟

والش: من فکر می‌کنم بی‌اعتمادی نزد هر دو طرف وجود دارد. اما این توافق داوطلبانه است. در این وضعیت دستکم سه نکته مطرح است. یکم، اگر ایالات متحده از آنچه در توافق نگاشته شده است پیروی نکند، ایران نیز پیروی نخواهد کرد. دوم، یک سازوکار در این میان وجود دارد که ایرانی‌ها و آمریکایی‌ها تحت عنوان «بازگشت فوری» به آن اشاره می‌کنند. به این ترتیب، اگر یک طرف توافق را نقض کند، طرف دیگر می‌تواند به وضعیت پیشین برگشته و آنچه را پیشتر انجام می‌داد، انجام دهد. همچنین در این میان یک ساختار و فرآیند طراحی شده و آگاهانه برای حل مناقشات و اختلافات ایجاد شده در توافق وجود دارد. با این شرایط من فکر می‌کنم که اختلافات حل خواهند شد.

البته باید گفت تعابیر مختلف از توافق همواره وجود داشته است، و وجود اختلاف در توافق‌ها امری معمول است. آنچه در این جا لازم و ضروری است، یک فرآیند مشورتی است. در دوران جنگ سرد نیز بین آمریکا و شوروی نیز بی‌اعتمادی وجود داشت و این دلیل وجود فرآیند راستی‌آزمایی و حل اختلافات در توافق نهایی است. برای مثال اگر ایران فکر کند که آمریکا کار نادرستی را انجام داده است می‌تواند به جمع (حاضر در فرآیند حل اختلافات) مراجعه کرد و بگوید ببینید که ایالات متحده به تعهدات خود عمل نمی‌کند و مشکل را حل کنند. ما حتی همین الان هم، در مورد برنامه مشترک اقدام فعلی نیز در مواردی، شاهد تفاوت‌هایی بودیم که توانسته‌اند آن را حل کنند. اگر نتوانند اختلافات را حل کنند، تمامی طرف‌ها می‌توانند به وضعیت‌های پیشین بازگردند. و اگر آمریکا به طور یکجانبه توافق را نقض کند، اتحادیه اروپا، روسیه و چین مطئنا توافق را رها نمی‌کنند. من فکر می‌کنم که ممکن است اختلافاتی در تفسیر وجود داشته باشد اما فکر نمی‌کنم هیچ طرفی خواهان خروج و نقض توافق نهایی باشد زیرا مقصر شناخته می‌شود.

تسنیم: اجازه دهید از روابط و مواضع دوجانبه ایران و‌ آمریکا فراتر برویم، در مورد موضوعاتی همچون امنیت بین‌الملل، خاصه توازن قدرت در خاورمیانه، به نظر شما این توافق چه تأثیراتی می‌تواند در این حوزه‌ها و مسائلی همچون اقدامات ضد تروریسم و مقابله با گروه‌های افراطی داشته باشد؟

والش: در ابتدا در مورد توازن قدرت سخن می‌گویم. من انتظار ندارم که پس از توافق، ایران و آمریکا به بهترین دوستان یکدیگر تبدیل شوند. چنین چیزی به زمان بیشتری نیاز دارد. اما همچنان بی‌اعتمادی  و شک و تردید وجود خواهد داشت. با گذشت زمان، و به آرامی (نه به سرعت) روابط بهبود خواهد یافت، به طور خاص به این علت که الان می‌توانند با یکدیگر گفتگو کنند، این موضوعی است که می‌تواند چیزهای زیادی را تغییر دهد. به نظر من این وضعیت می‌تواند حوزه‌های مورد توافق ایران و آمریکا مانند عراق و افغانستان همچنین حوزه‌های مورد اختلاف همچون سوریه و دیگر موضوعات را تحت تأثیر قرار دهد. اما بنیان توازن قدرتی که الان وجود دارد، تغییر نخواهد کرد. اما چرا؟ در منطقه، پیش از سال 2003، توازن قدرت، یک بازی با مشارکت سه کشور ایران، عراق و عربستان بود. برای مثال اگر ایران بیش از اندازه تهدید‌آمیز می‌شد، عربستان در کنار عراق قرار می‌گرفت. یعنی اگر یکی از این کشورها قدرت بیشتری کسب می‌کرد، دو کشور دیگر توازن را ایجاد می‌کردند. این توازن قدرت مسأله‌ای وابسته به شرایط درونی منطقه است. اما پس از سال 2003، عراق به عنوان یک بازیگر عمده در منطقه محو شد. و هم‌اکنون به جای سه بازیگر،‌ یک بازی توازن قدرت با مشارکت دو کشور ایران و عربستان را دارید. و توافق هسته‌ای این توازن قدرت منطقه‌ای را تغییر نخواهد داد. من فکر می‌کنم این یک مشکل اساسی و جاری در خاورمیانه است. همانطور که می‌دانید عربستان در حال حاضر فاقد رهبری است و مشخص نیست که به چه سمت و سویی خواهد رفت. اما نهایتا ایران و عربستان مجبور خواهند بود که راهی را برای کاهش میزان تنش‌ها بیابند، و تلخ‌کامی‌های حاصل از رقابت را کاهش دهند، زیرا موجب مشکلات عدیده‌ای در منطقه شده است. اما این چیزی نیست که توافق نهایی بتواند بر آن اثری داشته باشد.

تسنیم: در مورد عدم اشاعه هسته‌ای چطور، اگر بیانیه مشترک لوزان به یک توافق نهایی منجر شود، پیامدهای احتمالی آن برای ان‌پی‌تی چه خواهد بود؟ آیا حصول توافق نهایی بر اساس بیانیه لوزان، ممکن است به تفسیرهای جدیدی از معاهده ان‌پی‌تی یا اثرگذاری بر شیوه اجرای آن منجر شود؟

والش: در حالت کلی، توافق، نظام عدم اشاعه هسته‌ای را تقویت می‌کند. اما به طور خاص تأثیری بر ان‌پی‌تی نخواهد داشت، جایی که مسأله اصلی مناقشه دولت‌های برخوردار از سلاح‌های هسته‌ای است که خواهان عدم اشاعه بیشتری هستند. اما انتقادات مطرح در این زمینه ناظر به این واقعیت است که کشورهای مسلح به سلاح اتمی خواهان عدم اشاعه هسته‌ای هستند اما در همان حال زرادخانه سلاح‌های هسته‌ای خود را کاهش نمی‌دهند. البته به صراحت بگویم که فکر نمی‌کنم که مشکل از ناحیه ایالات متحده است. این ایالات متحده بود که مذاکرات «استارت» را آغاز کرد و خواهان این است که به همراهی روسیه 500 کلاهک هسته‌ای دیگر را کاهش دهد، اما روسیه آن را رد کرد. روسیه در حال حاضر به‌ شیوه‌ای ضد ان‌پی‌تی عمل می‌کند و تهدید به استفاده از سلاح‌های اتمی در اوکراین می‌کند. چین نیز سلاح‌های هسته‌ای بیشتری را تولید می‌کند، هرچند کسب اطلاعات در مورد آن سخت است اما اینگونه به نظر می‌رسد،‌ در مورد پاکستان هم به همین گونه است. بنابر این به نظرم این مشکل همچنان پایدار خواهد ماند. این توافق در حالت کلی می‌تواند ان‌پی‌تی و عدم اشاعه را تحت تأثیر قرار دهد اما نمی‌تواند مناقشات سیاسی جاری در سازمان ملل در مورد این موضوع را تحت تأثیر قرار دهد.

تسنیم: می‌خواهم به یک موضوع نگران‌کننده از نظر ایرانی‌های اشاره کنم، در مورد عبارت «دسترسی بیشتر» که در بیانیه لوزان آمده بود، در بین بسیاری از ایرانی‌ها این نگرانی و گمانه‌زنی وجود دارد که بازرسی‌ها براساس این عبارت به نوعی به فعالیت‌های جاسوسی تبدیل شوند. شما اینگونه نگرانی‌ها و هراس‌ را چگونه ارزیابی می‌کنید، بر اساس ان‌پی‌تی و رویه‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این نگرانی‌های چگونه می‌توانند کمرنگ‌تر شوند؟

والش: من از دوستان ایرانی خود می‌خواهم از موضوعی که اطلاعی از آن ندارند، ناراحت نشوند و به این گمانه‌زنی‌ها توجهی نکنند. چنین چیزی احتمال خیلی کمی دارد. من سخنان وزیر خارجه ایران و دیگر مذاکره‌کنندگان را در مورد حفظ حق حاکمیت ملی، و دسترسی‌ها شنیده‌ام. اما در اینجا رویه‌ای وجود دارد و این رویه در پروتکل الحاقی آمده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اگر در مورد فعالیت یا مکان خاصی نظر دارد، قدرت بازرسی از آنجا را دارد، اما باید شواهد خود را ارائه کند. برخی از این موارد در پروتکل الحاقی آمده است، اما مطمئن هستم که مذاکره‌کنندگان به دنبال تعیین و حل و فصل این موضوع هستند.

من می‌دانم که ایران در مورد جاسوسی‌ها حساسیت دارد و آن را درک می‌کنم. اما واقعیت و آن چیزی که جریان دارد این است که هر کسی همیشه در حال جاسوسی است. ایران از کشورهای دیگر جاسوسی می‌کند، ایالات متحده نیز همانگونه که اسنودن نشان داد از دیگر کشورها جاسوسی می‌کنند، ‌آلمان، روسیه، کره جنوبی و هر کشور دیگری نیز جاسوسی می‌کنند. بنابر این دنیایی وجود ندارد که در آن کسی از دیگری جاسوسی نمی‌کند.

تسنیم: به عنوان سئوال انتهایی، در مورد کاهش تحریم‌ها، شاهد دو گونه روایت هستیم، «کاهش یا تعلیق مرحله‌ای» و «لغو یا پایان بخشیدن یکباره»، این دو دیدگاه و روایت چگونه می‌توانند با هم سازگاری داشته باشند؟

والش: مسأله (کاهش) تحریم‌ها بیشتر به صورت متقابل و گام به گام خواهد بود. آنچه من درک کردم این است برای حل این موضوع، پس از امضای توافق تمامی طرف‌ها اقدامات بسیار متنوعی را انجام می‌دهند. به این صورت که یک قطعنامه جدید شورای امنیت را خواهیم داشت و اروپایی خواهند توانست آنچه را که باید انجام دهند. همچنین بسیاری از تحریم‌ها به سرعت کاهش خواهند یافت. اما به زبان فنی، این کار زمان‌بر خواهد بود. فقط کنگره را در نظر بگیرید، کاهش تحریم‌ها از اعمال تحریم‌ها آسان‌تر است. و شما خواهید دید که بسیاری از تحریم‌ها به سرعت کاهش خواهند یافت اما اعمال آن‌ها زمان‌بر خواهد بود.

تسنیم: در پایان اگر نکته‌ای یا سخنی دارید، خوشحال می‌شویم که پذیرای آن باشیم.

والش: نهایتا باید بگویم که من به این جریان امیدوارم، من 15 سال است که در این موضوع فعالیت دارم و فکر می‌کنم که رهبران حاضر در واشنگتن و تهران هم‌اکنون در مورد این مسأله موضع یکسانی دارند، در گذشته یک طرف آماده بود اما طرف دیگر نه، یا این طرف آماده نبود اما طرف مقابل آمادگی داشت. اما در این مسأله شاهد حضور رهبری قدرتمندی در هر دو پایتخت هستیم و پیشرفت بسیار بزرگی داشته‌ایم، بنابر این من فکر می‌کنم توافقی خواهیم داشت، توافق که برای همه طرف‌های دغدغه‌مند خاصه ایران خوب خواهد بود.

جیم والش، پژوهشگر ارشد برنامه مطالعات امنیتی در مؤسسه فناوری ماساچوست آمریکا است، اکثر آثار وی در زمینه امنیت بین‌المللی و به طور خاص موضوعات مرتبط با سلاح‌های هسته‌ای و تروریسم است. وی تاکنون در مورد موضوع تروریسم هسته‌ای و برنامه هسته‌ای ایران مقابل سنای آمریکا ادای توضیح کرده است. وی یکی از معدود آمریکایی‌های است که با سفر به کشور ایران و کره شمالی با مقامات این دو کشور در مورد موضوع هسته‌ای به گفتگو نشسته است. وی پیش از عضویت در MIT، مدیر اجرایی «پروژه مدیریت اتم» در دانشکده حکمرانی دانشگاه هاروارد بوده است. وی همچنین پیشتر در مرکز پژوهشی امنیت جهانی در آزمایشگاه ملی لاورنس لیوِرمور فعالیت داشته است. از آخرین آثار وی می‌توان به «رقبا، دشمنان و شرکاء: ایران و عراق در خاورمیانه»، «50 سال پس از گیل‌پاتریک، بازاندیشی در مورد عصر اتمی»، «ایران و همسایگانش: دلالت‌های منطقه‌ای سیاست ایالات متحده در مورد یک توافق هسته‌ای» و «پروتکل الحاقی در خاورمیانه و شمال آفریقا: تبیین تأخیر پذیرش آن» اشاره کرد.

******************

گفتگو از امیر خالقیان

******************

انتهای پیام/