سهم کتاب از فضای مجازی در ایران چقدر است؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست شبکه‌های اجتماعی و کتابخوانی با حضور محسن حاجی زین العابدینی استادیار دانشگاه شهید بهشتی، سیدکاظم حافظیان رضوی عضو هیئت علمی و امیر اصنافی کارشناس با پیشنهاد انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی روز گذشته، پنجشنبه 17 اردیبهشت در تالار گفت‌وگوی سرای اهلم قلم برگزار شد.

در ابتدای این نشست محسن حاجی زین العابدینی درباره مقوله کتابخوانی در شبکه‌های اجتماعی گفت: دو مقوله درباره کتابخوانی مطرح می‌شود که یکی کتابخوانی به صورت عام و قدیمی است و دیگری مقوله‌ای است که می‌خواهد با موضوع جدید اجتماعی ارتباط برقرار کند. در این محیط دو نسل اصلی را قابل شناسایی می‌دانیم. نسل اول یک وب یک طرفه داشت در آن زمان که بازخورد از سمت مخاطب نداشتیم اما در نسل بعدی ارائه نظرات دوطرفه است و این یکی از ویژگی‌های دنیای جدید است که تک صدایی نیست.

وی ادامه داد: فیسبوک و یوتوب، تالارهای گفت‌وگو، انواع خبرخوان‌ها، پادکست‌ها و لینک‌دان‌های عمومی مثل بالاترین و بازی‌های اشتراکی شامل این شبکه‌های اجتماعی است. شبکه‌های اجتماعی علمی را به تکست محور و فنی مهندسی تقسیم می‌کنند. البته شبکه‌های اجتماعی تفریحی و سرگرمی نیز داریم. این شبکه‌ها اگرچه باعث کم شدن ارتباط اجتماعی می‌شود اما نسل جدید با این دنیا ارتباط برقرار می‌کنند.

زین‌العابدینی ادامه داد: مسئله پذیرش پدیده شبکه‌های اجتماعی است که باید از آن به نفع خود استفاده کنیم. در سال 2001 از میان 141 شبکه اجتماعی نزدیک به 200 میلیون کاربر وجود داشت. بعد از چین و هند فیسبوک مهمترین شهر دنیا به حساب می‌آید. برخی از این شبکه‌های اجتماعی مثل لینک‌این شبکه‌های اجتماعی تخصصی جهانی هستند. وقتی طیف گسترده‌ای از این شبکه‌ها و مقوله کتابخوانی را داریم باید ماهیت این عملکرد دوسویه را بشناسیم تا از قابلیت مطالعاتی شبکه‌های اجتماعی استفاده کنیم.

حاجی زین العابدینی نیز تصریح کرد: شبکه‌های اجتماعی از سال 1990 تا سال 2000 شروع می‌شود و تا سال 2009 به اوج کارایی خود ‌رسیدند. این شبکه‌ها همچنان دوران طفولیت را می‌گذراندند و هیجان ایجاد می‌کنند. یکی از کارکردهای این شبکه‌ها این است که اصل کتاب‌ها یا بخش‌هایی از آن را منتشر کنند.

وی افزود: به نظر می‌رسد مجلات الکترونیک برای کار موقتی است و گاهی می‌گوییم ذخیره می‌کنیم و بعدها می‌خوانیم اما هیچ وقت این اتفاق پیش نمی‌آید. باید بدانیم آسیب‌ها کجاست. یک آسیب جدی این رسانه‌ها گرفتن وقت و اعتیاد است. تحلیلم این است که اگر انیشتن اینترنت داشت، آیا دانشمند می‌شد یا نه؟ ما بیماری به نام وبولیک داریم و ما حتی کلینیکی برای ترک یک بازی داریم که به صورت جهانی است.

امیر اصنافی، کارشناس حوزه وب ، دیگر سخنران این نشست بود. وی در ابتدا گفت: طی پنج سال اخیر با توجه به پیشرفت‌های ارتباطی،  اطلاعات به دست آمده می‌تواند با اطلاعاتی که طی صد سال آدمی به دست می‌آورد، برابر باشد. میل به ارتباط آدم‌ها با یکدیگر آنها را به این سو می‌کشد. در گذشته بازه رسیدن اطلاعات طولانی بود و باعث کم شدن ارزش اطلاعات می‌شد.

وی ادامه داد: مسئله اهمیت اطلاعات و درک آن باعث شده به نقش شبکه‌های اجتماعی پی ببریم. لازمه ادامه حیات ما این است که تبادل اطلاعات داشته باشیم. فضای مجازی فضایی برای هم‌زیستی بیشتر است. شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی به حلقه‌هایی باز می‌گردد که انسان‌ها کنار هم تشکیل می‌‌دادند.

امیر اصنافی درباره شکل خواندن در شبکه‌های اجتماعی ادامه داد: در عصر حاضر همان طور که شیوه‌های دسترسی به اطلاعات متفاوت شده، شکل خواندن نیز متفاوت شده است. خواندن افزایش یافته اما سطحی نبودن خواندن در این شرایط اهمیت دارد. در تمامی کتابخانه‌ها استفاده از هر نوع فناوری جدید استقبال می‌شود. چالش جدید رسانه‌ها این است که افرادی استفاده کننده از این شبکه ها چندان با تفکر انتقادی به مطالب نگاه نمی‌کنند.

وی افزود: ابزارهایی مثل شبکه‌های اجتماعی مسائلی مثل تفکر انتقادی و دید عمیق نسبت به مطالب منتشر شده و اینکه آیا امکان اعتماد به آن وجود دارد را مطرح می کنند. مهم این است که نباید نسبت به آنچه در وایبر می‌فرستند، اعتماد کامل داشته باشیم و یک تئوری و نظریه در ذهنمان داشته باشیم. نسل‌ها در این رابطه اهمیت دارند. نسل گذشته با تکنولوژی میانه ندارند. نسل دیگر خود را به اجبار به تکنولوژی متصل کردند اما نسل جدید با اینترنت زاده و زندگی می‌کنند. تفکر انتقادی باید از خانواده شروع شود تا خواندن از حالت سطحی خارج شود.

اصنافی نیز در ادامه افزود : هر ابزاری در اختیار داریم، هم جنبه مثبت و هم جنبه منفی دارد. خود شبکه‌ها و بازی‌های وب مثل جوانان بی‌تاب هستند که از این فضا به آن فضا می‌روند. شرایط افرادی که تفکر مثبتی دارند بهتر است اما برای جوانان می‌تواند آسیب‌زا باشد. باید زمان را در نظر بگیریم و این وظیفه چند سازمان بدنه است که بتوانند افراد را هدایت کنند. مساله درباره رسانه‌های تحت وب این است که شیب تندی دارند که سریع به اوج می‌رسند. باید مراقب باشیم تفکر را از دست ندهیم و خواندن عمیق را آموزش دهیم.

وی افزود: یکی از شبکه‌هایی که چند سالی مورد استفاده کاربران است شبکه book.ir است تا درباره آن صحبت کنند و ما محتوای آن را به اشتراک بگذاریم و نقد کنیم. این اتفاقات در پایگاه‌هایی مثل آمازون که امتیازبندی می‌کنند، وجود دارد. پایگاه‌هایی مثل audio book.ir هم برای کتاب‌های صوتی وجود دارد و رسانه می‌تواند موجب افزایش مطالعه شود.

سیدکاظم حافظیان رضوی، عضو هیئت علمی نیز در ادامه این نشست گفت: همه امکانات و ابزارهای الکترونیک نقل و اطلاعات حق جامعه‌ای است که از آنها خوب و به نحو درست استفاده کند. شبکه‌های اجتماعی چیز جدیدی نیست، بلکه شکل جدیدی از این شبکه‌ها ارائه شده است. در جهان مجازی تعداد شبکه‌ها غیرقابل شمار است، اما اینکه داخل آنچه می‌گذرد و چه اتفاقی می‌افتد اهمیت دارد.

وی ادامه داد: این تحول تکنولوژی به نام شبکه‌های مجازی هیچ کاری با کتابخوانی ندارد. کتابخوان و کتابخوانی به راه خودش می‌رود و تیراژ کتاب هم سرجای خودش است. ما همچنان با کتاب زندگی می‌کنیم چون کتاب برای زندگی است.

حافظیان افزود: بدون شک کسی که از خواندن در شبکه اجتماعی لذت ببرد، به دنبال مطالب مورد علاقه خود می‌رود. به نظرم این شکبه‌ها در خواندن مردم نقش مثبت داشتند و قبلاً هیچ کدام از خانم‌های خانه‌دار این طور نبودند. خواندن مردم با امکانات شبکه‌های مجازی افزایش یافته اما چه خواندن و چگونه خواندن و بهره‌گیری از آن اهمیت دارد. چالش ما کتابداران این است که خواندن را هدایت کنیم.

کاظم حافظیان رضوی در مورد خواندن در محیط الکترونیکی نیز گفت: امبرتو اکو می‌گوید نمی‌دانم که بوی کاغذ چیست که همچنان از خواندن کتاب کاغذی لذت می‌برم. احساس می‌کنم نسل جدید با ابزار الکترونیک راحت‌تر است اما کتاب خواندن را جزء کار خود قرار می‌دهد.

وی در مورد معرفی کتاب به صورت مکتوب بیان کرد: معرفی کتاب به صورت مکتوب و نوشته شده خوب نیست اما در شبکه‌های اجتماعی امکان خوب بهره‌گیری از صوت وجود دارد. اگر امکان معرفی کتاب با صدای خودمان را داشته باشیم، خوب است. باید همراه هرچیز جدیدی که به کشور وارد می‌شود فرهنگ آن را نیز همراه آن وارد کنیم. کدام تیم تحقیقاتی روی این برنامه تمرکز می‌کند که شیوه استفاده از این شبکه‌ها را آموزش دهند؟ وظیفه آموزش و پرورش این است که معلم و درس خوب برای پیشگیری از افراط گری داشته باشد. تمام صاحب نظران اقتصاد الکترونیک ایران را یکی از بهترین بازارها می‌دانند.

حافظیان در پایان گفت: کتابداران از بهترین امکانات برای معرفی خوداستفاده می‌کنند. این امکانات باید در کتابخانه وجود داشته باشد و فقط نباید به صورت شخصی باشد.

بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «خواندن، گفتگو با جهان» از تاریخ 16 تا 26 اردیبهشت ماه در مصلی بزرگ امام خمینی(ره) برگزار می‌شود.

انتهای پیام/