مواجهه اهالی قلم با اقدام بنیاد شعر و ادبیات داستانی در واگذاری امتیاز «عصر داستان»
خبرگزاری تسنیم: بنیاد شعر و ادبیات داستانی اخیراً امتیاز انتشارات «عصر داستان» را به انتشارات علمی و فرهنگی واگذار کرده است، اقدامی که نتایج آن در ماه‌های آینده مشخص خواهد شد، اما نویسندگان و شاعران درباره این اقدام بنیاد چه نظری دارند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، بنیاد شعر و ادبیات داستانی، امسال همزمان با بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، طی تفاهم نامه‌ای امتیاز انتشار آثارش را به انتشارات علمی فرهنگی واگذار کرد.
پیش از این از سال 1390 انتشارات «عصر داستان» به عنوان ناشر بنیاد شعر و ادبیات داستانی به انتشار مجموعه‌های داستانی و رمان‌های نویسندگانی که با این بنیاد همکاری و قرارداد داشتند می‌پرداخت.
از اواخر سال 1392 معاونت فرهنگی وزارت ارشاد تصمیماتی را مبنی بر تغییراتی در ساختار برخی نهادهای وابسته به این معاونت اتخاذ کرد که از آن جمله تحویل ماموریت برگزاری جشنواره‌ها و جوایز ادبی از موسسه خانه کتاب به بنیاد ادبیات داستانی بود که مسئولیت‌های حوزه شعر را هم در عنوان رسمی‌تری به این بنیاد واگذار و تحولات ساختاری در این حوزه را رقم زد؛ پس از آن ماموریت ذاتی بنیاد شعر و ادبیات داستانی به عنوان یک نهاد متولی در عرصه فرهنگ گسترده‌تر شد و چشم انداز تازه‌ای را در برابر این تغییرات گشود که بخش اجرایی آن در حوزه نشر، در یک روال طبیعی باید از فرآیند کاری و کارکرد سازمانی این بنیاد خارج و در چرخه صنعت نشر در دست یک ناشر قرار می‌گرفت، لذا هیئت امنا و هیئت مدیره بنیاد شعر و ادبیات داستانی پس از برگزاری جلسات و بررسی‌های لازم، واگذاری امتیاز انتشارات «عصر داستان» را به یک ناشر دیگر ضروری دانستند و تصمیم منتج را بین ناشران مختلف برای آغاز این همکاری به مذاکره گذاشتند که از این بین، انتشارات علمی فرهنگی به دلیل ارائه رویکرد بهینه و حرفه‌ای در رایزنی‌های اولیه و نیز سابقه و تجربه طولانی در عرصه نشر کشور، انتخاب و سپس به انعقاد تفاهم نامه منجر شد.اما باید دید که نظر شاعران و نویسندگان درباره این اقدام بنیاد شعر و ادبیات داستانی چیست؟
امینی: تولید، تکثیر و انتشار کتاب کار نهادهای دولتی نیست
اسماعیل امینی شاعر و نویسنده در این‌باره معتقد است:« تولید ادبیات و تولید آثار ادبی و نیز توزیع، تکثیر و انتشار کتاب کار نهادهای دولتی نیست؛ این تولید، کار مولف و نویسنده است. نهادهای دولتی کاری که می‌توانند در حوزه ادبیات انجام دهند و به ارتقای وضعیت نشر و ادبیات کمک کنند این است که زمینه‌هایی فراهم کنند تا مولف و مخاطب ادبیات در شرایط طبیعی و آرامش بتوانند در چرخه عرضه و تقاضا قرار بگیرند؛ این زمینه سازی بسیار مهم‌تر از حمایت‌های مستقیم است.»
با نگاهی جامع بر این موضوع، تحلیل رویکرد بنیاد شعر و ادبیات داستانی در اعطای این امتیاز روشن‌تر خواهد بود؛ چراکه اگر ساز و کار نشر در یک فرآیند طبیعی در نظر گرفته شود اساسا حضور بدنه دولت در این چرخه آسیب‌هایی را در ساختار نشر ایجاد می‌کند و بهتر آن است که خود اهالی نشر، در این سیکل به رقابت با یکدیگر بپردازند بدون آنکه نهاد متولی فرهنگی وابسته به دولت در این عرصه ورود داشته باشد.
ابراهیمی: دولتی نبودن نشر، فضا را برای رقابت بین ناشران فراهم‌تر و دست مولفان برای انتخاب را بازتر می‌کند
جعفر ابراهیمی شاعر و نویسنده کودک و نوجوان ضمن ابراز خرسندی از اعطای مجوز انتشارات عصر داستان به یک ناشر دیگر می‌گوید:«هرچه بیشتر کارهای فرهنگی را به بخش‌های متمرکز و نیز بخش خصوصی واگذار کنیم کارها بهتر پیش می‌رود؛ من معتقدم حمایت‌های دولتی باید شکل و نحوه‌اش عوض شود و لذا رویه بنیاد شعر و ادبیات داستانی مقبول است، چراکه این راهکاری است که به نویسنده‌ها و اهل قلم کمک می‌کند در امور فرهنگی با یک ناشر سر و کار داشته باشند تا با یک سازمان دولتی. علاوه بر این فضا برای رقابت بین ناشران فراهم و دست مولفان برای انتخاب بازتر است.»
پُر واضح است بنیاد شعر و ادبیات داستانی در این مسیر همچنان نقش حمایتی خود را از اهالی قلم حفظ خواهد کرد، منتها این حمایت در سیاق دیگری در حوزه وظایف ذاتی بنیاد تعریف می‌شود که مشخصاً بحث نشر از آن خارج است.
شاه‌آبادی: قطعاً حمایت از تولید آثار ارزشمند یکی از مأموریت‌های بنیاد است
حمیدرضا شاه‌آبادی نویسنده و پژوهشگر ادبی نیز ضمن اشاره به جایگاه بنیاد شعر و ادبیات داستانی در حوزه‌های حمایتی می‌گوید: «بنیاد ادبیات داستانی قاعدتاً یکی از کارهایش می‌تواند حمایت از انتشار آثار ارزشمند باشد، حال اینکه خود مستقیماً دست به نشر بزند یا اینکه کارهایی را تهیه و حمایت کند و به ناشران دیگر بسپارد، این مسئله بیشتر به سیاست‌های داخلی بنیاد برمی‌گردد، اما قطعاً حمایت از تولید آثار ارزشمند یکی از مأموریت‌های بنیاد است وبحث اعطای مجوز انتشارات این بنیاد به یک ناشر دیگر، سیاست داخلی مطلوبی است.»
اگرچه انتشار برخی آثار مرجع که الویت نیاز جامعه علمی و نه مخاطبان عمومی کتاب است، مستلزم حمایت‌های مستقیم دولت است اما بدون شک بهتر آن است در حوزه‌های دیگر همچون ادبیات، دست ناشران برای رقابت با یکدیگر در تولید بهتر کتاب باز باشد.
زواریان:حضور نهادهای دولتی در عرصه نشر موفقیت آمیز نیست
زهرا زواریان دیگر نویسنده‌ای است که بر خروج ارگانهای دولتی از حوزه نشر تأکید دارد، او معتقد است: «ارگانهای دولتی بهتر است درگیر ماجرای نشر نشوند و بتوانند برای ناشران دیگر نقش حامی داشته باشند. البته مشکلاتی هم در این راه وجود دارد، همچون اینکه گاهی یک ناشر خصوصی به چاپ برخی آثار تن نمی‌دهد به این دلیل که برایش سودآوری مادی ندارد و لاجرم آن اثر باید در لیست انتظار قرار بگیرد. معمولاً به خاطر اینکه یک سری آثار جدی تر با درونمایه غنی‌تر بخواهد منتشر شود، ارگانهای دولتی مجبور به ورود به عرصه نشر هستند، ولی در عمل چون حضور نهادهای دولتی در عرصه نشر موفقیت آمیز نبوده است به نظر تصمیم بنیاد شعر و ادبیات داستانی تصمیم درستی است و من خوشحالم از اینکه این اتفاق افتاده است.»
زنوزی جلالی: علمی فرهنگی ناشر خوبی است اما اینکه چقدر در حوزه ادبیات شناخت دارد باید به مرحله اثبات برسد
برخی نویسندگان در این باره به انتخاب صحیح ناشر مقصد برای اعطای مجوز معتقد هستند؛ فیروز زنوزی جلالی داستان نویس و مدرس ادبی در این باره توضیح می‌دهد: «ایده بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایده بسیار خوبی است، ولی مسئله این است که باید ناشری را انتخاب کرد که در این حوزه تجربه کافی داشته باشد؛ انتشارات علمی فرهنگی ناشر خوبی است اما اینکه چقدر در حوزه ادبیات شناخت دارد باید به مرحله اثبات برسد. از نظر من طرح واگذاری امتیاز، فی‌النفسه طرح خوبی است، چراکه نباید حوزه نشر در دست نهادهای دولتی انحصاری بشود، ضمن اینکه از سویی دیگر وقتی اثری در یک جای دولتی چاپ می‌شود گاهی دافعه برای مخاطبان ایجاد می‌کند، حالا اگر ما این را به دست یک ناشر اهل فن بسپاریم پسندیده است ولی به طور کل کارنامه انتشارات مقصد را باید دید که چگونه است و بین مخاطبین جدی ادبیات چه جایگاهی دارد به نظر من این بحث خیلی مهم است.»
علا: در کشور ما حمایت از نشر شعر ضعیف است و باید به دست یک ناشر حاذق سپرده شود
افشین علا شاعر و نویسنده با اشاره به جایگاه خوب انتشارات علمی فرهنگی در حوزه نشر، آن را انتخاب شایسته‌ای از سوی بنیاد شعر و ادبیات داستانی می‌داند و می‌گوید: «من با این موافقم که بدنه دولتی، فعالیت‌های انتشاراتی و فرهنگی را به دست سایر ناشران معتبر و شناخته شده واگذار کند. فکر می‌کنم انتشارات علمی فرهنگی هم به واسطه سابقه‌ای که دارد و چهره‌هایی که در آنجا حضور داشتند و کتابهای منتشره‌اش ناشر خوبی است که در این مسیر می‌شود روی آن حساب کرد. البته امیدوارم درباره شعر هم این اتفاق بیفتد، چراکه در کشور ما حمایت از نشر شعر ضعیف است و باید به دست یک ناشر حاذق سپرده شود. در کل من با طرح بنیاد شعر و ادبیات داستانی کاملا موافقم.»
از دیگر ماموریت‌های محوله به بنیاد شعر و ادبیات داستانی در حوزه ادبیات و برگزاری جشنواره‌ها و جوایز ادبی این بنیاد را به تلاش برای تعالی آنها وا می‌دارد و این مسئولیت‌ها، فی‌النفسه وظایفی را بسیار بیشتر و گسترده‌تر از فضای نشر بر دوش بنیاد می‌گذارد، لذا در بحث نشر اگر تمرکز بیشتری التزام داشته باشد باید به واسطه ناشری که وظیفه‌اش چاپ و نشر کتاب است صورت گیرد.
راضیه تجار نویسنده نیز با اشاره به موضوع فوق، تصریح می‌کند: «قطعاً اگر بنیاد شعر و ادبیات داستانی به این جمع بندی رسیده است یعنی نظریات کارشناسی منتج به این قضیه شده چون مدیریت بنیاد قطعاً کاملا به این موضوع اشراف دارد و شرایط کار، موقعیت، مشکلات، توانایی‌ها و مصلحت‌ها را شناسایی کرده است. به نظر من در حال حاضر بنیاد شعر و ادبیات داستانی مثل یک کشتی است که احساس می‌کند بارش یک مقدار سنگین است، لذا سعی می‌کند سبکتر شود و اگر تصمیم بر این گرفته شده که انتشارات «عصر داستان» را به ناشر دیگری واگذار کنند من فکر می‌کنم کار کاملاً کارشناسانه بوده و یقینا حرکت خوبی است.»
حمیدرضا شکارسری شاعر و منتقد ادبی نیز این حرکت بنیاد شعر و ادبیات داستانی را مثبت ارزیابی می‌کند و توضیح می‌دهد: «این حرکت به خودی خود بار مثبتی دارد، البته مکانیزم این واگذاری و کم و کیف آن باید به طور کامل بررسی شود اما من کلیت کار را مثبت می‌دانم.»
قدسی: بدنه دولتی به سیستم نشر ضربه‌های جدی زده‌اند به این دلیل که همواره شرایطی دارند که بخش خصوصی توان رقابت با آنها را ندارند
عابس قدسی مدیر انتشارات سپیده باوران مشهد نیز با استدلال یک ناشر به سراغ تحلیل این حرکت می‌رود و تصریح می‌کند:« ناشر دولتی در ایران سابقه درخشانی نداشته است به عبارت بهتر ممکن است که در مجموع یک تعداد آثار خوبی منتشر کند، ولی در نهایت در برخی بخش‌ها همچون تولید به لحاظ فنی یا محتوایی، توزیع و فروش دچار مشکل می شوند. به طور کل بدنه دولتی به سیستم نشر ضربه‌های جدی زده‌اند به این دلیل که همواره شرایطی دارند که بخش خصوصی توان رقابت با آنها را ندارند و گاهی مولفان خوب را از سیستم نشر خصوصی جدا می‌کنند به واسطه حق التالیف‌های خوبی که می‌توانند پرداخت کنند، گاهی کتاب خوبی چاپ می‌کنند، اما نمی‌توانند توزیعش کنند و آن کتاب در انبارها می‌ماند، لذا این تصمیم از جانب بنیاد شعر و ادبیات داستانی از جایگاه یک نهاد دولتی، تصمیم مناسبی است.»
محمد حمزه‌زاده، مدیرعامل انتشارات سوره مهر نیز ضمن اظهار رضایت از واگذاری کتابهای بنیاد شعر و ادبیات داستانی به انتشارات علمی فرهنگی پیشنهاد می‌کند: «بنیاد باید کارهای زمینمانده حوزه ادبیات را برعهده بگیرد و مثلا اگر در حوزه ترجمه ادبیات ایران به زبانهای دیگر مباشرت کند، خیلی خوب است. چون کسی این کارها را پیگیری نمیکند، این که بنیاد شعر و ادبیات داستانی کار نشر داستان را ترک کرده، کار درستی بوده است. چون در حوزه نشر کتاب و داستان ناشران باسلیقه زیادی حضور دارند. بنابراین شأن بنیاد نیست که با اینها وارد رقابت شود.»
رضا امیرخانی: بنیاد وظیفه دیگری دارد که باید آن را به درستی انجام دهد و نباید با ناشرها رقابت کند
رضا امیرخانی نیز درباره وظایف بنیاد یادآور می شود: «این که بنیاد کار نشر رمان انجام ندهد، خیلی خوب است. بالاخره این همه ناشر دارند کار حرفه‌ای انجام میدهند و بنیاد وظیفه دیگری دارد که باید آن را به درستی انجام دهد و نباید با ناشرها رقابت کند، آقای کوثری در انتشارات علمی فرهنگی هم گزینه مناسبی برای این کار و انسان شریفی است و من از زمان قدیم که ایشان در دانشگاه بودند میشناسمشان.»
این طرح البته مخالفانی هم دارد که دلایل آنها قابل تامل است؛ برخی معتقدند بنیاد شعر و ادبیات داستانی همواره به صورت تخصصی در این حوزه کار کرده است و اگر امتیاز انتشارات خود را به ناشر دیگر واگذار کند ممکن است آن ناشر، رویکرد تخصصی نسبت به این حوزه نداشته باشد.
سلیمانی: ممکن است چاپ رمانها، داستانها و شعر را بشود به ناشران دیگر واگذار کرد ولی در زمینه آموزش و پزوهش من شدیداً مخالفم
محسن سلیمانی نویسنده، منتقد و مترجم ادبی از مخلفان این طرح است و در این‌باره تصریح می‌کند: «من مخالفم؛ یعنی اعتقاد دارم که بنیاد ادبیات داستانی باید آثاری را که ارزشمند است، خصوصاً در بخش پژوهش و آموزش خودش چاپ کند؛ ممکن است چاپ رمانها، داستانها و شعر را بشود به ناشران دیگر واگذار کرد ولی در زمینه آموزش و پزوهش من شدیداً مخالفم که بنیاد این دست کتابها را واگذار کند. دلیل هم مشخص است چراکه ناشر مقصد، در این زمینه که کتابها را ارزشیابی کند، ممکن است چندان متخصص نباشد و توانایی این کار را نداشته باشد ضمن اینکه برای ارزش‌گذاری و حمایت نمی‌توانند آنچه را که لازمه بخش آموزش است به حد کافی پوشش دهند. تنها به این دلیل وگرنه در زمینه‌های دیگری چون چاپ رمان، مجموعه شعر یا حتی مجله و نشریه خیلی مخالف انتشارش توسط یک ناشر دیگر نیستم.»
مهدی قزلی در گفتگویی که اخیرا با خبرگزاری مهر انجام داده است رویکرد بنیاد ادبیات داستانی را در قبال این نظر مخالف چنین توضیح می‌دهد:« ما کتاب‌هایی که درباره «کتاب و نویسندگی» است را نگه می‌داریم. رمانها را واگذار کردیم اما کتابهای نظری را نگه می‌داریم.کتابهای نظری را شاید اصلا دوباره خودمان تولید هم بکنیم. کار تولید کتاب ما متوقف نیست.»
در خاتمه لازم است توضیحی درباره کتاب‌هایی که با انتشارات «عصر داستان » قرار داد داشته‌اند داده شود؛ کتاب‌هایی که بنیاد شعر و ادبیات داستانی برای چاپ آنها قرارداد دارد، تنها حق چاپشان به انتشارات علمی فرهنگی واگذار شده و روال به همان صورت پیشین فقط توسط یک ناشر دیگر است. همه کتاب‌هایی که برای انتشار به علمی و فرهنگی واگذار شده متعلق به بنیاد شعر و ادبیات داستانی است و تنها طی یک قرارداد پنج ساله انتشارات علمی فرهنگی این کتابها را منتشر خواهد کرد.
انتهای پیام/
