اگر این بهشت رضا(ع) را نداشتیم، سالها قبل ایران از هم پاشیده شده بود

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم؛ سیره و منش امام رضا (ع) در نشر معارف شیعه و فرهنگ عاشورایی در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام ادیب یزدی  بررسی شد. ادیب یزدی گفت:‌حسن خلق و رأفت امام رضا (ع) موجب شد تا بسیاری از متصوفه و فرقه‌های انحرافی نیز به مذهب برحق شیعه بپیوندند.

-تسنیم: به طور اجمالی شخصیت و زندگی امام رضا (ع) را معرفی کنید.

طبق تحقیقاتی که انجام داده ام، به این نتیجه رسیدم که بزرگترین واقعه در تاریخ ایران اسلامی تشریف فرمایی وجود مبارک خورشیدهشتم امام علی بن موسی الرضا (ع) به این سرزمین بوده است. در سال 201 هجری قمری که امام رضا (ع) علیرغم میل باطنی از مدینه حرکت کرده و از سمت بیابان به سمت بصره و از آن جا به شلمچه، اهواز، بهبهان و بالاخره وارد مرکز ایران شده و به سمت بسطام و نیشابور و مرو حرکت کردند. این سفر با وجود توقف های آن حضرت در بعضی مناطق، حدود سی و هفت روز به طول انجامید.

اگر این بهشت را نداشتیم، سالها قبل ایران از هم پاشیده شده بود

این تشریف فرمایی تاریخی امام رضا (ع) به ایران اسلامی، مبداء بسیاری از تحولات فرهنگی و تاریخی و سیاسی و اخلاقی شد که تمام این موارد در جای خود قابل بررسی است. چون شرق ایران شامل سرزمین هایی بود که در آن زمان به طور کامل در اختیار متصوفه و دروایش قرار گرفته بود و انواع و اقسام افکار متحجرانه کشور را تهدید می کرد و انبوهی از ساکنان ایران را به سمت مکاتب خرافی کشانده بودند. در چنین شرایطی تشریف فرمایی امام رضا (ع) درواقع به مثابه دمیده شدن روح نجات برای شیعه و حتی ملت های شرق آسیا به طور عموم و ایران اسلامی به طور خاص محسوب می شد. البته تاریخ تشریف فرمایی و برکات آن بسیار وسیع است، مخصوصا که نقطه ثقلی برای جریان های قدرتمند شیعی به وجود آمد تا استقلال و تمامیت ایران را در طی قرون و اعصار ضمانت کند. به همین دلیل با کمال قاطعیت عرض می کنم که اگر این نقطه ای از بهشت در کشور ما نبود، ایران سالها قبل از این از هم پاشیده شده بود. آن چه که ایران را در برابر هجوم مغول و تتار و در جنگ های جهانی اول و دوم در کمال اقتدار نگه داشت، مرقد مطهر امام رضا (ع) به عنوان کانون اصلی نقطه مبارزه و استقلال و عزت ایران بود و بنابراین باید قدر این مرقد مطهر را بدانیم و این گنبدی که بر گنبد دوار شرف دارد را قدرشناسی کنیم.

شخصیت عظیم امام رضا (ع) شخصیت جامع است. امام رضا (ع) هم در دورانی امامت کردند که در چهارسوی امامت قرار داشتند. لذا آن حضرت امام جامع لقب گرفتند و تنها امامی هستند که زیارت ایشان معادل زیارت چهارده معصوم علیهم السلام است. یعنی اگر کسی آن حضرت را زیارت کند، گویی همه ائمه اطهار علیهم السلام را زیارت کرده و این موضوع، نشان دهنده جایگاه عظیم و متعالی این امام عظیم الشأن و رئوفی است که الی الابد بر ما ایرانی ها منت گذاشته اند و برکاتشان به طور مدام به همه آحاد ملت ایران و شیعیان می‌رسد.

امام صادق(ع) به امام کاظم(ع) فرمودند: عالم آل محمد(ص) از صلب توست. سلام مرا به او برسانید

ولادت آن حضرت در سال 148 قمری و 16 روز بعد از شهادت جد بزرگوارشان، امام صادق(ع)، بود. امام صادق (ع) در 28 شوال سال 148 قمری به شهادت رسیدند و درست 16 روز بعد از آن، در تاریخ 11 ذی القعده سال 148 قمری در همان خانه امام رضا (ع) متولد شدند. امام صادق (ع) در شرایطی به شهادت رسیدند که به فرزند خود امام موسی بن جعفر (ع) می فرمودند که: «عالم آل محمد(ص) از صلب توست و آرزوی دیدار او را داشتم. سلام من را به او برسانید که دشمن به من مهلت نداد تا نواده عزیز خود را زیارت کنم.» به این ترتیب امام صادق (ع) در اوج آرزوی دیدار امام رضا (ع) به شهادت رسیدند.

امام رضا (ع) دقیقا آنچه که توسط دو رجل بزرگ تاریخ علم، یعنی امام باقر و امام صادق علیهماالسلام، کِشت شده بود را برداشت کردند. پدر بزرگ ایشان، امام موسی بن جعفر(ع)، سالها از عمر شریف خود را در زندانها به سر بردند و امام رضا (ع) در آن شرایط پاسخگوی مراجعات به بیت شریف امامت بودند. باید بدانیم که شاگردان امام صادق (ع) در دوران آن حضرت برای فراگیری علم آمده بودند، اما بعد از آن با سوالات و مسائل علمی به سراغ امام رضا (ع) برگشتند و آن حضرت به آنها پاسخ می دادند. یعنی کار امام رضا (ع) از کار امام صادق (ع) مشکل‌تر بود. به عبارت دیگر شاگردان در پیشگاه امام صادق تسلیم بودند و فقط علم می آموختند، اما در دوران امام رضا (ع)  آمدند تا آموخته‌های خود را بارور کنند. سوالات متعددی برای آنها مطرح بود اما آن حضرت با نشاط و انبساط بسیاری شاگردان را به حضور پذیرفته و سوالات علمی آن ها را پاسخ می دادند. درنتیجه شیعه در زمان ایشان به اوج عظمت رسید به طوری که برای اولین بار، حکومت دست خود را به سمت شیعه دراز کرد و کمک طلبید. در زمان امام رضا (ع) بود که مأمون متوجه شد اگر بخواهد حکومت خود را حفظ کند باید به گدایی در خانه آن حضرت برود.

دوران امامت آن حضرت حدود دویست سال به طول انجامید. آن حضرت در سال 203 قمری به شهادت رسیدند. هرچند که آن حضرت حدود 15 سال قبل از امامت هم به دلیل زندانی بودن امام موسی بن جعفر(ع) پاسخگوی سوالات و مراجعات شیعیان و مردم بودند.

-تسنیم: می‌دانیم که یکی از القاب مبارک امام رضا (ع)، رئوف بودن ایشان است، به این معنا که دوست و دشمن به دلیل رأفت و حسن خلق از ایشان راضی بودند. آفتی که امروز در خیلی‌ها وجود دارد، نداشتن همین صفت حسن خلق است. چه شده که این دستور رسیده از امام رضا (ع) رعایت نمی‌شود؟

خداوند متعال به امام رضا (ع) عزت و عظمت و صلابت خاصی عنایت کرد. آن حضرت به خصوص در اواخر عمر شریف خود مجبور به تقیه نبودند و مطالب را به صراحت بیان می فرمودند؛ این در اثر همان عزتی بود که خداوند به ایشان عنایت کرده بود. این اقتدار و صراحت بیان هم در جلسات روضه و بیان وقایع عاشورا نمود داشت و هم در بیان مسائل مربوط به مصالح شیعه به خصوص مسائل مربوط به مهدویت. آن حضرت با کمال اقتدار مطالب را بیان می فرمود و به این ترتیب جریان غیبت از زمان آن حضرت به طور جدی کلید خورد و عملیاتی شد. در این شرایط امام رضا (ع) حرف اول را می زدند و به این ترتیب امامان معصوم علیهم السلام بعد از ایشان به ابن الرضا(ع) مشهور شدند. لذا آن حضرت توفیق داشتند که اسلام ناب را که در هاله ای از ابهام آفرینی بنی امیه و بنی عباس در طول تاریخ پنهان شده بود، به مردم معرفی کنند تا جایی که صورت اسلام واقعی در چهره و رفتار آن حضرت دیده میشد. اسلام واقعی، اسلام رأفت و عفو و عزت و کرامت انسانی است. اسلام واقعی همان است که از امام رضا (ع) سر می زند. اسلام داعش و تروریست های ملعون، اسلام دروغین است. لذا آن حضرت که آیینه تمام نمای رسول خدا و اسلام ناب بودند، رأفت و بزرگواری داشتند که نشان دهنده و معرفی کننده اسلام بود. به همین دلیل بود که ضامن آهو شدند و اشک حیوان را هم نتوانستند تحمل کنند. این نشان دهنده اوج رأفت و بزرگواری ایشان است.

اگر حاجت بزرگی دارید، مقابل ضریح بایستید و هفت بار بگویید: السلام علیک ایها الامام الرئوف

از طرف دیگر در طول 13 ماهی که امام رضا (ع) در مرو تشریف داشتند، بودایی‌ها و برهمایی‌های معلول جسمی هند هم به در خانه آن حضرت می آمدند تا شفا بگیرند. عجیب است که آن حضرت همان دستی که بر سر شیعیان می کشیدند، بر سر برهمایی‌ها هم می کشیدند.

رئوف از معروف ترین صفات و القاب آن حضرت است و در روایت نقل شده کسی که حاجت بزرگی دارد وقتی در حرم مطهر آن حضرت هفت مرتبه بگوید: «السلام علیک ایها الامام الرئوف» حضرت خود را ملزم می دانند که به او عنایت کنند. واقعا آن حضرت در عفو اغماض و عظمت روح بی سابقه هستند. به این ترتیب بود که مأمون که به اجبار امام رضا (ع) را به مرو خوانده بود، نتوانست آن حضرت را برتابد و قطره ای اقیانوس اعجاز ایشان را تحمل کند.

-تسنیم:‌ چرا رأفت و حسن خلق آن حضرت کمتر در جمع مسلمانان دیده می‌شود؟

به هر حال ما باید اخلاق حاکمیتی را از خود دور کنیم و همچنان به عنوان انسان‌هایی خدوم و دلسوز فعالیت کنیم. خود برتر بینی‌ها، تفوق و ترجیح خود نسبت به دیگران، همان محل‌هایی است که شیطان در آن دام افکنده است. به همین دلیل خوب است که افراد با نگاه امام رضایی به جریانات و قضایا نگاه کنند تا شاهد رأفت رضوی در جامعه باشیم. جامعه به شدت تشنه رافت رضوی است. آنچه موجب برتری شیعه نسبت به سایر مکتب‌ها است، رأفت، ولایت، دینداری و تقوای اوست. اگر این ها منتفی شود دلیلی برای تفوق بر دیگران نداریم.

در تاریخ شیعه می خواندم که در قرون گذشته و در جوامع اسلامی هر انسان امانت‌دار و راستگو و اهل تهجد پیدا میشد، همه اشاره می‌کردند که: «هذا شیعة علی(ع)»؛ پس شیعه مقدس‌ترین جریان تاریخ است و باید امروزه هنرنمایی کرده و ارزش‌های شیعه را به ظهور برسانیم. وگرنه اگر راهی را برویم که بقیه حکومت‌ها می‌روند فرقی با آنها نداریم. امیدواریم در پیاده کردن رأفت رضوی در جامعه، راهکارهای جدی‌تری را در پیش بگیریم.

-تسنیم: خوب است به موضع گیری‌های امام رضا (ع) در زمان پیشنهاد مأمون مبنی بر پذیرش خلافت و سپس ولایتعهدی هم اشاره شود. این موضع گیری‌ها چگونه بود و چه درس‌هایی برای ما دارد؟

در قضیه ولایتعهدی، امام رضا (ع) به هیچ عنوان قبول نمی‌کردند چون قضیه ظاهرسازی و سوری بود و مأمون به هیچ وجه راضی به این کار نبود. او فقط می‌خواست از موقعیت علمی و جایگاه حسب و نصب آن بزرگوار سوء استفاده کند. پس مأمون قصد داشت هم حکومت و قدرت خودش را حفظ کند و هم امام رضا (ع) را زیرنظر بگیرد. چون در آن زمان 17 انقلاب در شرف وقوع بود و به تنهایی نمی توانست آن ها را کنترل کند. البته امکان دارد مأمون در خلوت و فطرت انسانی خودش به حقیقت مطلق امام رضا (ع) و پدران گرامی ایشان پی برده باشد. چنانچه عمر بن عبدالعزیز هم اقرار به حقانیت امام علی بن ابیطالب (ع) کرد. مأمون هم در ابتدا به این نتیجه رسید که از آن حضرت در امور کشور استفاده کند اما باز هوای نفس و فشار عباسیون اجازه این کار را به او نداد. امام رضا (ع) به هیچ وجه ولایتعهدی را به طور قاطع نپذیرفتند و وقتی در قبال آن تهدید به قتل شدند، ناگزیر از سازش شدند. پس با شرایطی از جمله عدم دخالت در عزل و نصب‌ها و امور کشوری آن را قبول کردند. مأمون به همین اندازه هم اکتفا کرد درحالیکه عزل و نصب ها در آن زمان به دست ولیعهد انجام می شد.

در آن زمان امام رضا (ع) از این فرصت استفاده کرده و جریان حدیث و فقه شیعه را اصلاح فرمودند، در جهت اشاعه اندیشه کلامی شیعی اقدام کرده و احتجاجات آن حضرت فقه شیعه را زنده کرد. به این ترتیب فقه شیعه از نظر کمیت و کیفیت بسیار اوج گرفت که این به برکت امام صادق (ع) و امام رضا (ع) است. امام رضا (ع) از همان لحظه نخست شیطنت مأمون را تشخیص دادند در جهت نشر معارف شیعه فرصت را مغتنم دانستند. پس آن حضرت حکومت مأمون را تایید نکردند. مومن آل فرعون چگونه در دستگاه فرعون فعالیت داشت؟ امام رضا (ع) هم همانگونه بودند و دقیقا به گونه ای حرکت کردند که عصمت ایشان محفوظ ماند و خباثتی از بنی عباس بر ایشان اثر نگذاشت. دوبیتی ای که بر بالای حرم نوشته شده، حاوی همین مضمون است که قبر بهترین مردم و بدترین مردم در کنار یکدیگر در طوس است و نه نورانیت امام رضا (ع) در هارون ملعون اثر می‌کند و نه خباثت هارون در شرف و شرافت امام رضا (ع) اثر می‌گذارد. درواقع وجود مبارک آن حضرت مانند نوری بودند که در تاریکی و ظلمت به سلامتی حرکت کرده و به مقصد رسیدند.

-تسنیم:‌ بنابراین هجرت امام رضا (ع) از مدینه به مرو فرصت مغتنمی برای نشر علم و فقه شیعه بوده است.

بله؛ ضمن اینکه مدینه آن زمان امام جواد (ع) را داشت. اما در ایران با استقبالی که ایرانی ها از امام رضا (ع) انجام دادند زمینه ترویج علم و فرهنگ شیعه فراهم شد.

-تسنیم: مقام معظم رهبری هم تعبیر بسیار شیوایی دارند مبنی بر اینکه: «امام علی بن موسی الرضا علیه السلام ولی نعمت مادی، معنوی و فکری ما ایرانیان است.» هر کدام از این ها تفسیر و الگویی دارد، اما از میان این ها «ولی نعمت فکری» به چه معناست؟

تشریف فرمایی امام رضا (ع) به ایران، این سرزمین را از شر تفکرات متحجرانه و متصوفانه نجات داد. در آن زمان اسلام وارد ایران شده بود و ایرانی ها هم علاقمند به اهل بیت علیهم السلام بودند، اما کسی نبود که اندیشه اهل بیت علیهم السلام را به طور شفاف برای مردم بیان کند. لذا متصوفه در شرق ایران به خصوص در خراسان فعالیت زیادی داشتند. البته خراسان در آن زمان محل التقاء تفکر متصوفه ایرانی و هندی بود، چون تصوف هندی تاریخچه طولانی ای دارد و خراسان تقریبا پنج برابر خراسان امروزی بود از ری امروزی تا بلخ و سمرقند و بخارا و کاشمر ادامه داشت و مرکز طلوع تفکرات انحرافی بود. امام رضا (ع) هم شفاف برخورد می کردند و می فرمودند: «در یک غلاف دو شمشیر نمی گنجد. ای مردم! یا دنباله رو اهل بیت علیهم السلام باشید یا دنباله رو صوفی ها باشید.» بسیاری از متصوفه هم وقتی متوجه شدند فرزند علی بن ابیطال (ع) با آنها خالف است، پیرو ایشان شدند و راه حق را رفتند.

-تسنیم:‌یکی از القاب امام رضا (ع)، عالم آل محمد علیهم السلام است. چرا آن حضرت به این عنوان خوانده شده‌اند؟

اول کسی که این لقب را به امام رضا (ع) دادند، حضرت امیرالمؤمنین امام علی (ع) بودند که فرمودند: «عالم آل محمد علیهم السلام از ماست.» دلیل خوانده شدن این لقب آن بوده که امام صادق (ع) علم و فقه را کاشته و امام رضا (ع) درو کردند. لذا شاگردان امام صادق (ع) که علم و فقه را از ایشان آموخته بودند، وقتی با ابهامات و سوالات متعددی مواجه می شدند به خدمت امام رضا (ع) می آمدند. چون انسان در مرحله فراگیری سوالات زیادی ندارد، اما وقتی آموزه های خود را حلاجی می کند سوالات در ذهن او جوانه می زند. در زمان امام صادق (ع) بیشتر شاگردان در حال فراگیری علم و دانش بودند و تلمذ می کردند، اما وقتی بعد از مدت ها مطالب را حلاجی کردند، سوالات در ذهن شان جوانه زد و هزاران سوال برای شان ایجاد شد که امام رضا (ع) به آنها پاسخ می دادند. درنتیجه به عنوان عالم آل محمد علیهم السلام خوانده شدند.

کسی که ولایت امام رضا (ع) را می پذیرد، شیعه اثنی عشری است و سایر امامان معصوم علیهم السلام را درک می کند. در حالیکه در زمان امامت هر یک از ائمه اطهار عیهم السلام قبل از امام رضا (ع)، فرقه های دیگری از شیعه جدا شده است. مانند زمان امام سجاد (ع) که فرقه زیدیه شکل گرفت و یا فرقه های دیگری مانند اسماعیلیه. این اشتقاق های از امام رضا (ع) وجود ندارد. لذا کسی که به زیارت آن حضرت می آید، شیعه امامیه اثنی عشریه است و به همین دلیل زیارت ایشان معادل زیارت تمام امامان معصوم علیهم السلام است.

-تسنیم: از ائمه معصومین علیهم السلام به ما رسیده است که شخصیت امام رضا (ع) در برپایی مجالس امام حسین (ع) اهتمام ویژه داشتند و ما هم سیاه پوشیدن را از آن حضرت آموخته ایم. با توجه به این موضوع، انحرافاتی مانند قمه زنی ها و توهین به مقدسات اهل سنت وجود دارد و می خواهیم بدانیم در برابر این انحرافات چگونه باید عمل کنیم.

اقامه عزای حضرت سید الشهدا (ع) به عنوان یک اصل اصلی مورد اهتمام جدی امامان معصوم علیهم السلام بوده است، چون فریادی در کربلا بلند شد که صدای آن به عرش اعلی رسید و لذا پرچم سیاه حضرت اباعبدالله (ع) بشارت بزرگی در بطن و متن خود دارد که اگر آن را جهانگیر کنیم، به وظیفه خود عمل کرده ایم. پس باید حقیقت و باطن کربلا بیان شود. نکته دیگر آن است که اهتمام حضرت معصومین علیهم السلام این بوده که همانی که مورد نظر امام حسین و امام سجاد علیهما السلام بوده، بماند. چون کربلا جدی ترین موتور انرژی زای حق طلبی در طول تاریخ شیعه است که اگر مخدوش شود، ممکن است همه سرمایه خود را از دست بدهیم. به همین دلیل باید به طور جدی در این زمینه فعالیت شود و هیئات ما باید در این زمینه فعال باشند.

هیئات به دلیل شدت اثرگذاری و مقابله با تکفیری ها اهمیت زیادی دارد. لذا لازم است در جریان هدایت مقام معظم رهبری قرار بگیرد و نباید مورد حمله جریان های مشکوک که گاهی از خارج کشور هدایت می شود، قرار بگیرند تا جریانی که امام رضا (ع) نهادینه فرمود حفظ شود.

انتهای پیام/