نویسنده و تصویرگر ایرانی را دست کم نگیرید؛مشکل در «ترجمه» است
مدیر نشر شباویز با اشاره به ظرفیت‌های نشر کودک و نوجوان ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌گوید: هیچ‌گاه نباید نویسنده و تصویرگری ایرانی را دست کم بگیرید. مهمترین مشکل ما در این زمینه نداشتن ترجمه مناسب است، زبان کتاب‌ها قابل درک نیست.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نمایشگاه کتاب مسکو که از روز چهارشنبه، 11 شهریور ماه، کار خود را در پارک ودن خواه آغاز کرده است. مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران به نمایندگی از نشر جمهوری اسلامی ایران غرفه‌ای را در این دوره از نمایشگاه مسکو راه‌اندازی کرده که بخشی از فعالیت‌های این غرفه به بخش کودک و نوجوان اختصاص دارد.
حوزه کتاب کودک و نوجوان در سالهای اخیر با انتشار و ترجمه تعدادی از کتاب‌های خود و همچنین رشد و موفقیت تصویرگری توانسته در این مدت همواره به عنوان یکی از ظرفیت‌های خوب نشر ایران معرفی شود. به گفته برخی از کارشناسان، محتوا و تصویرگری کتاب کودک و نوجوان در ایران این امکان را فراهم می‌کند که بتواند در بازارهای بین‌المللی مطرح شود و حرفی برای گفتن داشته باشد. به اعتقاد این دسته از کارشناسان، افق فعالیت‌های نشر کودک و نوجوان در این زمینه به دلیل دارا بودن این دو مقوله، از کتاب‌های بزرگسال گسترده‌تر است.
نشر کودک و نوجوان در سالهای اخیر پای ثابت غرفه ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی بوده است. مهمان بیست و هشتمین دوره نمایشگاه کتاب مسکو برای این دوره نیز برنامه‌های متعددی در این زمینه در نظر گرفته است که از این موارد می‌توان به ارائه و نمایش تصویرگری ایرانی در قالب آرزوهای کودکانه ایرانی اشاره کرد. تصویرگران در این حرکت، آرزوی کودکی خود و یا آرزوی یک کودک ایرانی را به تصویر کشیده‌اند. عرضه کتاب‌های کودک و نوجوان به زبان‌های مختلف از دیگر اقداماتی‌ست که در این دوره از نمایشگاه کتاب مسکو از سوی ایران انجام شده است که از این موارد می‌توان به حضور انتشارات شباویز با تقریباً 400 عنوان کتاب اشاره کرد.
هرچند نشر کودک و نوجوان در دو سال گذشته در روسیه با سیر نزولی همراه بوده، اما فریده خلعتبری، مدیر نشر شباویز، معتقد است که روسیه از این منظر همچنان به عنوان یکی از کشورهای قوی که حرف برای گفتن دارد، مطرح است. خلعتبری با اشاره به فعالیت انتشاراتش در این دوره از نمایشگاه می‌گوید: برنامه‌های انتشارات شباویز به چند دسته تقسیم می‌شود؛ نخست عرضه یک نسخه از تعداد تقریباً 400 عنوان از کتاب‌های منتشر شده از سوی این انتشارات به زبان انگلیسی در نمایشگاه کتاب مسکو است.
وی ادامه می‌دهد: همچنین معرفی‌نامه‌ای از انتشارات شباویز و فعالیت‌هایی که در این چند سال انجام داده، به زبان روسی تهیه و آماده شده است. علاوه بر این، اقدام به تهیه یک‌کاتالوگ ویژه نمایشگاه کتاب مسکو کردیم که تصاویر کتاب‌ها در آن درج شده و توضیحی در رابطه با جوایزی که این انتشارات تاکنون در نمایشگاه‌های مختلف کسب کرده نیز ارائه شده است. ایران در این دوره از نمایشگاه کتاب، به عنوان مهمان ویژه حضور دارد، به همین دلیل اقدام به تهیه یک‌سری لاکتابی کردیم که به بچه‌هایی که برای بازدید از نمایشگاه می‌آیند، اهدا کنیم. همچنین تعدادی کارت پستال نیز تهیه شده که به بازدیدکنندگان اهدا خواهد شد. بنابراین فکر نمی‌کنم که با وجود این موارد هیچ کودکی دست خالی از انتشارات ما خارج شود.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا با ناشران حاضر در این نمایشگاه وارد مذاکره شده‌اید یا خیر، می‌گوید: ساختار نمایشگاه کتاب مسکو متفاوت از نمایشگاه‌های بین‌المللی دیگر است. در این نمایشگاه عمده ناشران بومی هستند و قرارهای ملاقات خود را در همان نمایشگاه تعیین می‌کنند. طبق بررسی‌هایی که انجام دادیم، هیچ‌کدام از آن ناشرانی که ما آنها را در نمایشگاه‌هایی مانند فرانکفورت دیده بودیم، حضور ندارند. تعداد ناشرانی که در نمایشگاه‌های بین‌المللی همواره حضور دارند، در مسکو خیلی کم‌اند. عمده ناشرانی که در این نمایشگاه شرکت می‌کنند، از بلوک شرق هستند و از خود روسیه می‌آیند.
نمایشگاه بیست و هشتم، فتح بابی برای همکاری با نشر بلوک شرق
مدیر نشر شباویز ادامه می‌دهد: با وجود این، ما می‌توانیم از همین ظرفیت استفاده کرده و با آنها ارتباط برقرار کنیم و از حضورشان بهره ببریم. ما می‌توانیم با این بخش از جهان ارتباط برقرار کنیم. به نظرم می‌رسد که با توجه به اینکه ایران در بیست و هشتمین دوره نمایشگاه کتاب مسکو به عنوان مهمان ویژه حضور دارد، این موضوع می‌تواند خود فتح بابی برای ارتباط با بلوک شرق و تبادل کتاب در این منطقه باشد. به نظرم این فرصت خوبی است که کتاب‌های ایران وارد این کشورها شود و با توجه به محتوای آثار و دیگر ظرفیت‌هایی که کتاب کودک و نوجوان ما دارد، این مسئله انجام‌پذیر است.
خلعتبری در ادامه به تجربه‌های خود برای حضور در نشر بین‌الملل اشاره می‌کند. وی با بیان اینکه یکی از نواقص نمایشگاه کتاب مسکو، بومی بودن آن است، می‌افزاید: متأسفانه نمایشگاه کتاب مسکو تقریباً بومی است. از این نظر بیشتر این ناشران از قبل قرار نمی‌گذارند و رویه‌شان با رویه‌ای که در نمایشگاهی مانند فرانکفورت جاری‌ست، متفاوت است. عمده قرار ملاقات‌ها در همان محیط نمایشگاه انجام می‌شود. ناشران این نمایشگاه از قبل قرار نمی‌گذارند و معمولاً همان روز اقدام می‌کنند. ما تنها توانستیم با یک ناشر از لهستان صحبت کنیم و قرار ملاقاتمان را تنظیم کنیم.
وی ادامه می‌دهد: نمایشگاه کتاب مسکو اساساً برای فروش کتاب است و چون جنبه فروش آثار برایشان اهمیت دارد، به عرضه آن توجه می‌کنند. از این جهت برای ناشران بین‌الملل صرف نمی‌کند که کتاب ببرند و فروش فیزیکی داشته باشند. ناشر بین‌المللی فروش فیزیکی کتاب برایش اهمیتی ندارد، بلکه حق نشر و فروش آن برایش مهم است. از سوی دیگر، ناشران روسیه و بلوک شرق کمتر به دنبال فروش و خرید حق نشر هستند در نتیجه در نمایشگاه‌های بین‌المللی خیلی کمتر حضور دارند. مثلاً کمتر در نمایشگاه‌هایی مانند فرانکفورت و بلونیا حضور دارند و به دنبال معامله آن چنانی نیستند. اصولاً کشورهایی که بسته‌تر عمل می‌کنند، زیاد به دنبال حق نشر نیستند و نمی‌شود زیاد روی این کار ایشان حساب کرد. من قبلاً کرواسی هم که رفته بودم، نمی‌توانستم در بلگراد هم ناشر بین‌المللی بیابم.
معامله با بلوک شرق با ریسک بالایی همراه است
مدیر نشر شباویز می‌افزاید: برای معامله‌هایی که در این زمینه می‌توان در روسیه و بلوک شرق انجام داد، با مشکلات متعددی مواجه‌ایم. انجام چنین معاملاتی با ریسک بالایی همراه است، چرا که برخی از ناشران بلوک شرق سال‌ها طول می‌کشد که به درخواست شما پاسخ دهند و تصمیم بگیرند. این موضوع در کشورهایی که محدودیت‌های بیشتری دارند، نمود بارزتری دارد. ناشری هست که هشت سال است با آنها صحبت می‌کنم، ولی هنوز از آنها نتیجه نگرفته‌ام. سرعت عمل این قبیل کارها در غرب بیشتر از بلوک شرق است و این یک مزیت برای ناشران آنجا و نمایشگاه‌های بین‌المللی کتابشان محسوب می‌شود.
بخش دیگر صحبت‌های مدیر نشر شباویز به ظرفیت نشر کودک و نوجوان ایران در بلوک شرق اختصاص دارد. وی در این‌‌باره می‌گوید: برای اینکه بتوانیم در بازار روسیه و بلوک شرق نفوذ داشته باشیم و کتاب‌هایمان این فرصت را داشته باشند که در این بازارها هم عرضه شوند، باید برنامه‌ریزی داشته باشیم. باید ناشران مختلف در حوزه‌های گوناگون را شناسایی کنیم و وارد مذاکره شویم، اما مطمئناً ما در این مسیر حرکت نکرده‌ایم. این موضوع علاوه بر مسئولان، شامل ناشران هم می‌شود. متأسفانه ناشران ما هم این آمادگی را ندارند که کتاب‌هایی را با خود به بازار مسکو ببرند که مناسب مخاطب آنجا باشد، یعنی به عبارتی این آمادگی را از تهیه کتاب‌ها نداریم. ما مثلاً در این نمایشگاه‌ها اقدام به ارئه ترجمه کارها به زبان روسی می‌کنیم، در حالی که ترجمه ما از زبان روسی مناسب آنها نیست و رغبتی به خواندن این نوع آثار ندارند و یا کتاب‌ها فارسی می‌بریم، در حالی که آگاهی جامعه روسیه از زبان فارسی در آن حد نیست که چنین کاری انجام دهیم. این‌ها گرچه یک مسئله ریز است، اما در واقع نکات مهمی است که باید به آنها توجه شود.
وی ادامه می‌دهد: از سوی دیگر شاید حضور مؤثر ما در نمایشگاه کتاب مسکو و موفق عمل کردنمان، نیازمند حضور چند ساله و مکرر در این نمایشگاه باشد تا برنامه‌ریزی منظمی در این رابطه داشته باشیم. کار ساده‌ای نیست. حضور داشتن در این نمایشگاه‌ها صرفاً نشان دادن کتاب و ادبیات کهن نیست. صرف اینکه در این دسته از آثار جاذبه‌هایی برای جلد و ... قرار داده‌ایم، کفایت نمی‌کند و نمی‌تواند به واسطه این اقدامات کتاب را در بازار کتاب کشوری مانند روسیه جای داد. وقتی بارها در روسیه شاهنامه چاپ شده است، دیگر مخاطب آنجا علاقه‌ای به خرید این کتاب از غرفه ایران ندارد. مسلم این است که کتاب‌هایی وجود دارد که می‌تواند به درد آنها بخورد و از سوی دیگر فرهنگ ایران را بیشتر به آنها معرفی کند، باید روی این دسته از آثار سرمایه‌گذاری کنیم.
نویسنده و تصویرگر ایرانی را دست کم نگیرید؛ مشکل نداشتن «ترجمه» مناسب است
خلعتبری به ظرفیت‌های کتاب کودک و نوجوان ایران اشاره می‌کند و می‌افزاید: اینکه چقدر توانسته‌ایم از این ظرفیت‌ها بهره ببریم، آگاهی ندارم، اما این را بگویم که هیچ‌گاه نباید نه نویسنده و نه تصویرگری ما را دست کم بگیرید. هنرمندان واقعی ما کارهایی دارند که در دنیا می‌تواند مطرح شود. مهمترین مشکل ما در این زمینه نداشتن ترجمه مناسب است، زبان کتاب‌ها قابل درک نیست، وگرنه نویسندگان ما توانایی تولید آثار را دارند. از این جهت تردید به خود راه ندهید. البته تصویرگری روسیه بسیار پیشرفته است. کاری که تصویرگران آنها انجام می‌دهند، از تصویرگران ما بهتر است. با توجه به این مسائل، برای ما بازارهایی وجود دارد، فقط ورود به این بازارها دشوار است و نیاز به امکانات بیشتر است که شاید در اختیار ما نباشد. بیست و هشتمین دوره نمایشگاه کتاب مسکو می‌تواند چراغ سبزی برای ورود به مسکو باشد.
مدیر نشر شباویز به توانایی نشر کودک و نوجوان روسیه اشاره می‌کند و می‌گوید: کتاب‌های زیبایی از آنها در بازار بین‌المللی کودک دیدم. کتاب‌های آنها به زبان‌های مختلف هم ترجمه شده‌اند، مثلاً در فرانسه تعداد قابل توجهی از ادبیات روسیه به زبان این کشور برگردانده شده‌اند. از نظر محتوایی نیز عمده داستان‌هایشان رنگ و بوی اساطیز دارد و سنتی هستند که از این جهت با فرهنگ ما مشابهت‌های بسیاری دارند. همانطور که گفتم از تصویرگری خوبی هم بهره‌مندند. بنابراین کتاب کودک در روسیه در حد بالایی هستند. به دلیل مشابهت‌هایی که با فرهنگ و هنر ما دارند، امکاناتی برای ما فراهم می‌کند که بتوانیم از این ظرفیت‌ها استفاده و کتاب‌هایمان را در بازار جدیدی به نام روسیه مطرح کنیم. البته این امر نیازمند برقراری ارتباط با ناشران فعال و خوب این کشور و عرضه بهترین‌های نشر ایران است.
وی در پایان با اشاره به مشکلات حضور ناشران خصوصی در نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌گوید: تعداد نمایشگاه‌هایی که شرکت می‌کنم در حال حاضر کمتر از سابق شده است. من در گذشته سه یا چهار نمایشگاه شرکت می‌کردم، الآن فقط چند نمایشگاه محدود را شرکت می‌کنم. تأمین هزینه‌های حضور آن هم برای ناشری مثل من که ناشری خصوصی هستم، دشوار و گاه تأمین آن از توان یک ناشر خصوصی خارج است.
انتهای پیام/
