گاز تولیدی همراه نفت که در مخزن به صورت گاز آزاد یا گاز محلول در نفت وجود دارد، گاز همراه نامیده می شود. انتقال گاز همراه تولید شده از میادین نفتی در مناطق دوردست و سکوهای دریایی هزینه زیادی در بردارد و اغلب سوزاندن گازهای همراه که هم اکنون در خاورمیانه و آفریقا امری متداول است موجب خسارات زیست محیطی جدی و آلودگی هوا و از دست رفتن منابع فراوان هیدروکربوری می شود.
در سال های اخیر با افزایش مصرف و تقاضای جهانی و فشار روز افزون طرفداران و سازمان های محیط زیست، علاقه و توجه زیادی معطوف به استفاده از این منبع به روش های مختلف شده است. تولید گازهای همراه در کشورمان روندی رو به رشد را طی می کند زیرا مخازن نفتی کشور اکثراً به نیمه عمر خود رسیده اند و نسبت گاز به نفت تولیدی آنها در حال افزایش است . به علاوه چنانچه تزریق گاز در مخزن صورت گیرد گاز همراه بیشتری تولید خواهد شد.
گازهای همراه که از مخازن نفت ایران استحصال می شوند، در مناطق خشکی و دریایی قرار دارند. مخازن نفت مناطق خشکی که گازهای همراه آنها سوزانده می شود، عمدتاً در استان های خوزستان، ایلام، بوشهر، لرستان و کرمانشاه قرار دارند. گازهای همراه مناطق دریایی نیز، از میادین نفتی توسعه یافته پراکنده در خلیج فارس استحصال شده و برحسب پایانه های صادراتی نفت خام به چهار بخش خارک، لاوان، سیری و بهرگان تفکیک می گردند.
به علت پراکندگی مبادی تولید گاز همراه و بعضاً شرایط سخت عملیاتی خصوصاً در بخش دریا، بخش قابل توجهی از گازهای همراه این میادین در سکوهای بهرهبرداری سوزانده میشوند و مابقی همراه با نفت به پایانههای صادراتی منتقل و پس از تفکیک مورد استفاده قرار میگیرند.
با بررسی وضعیت میادین دریایی مشخص می شود، میزان گاز سوزانده شده در این میادین نیز بسیار زیاد است و در حدود 83 درصد از گاز همراه تولید شده می سوزد. این مقدار گاز به طور تقریبی معادل گاز تولیدی در فاز 1 پارس جنوبی و 83 درصد میزان گاز صادر شده به کشور ترکیه می باشد.اگر قیمت گاز را برابر گاز صادراتی به ترکیه بگیریم (هر 1000 متر کعب 505 دلار) میزان سرمایه ای که با سوزاندن این گونه گازها از بین می رود تقریبا برابر است با 2.7 میلیارد دلار در سال.
سوزاندن و یا به جو فرستادن گازهای همراه از جنبه های گوناگون باعث به وجود آمدن پیامدهای منفی خواهد شد.این پیامدهای منفی عبارتند از
• اتلاف ارزش اقتصادی.
• تولید گازهای گلخانهای و به دنبال آن گرمایش زمین.
• هدر رفتن گازی که میتواند برای صادرات مورد استفاده قرار گیرد.
برای مدیریت صحیح و استفاده مجدد از این گازها روش های مختلفی وجود دارد که از آن جمله می توان به استفاده از آن ها به عنوان سوخت (مانند LPG)، انتقال از طریق خطوط لوله، تزریق مجدد جهت بازیافت نفت، تولید وانتقال جریان الکتریسیته با استفاده در محل، فراوری گاز به صورت CNG, LNG و انتقال از طریق تانکرها، تبدیل به خوراک واحدهای پتروشیمی، تبدیل به محصولاتی از قبیل متانول برای انتقال ساده تر، فرآوری و تبدیل به GTL و GTS و نهایتاً به تبدیل گاز به اشکال دیگر انرژی مانند انرژی گرمایی برای گرم کردن مناطق اطراف و مصارف خانگی اشاره کرد.
هر یک از این روش ها دارای مزایا، معایب و نقاط مثبت خاص خود می باشد که با توجه و شناخت دقیق هر یک در مقایسه با تجارب بین المللی دیگر می تواند ریسک سرمایه گذاری در هریک را مشخص کند.
وزارت نفت تا کنون طرح های زیادی را برای جمع آوری گازهای همراه نفت معرفی کرده است ولی تنها طرح موفق در بین این طرح ها،طرح آماک می باشد. هدف طرح آماک جمع آوری روزانه 160 میلیون فوت مکعب است که تقریبا 10 درصد کل گازهای همراه کشور می باشد. لذا به نظر میرسد عزمی جدیتر برای بهرهبرداری از گازهای همراه نیاز است.
پویان رنجبر- کارشناس ارشد مسائل انرژی
انتهای پیام/