برخورد با هکرهای «کلاه سیاه»/ارتباط آنلاین با ۱۳۲ کشور/ناتوانی برخی کشورهای منطقه در تأسیس پلیس سایبری
خبرگزاری تسنیم: رئیس پلیس فتای نیروی انتظامی گفت: امروز با ۱۳۲ کشور به صورت آنلاین در ارتباط هستیم. اشتراک‌گذاری جرم و مجرم یکی از این هماهنگی‌ها در عرصه بین‌المللی است.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، مجرمان همیشه یک قدم از قانون و مجری قانون جلوتر هستند و براساس همین قانون نانوشته، از سال‌ها پیش آن دسته از مجرمان که خود را حرفه‌ای‌تر از دیگران می‌دیدند مسیر خود را از سرقت فیزیکی و حضوری از خانه و بانک و ماشین به فضای مجازی و اینترنت رساندند و از آنجا اقدام به کلاهبرداری، اخاذی و سرقت می‌کنند.
همین خطر و تهدید بود که مسئولان پلیس ایران و سایر کشورهای جهان را بر این داشت که بخشی از نیروی تخصصی خود را برای تعقیب و کنترل مجرمان به سمت فضای مجازی گسیل کنند که در ایران، این نیرو، تحت عنوان پلیس فتا در حال فعالیت است.
به همین منظور و برای آشنایی بیشتر با فعالیت و مأموریت‌های پلیس فتای ایران، به گفت‌وگو با سردار سیدکمال هادیانفر رئیس پلیس فتای ایران پرداختیم که مشروح آن را در ذیل می‌خوانید.
تسنیم: لطفا در ابتدا توضیحاتی درخصوص مفهوم و معنی «فتا» ارائه کنید.
هادیانفر: همانطوری که مستحضر هستید فناوری اطلاعات و ارتباطات، جامعه جهانی را بطور بنیادین دستخوش تغییر و تحول کرده و پرتو آن شیوه و سبک زندگی انسانی و روابط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جوامع را تحت تاثیر قرار داده است. در عصر اطلاعات شاهد شکل‌گیری فضایی هستیم که در آن فعالیت‌های گوناگون از قبیل اطلاع‌رسانی ارائه خدمات، داده‌ورزی، مدیریت و کنترل و ارتباطات از طریق سازوکارهای الکترونیکی و مجازی انجام می‌پذیرد؛ کشور ما هم در گذر از ساختار سنتی که یک جامعه اطلاعاتی و دستیابی به اهداف پیش‌بینی شده در سند چشم‌انداز بیست ساله باید تحولات عظیمی را در تمام ابعاد پشت سر بگذارد و با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات بخش‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی ساختارهای دولتی را متحول کند.
خوشبختانه این تغییر و تحول آغاز شد. زیر ساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطی بخش‌های مهم و حساس از اقتصاد مانند بانکداری الکترونیک و غیره ... و حتی فرهنگ توسعه یافته است. بدین ترتیب نیازی به حضور فیزیکی اشخاص برای انجام امور رفته‌رفته از بین می‌رود و مرزهای جغرافیایی مفهوم خود را از دست می‌دهد اما این توسعه و دانایی که در غالب فناوری اطلاعات و ارتباطات خود را نمایان کرده بدون تامین امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات تداوم نخواهد یافت و فناوری اطلاعات و تکنولوژی پیشرفت به کابوس برای افراد تبدیل خواهد شد. این فضا که به نام فضای تولید و تبادل اطلاعات (فتا) که در کشور نامگذاری شده است و از آن یاد می‌شود و در آن سوی مرزها به نام سایبر معروف است. البته در کشور با ایجاد مرکز ملی فضای مجازی بعنوان فضای مجازی هم نام برده می‌شود. بر اساس سند افتای دولت، در پلیس هم این فضا هم بنام فتا نامگذاری شده است.
تسنیم: نظر پلیس فتا راجع به شبکه‌های اجتماعی موجود در فضای مجازی چیست؟
هادیانفر: اساس شبکه‌های اجتماعی به نظریه علمی شش درجه جدائی استنلی میلگرام بر می‌گردد و کاربرد اصلی آنها تسهیل ارتباطات و تعاملات بین افراد است. این شبکه‌ها یکی از مظاهر وب 2 و نمونه‌ای موفق از سایت‌های کاربر محور هستند که منجر به گسترش خارق‌العاده و غیرقابل تصور ارتباطات بین اشخاص در دنیای امروز شده‌اند. اما واقعیت این است که این ابزار مفید نیز با توجه به گستردگی بسیار زیاد در ایجاد ارتباط بین افراد، همزمان با مزایای مختلف خود متاسفانه فرصت‌هایی سوئی را نیز در اختیار سودجویان، کلاهبرداران و مجرمان سایبری قرار داده است و حتی برخی از شبکه‌های اجتماعی خواسته یا ناخواسته بستری مناسب برای ارتکاب جرم ایجاد کرده‌اند.
هتک حیثیت؛ دومین جرم سایبری دارای شاکی خصوصی
بنابراین جرایم بسیاری در حوزه شبکه‌های اجتماعی علیه جوانان و نوجوانان و به طور کلی هموطنان رخ می‌دهد که حتی گاهی پس از انجام جرم نیز از آن آگاه نیستند. سرقت هویت و دسترسی غیرمجاز به اطلاعات خصوصی افراد و تجاوز به حریم خصوصی که این دسته جرائم هستند. به عنوان مثال هتک حیثیت که به عنوان دومین جرم سایبری دارای شاکی خصوصی، حجم زیادی از شکایت‌های مردمی و پرونده‌ها را به خود اختصاص داده است، در فضای سایبر رایج شده و بستر عمده ارتکاب این جرم نیز شبکه‌های اجتماعی همچون فیس‌بوک است.
پلیس با توجه به رویکرد مردمی خود و دیدگاه پیشگیرانه نسبت به تهدیدات و آسیب‌ها وظیفه خود می‌داند که ضمن اطلاع‌رسانی و هشداردهی در خصوص تهدیدات پیش روی مردم عزیز، اقدام به مقابله و برخورد با مجرمان این فضا و جلوگیری از بروز آسیب کند. لذا هموطنان عزیز باید قبل از هر چیز، ضمن کسب دانش و آگاهی لازم نسبت به تاثیرات و نکات مثبت و منفی این فضا و نحوه استفاده و حفظ امنیت خود و اطرافیان آشنائی لازم را کسب کند. بویژه در خصوص حضور فرزندان خود در این گونه محیط‌ها دقت داشته و در فضای مجازی نیز همانند فضای حقیقی در کنارشان بوده و آنان را همراهی کنند تا احتمال آسیب به حداقل برسد.
تحریف هویت توسط برخی کاربران برای ورود به شبکه‌های اجتماعی خاص
همچنین دقت کنند که تعداد زیادی از شبکه‌های اجتماعی با توجه به مبانی علمی در مقررات داخلی خود، دارای شرط سنی برای ورود بوده و کودکان و حتی نوجوانان نباید به آنها وارد شوند. بطور مثال برخی از این شبکه‌ها اجازه ثبت نام و ورود مستقل افراد با سن کمتر از 13 سال را فارغ از ملیت و حتی در صورت رضایت والدین را نمی‌دهند که این خود نشانه تهدیدات و آسیب‌های متصور برای کودکان و نوجوانان در این فضاست. ولی متاسفانه بعضی کاربران با تحریف هویت و مشخصات خود ثبت‌نام می‌کنند و کلا وارد محیطی می‌شوند که مناسب آنها نیست.
امروز هیچ نظارتی و کنترلی از سوی شرکت فیس‌بوک و سایر شبکه‌های اجتماعی اعمال نمی‌شود، زیرا همه آنها به دنبال افزایش و جذب کاربر بیشتری هستند گویا در مسابقه‌‌ای با یکدیگر در رنکینگ غیرواقعی هستند و سلامت روانی، اخلاقی و امنیت کاربران برای آنها زیاد مهم نیست؛ نظرشان این است که هر کی با هر ذائقه فقط بیاید و این خوب نیست در حالی که امنیت و سلامت کاربران باید از هر چیز مهم‌تر باشد. که متاسفانه اینطوری نیست.لذا ما توصیه نمی‌کنیم از این فضا استفاده بشود، در حال حاضر شبکه‌های اجتماعی خوبی در کشور تولید شده است با محتوای خوب و ارزشی، توصیه می‌کنیم از شبکه‌های جایگزین استفاده کنند.
تسنیم: برنامه‌های پلیس فتا در تعامل با وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم چیست؟
هادیانفر: عمده وظیفه پلیس فتا حتی قبل از برخورد و جمع‌آوری آثار و عوامل جرم در فضای سایبر، آگاهی بخشیدن به اقشار جامعه و پیشگیری از وقوع جرم است. اعتقاد داریم چنانچه سطح آگاهی عمومی در نحوه استفاده از فضای مجاز ارتقاء یابد، نرخ وقوع جرم کاهش خواهد یافته و سطح آسیب‌پذیری عمومی کاهش می‌یابد. به این منظور پلیس فتا یکی از جوامع هدف خود را دانش‌آموزان عزیز تعریف کرده است.
یکی از جوامع پراهمیت وزارت آموزش و پرورش است و نباید از نقش این عزیزان در توسعه فرهنگ سازی عمومی غافل شد. امیدواریم بتوانیم گام‌های موثر در جهت تامین امنیت کاربران برداریم و در کنترل و کاهش جرایم در فضای مجازی کشور موفق باشیم. این مهم فقط با همکاری و همدلی در آحاد جامعه بخصوص جوانان و نوجوانان که در حال حاضر بیش از سایر کاربران، فضای مجازی را به خود اختصاص داده‌اند، امکان‌پذیر خواهد بود.
تسنیم: پلیس فتا تا چه اندازه در حفاظت از فضای مجازی کشور در برابر حملات سایبری مانند موضوع حملات به وزارت نفت دفاع می‌کند؟
هادیانفر: ضرورت و اهمیت صیانت از فضای سایبری کشور در برابر انواع تهدیدات و تهاجمات سایبری بر هیچ کسی پوشیده نیست و دفاع بر همگان واجب است. فضای سایبر بخاطر ویژگی خود که وابستگی به زمان و مکان ندارد و به محض رؤیت حملات سایبری باید اقدامات بازدارندگی را اجرا کرد. همانطور که مطلع هستید در چشم‌انداز بیست‌ساله، ایران کشوری است امن، مستقل و مقتدر با سازمان دفاعی مبتنی بر بازدارندگی همه‌جانبه و ...
حملات سایبری با حمایت برخی کشورها با هدف ضربه زدن به زیرساخت‌ها
براساس تعاریف بین‌المللی تنها مراجع پاسخگویی به حملات تروریستی سایبری در تمام دنیا پلیس است و پلیس فتا بر اساس ضرورت و نیاز در این زمینه آمادگی کامل دارد چه در عرصه داخلی و چه در عرصه بین‌المللی، به طور کلی حملات در حوزه ماموریت این پلیس بصورت فردی، سازمان یافته و بعضا تحت حمایت بعضی کشورها انجام می‌شود که در حوزه فردی و بعضا سازمان یافته انگیزه‌های مادی، سرقت و دسترسی غیرمجاز به اطلاعات و ... از دلایل ارتکاب است و نوعا در حملات با حمایت بعضی کشورها، حمله با هدف آسیب‌زدن به زیرساخت‌های مهم، حساس و حیاتی و ایجاد اخلال در سیستم‌های خدمات عمومی جامعه با اهداف سیاسی و امنیتی انجام می‌شود.
امروز نهاد بین‌المللی برای نظارت، کنترل و برخورد با حملات متاسفانه وجود ندارد و البته سازمان اینترپول نسبت به سایر نهادها نقش پررنگ‌تری دارد. ولی در حال حاضر مرجع رسیدگی همان کشوری است که حمله از آنجا صورت گرفته که متاسفانه هر کشور با قوانین مختلف خودش مشکلاتی را بوجود می‌آورد. ولی نشست‌ها و جلسات در این رابطه حمایت از این است که همه کشورها از این مشکل رنج می‌برند و روز‌به‌روز شرایط بین‌المللی بهتر می‌شود. البته ما هم امیدواریم.
تسنیم: پلیس فتا تا چه اندازه نسبت به برخی رفتارها در فضای مجازی با دید اغماض می‌نگرد؟
هادیانفر: با توجه به وظیفه قانونی پلیس در صورت بروز و مشاهده جرائم عمومی توسط پلیس فتا در فضای مجازی یا گزارش و طرح شکایت رسمی در ارتباط با جرم و یا اعلام از طرف مجاری قانونی اقدام به تشکیل پرونده و پیگیرد قضائی موضوع مجرمانه خواهد کرد و اغماضی در کار نیست. اما باید توجه داشت که گستردگی فضای سایبر و حجم جرایم فزاینده در آن که بخش عمده آن نیز از خارج از کشور و در مکان‌هایی صورت می‌گیرد که لزوما در آنجا مجرمانه تلقی نمی‌شود، موجب می‌شود که امکان رسیدگی به بخش‌هایی از این جرائم فراهم شود.
ارتباط آنلاین با 132 کشور جهان؛ اشتراک‌گذاری جرم و مجرم
در این بین باید به محدودیت‌های امکانات پلیس نسبت به حجم گسترده این جرائم و نبود قوانین مناسب بین‌المللی نیز توجه کنیم. که البته عرض کردم بیشتر این جرایم در بستر شبکه‌های اجتماعی خارجی متاسفانه شکل می‌گیرد. بطور مثال سایتی با محتوای مبتذل و ضدارزشهای دینی ما که در کشوری اروپائی ایجاد شده است توسط مراجع قضائی ایرانی قابل پیگرد نیست و باید از طریق کشور مربوطه تقاضای رسیدگی شود که این موضوع مشکلاتی را با توجه به تفاوت قوانین کشورها به همراه خواهد داشت. البته عرض کردم ارتباطات بین‌المللی روز به روز بهتر می‌شود. امروز با 132 کشور به صورت آنلاین در ارتباط هستیم. اشتراک‌گذاری جرم و مجرم یکی از این هماهنگی‌ها در عرصه بین‌المللی است.
تسنیم: چه تعداد از افراد جامعه روزانه از فضای مجازی استفاده می‌کنند؟
هادیانفر: برابر گزارش مرکز مدیریت توسعه ملی اینترنت در سال 1391 بیش از 61 درصد جمعیت کشور یعنی بیش از 45 میلیون نفر از اینترنت استفاده می‌کنند. این در حالی است که در سال قبل از آن درصد استفاده‌کنندگان 43 درصد یعنی حدود 32 میلیون نفر بوده است.
از این نظر ایران در بین کشورهای خاورمیانه رتبه اول است. اینکه مردم کشو به فضای مجازی علاقه‌مند هستند خیلی خوب است چون این فضا گذشته از تهدیدات پیش رو سرشار از فرصت است ولی به نظر می‌رسد که کاربران عزیز باید بطور شتابزده و بدون آموزش وارد این فضا نشوند چون آسیب‌ها و تهدیدات آن بر روی کاربران نابلد بیش از فرصت‌های آن است و این دسته از کاربران معمولا در تیررس مجرمان هستند.
صداوسیما همکاری خوبی ندارد؛ برای فرهنگ‌سازی هم تقاضای پول می‌کنند
امروزه در بیشتر کشورها نهادهای مردمی و حتی شرکت‌های خصوصی برای آموزش و فرهنگ‌سازی کاربران برنامه دارند و امیدواریم در کشور ما بیش از گذشته نسبت به آموزش فرهنگ‌سازی کار شود البته پلیس فتا با توجه به کارکرد انیمیشن با رویکرد طنز تولیداتی داشته است ولی متاسفانه صداوسیما برای پخش درخواست پول می‌کند البته عزیزانمان می‌دانند که ما فقط هدفمان فرهنگ‌سازی، ارتقاء آموزش مردم و کاهش جرایم است ولی متاسفانه خیلی همکاری ندارند.
تسنیم: توصیه‌های امنیتی شما به خانواده‌ها و کاربران مجازی تا چه اندازه است؟
هادیانفر: پلیس فتا با رویکرد اجتماعی و به عنوانی بخشی از پلیس جامعه محور راه‌اندازی شده و فعالیت کرده است. تلاش همه ما به عنوان خدمتگذاران مردم در فضای سایبر تامین محیطی امن و قابل اعتماد برای انجام فعالیت‌های سالم برای همه هموطنان و خانواده‌های محترم است. در این بین آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی و همچنین ارائه هشدارهای لازم در هنگام بروز خطرات جدید و یا روش مقابله با شگردهای مجرمانه جدید به کاربران فضای مجازی به منظور پیشگیری از گرفتار شدن آنان و خانواده‌ها و فرزندانشان در جرائم سایبری اهمیت زیادی دارد.
اعلام آخرین شگرد مجرمان و ارتباط دوسویه با جامعه در cyberpolice.ir
بنابراین این پلیس با توجه به مخاطبان خاص خود که می‌توان گفت همگی در اینترنت حضور دارند بصورت مستمر اقدام به اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی عمومی و اختصاصی موضوعی و مخاطب محور از طریق تولید انیمیشن‌های آموزشی، حضور در نمایشگاه‌های معتبر داخلی مانند رسانه دیجیتال، رسانه‌ها و مطبوعات و خبرگزاری‌های آنلاین و سایت‌های مختلف خبری و سایت پلیس فتا انجام شده که با یک جستجوی ساده یا ورود به سایت پلیس فتا هموطنان می‌توانند از آنها بهره‌برداری کنند. آدرس سایت پلیس فتا cyberpolice.ir است که استدعای ما از مردم این است که حتما به هشدارهای فتا و از آخرین اخبار و شیوه‌های مجرمانه داخلی و بین‌المللی توجه کنند البته سایت ما، یک سایت دو طرفه است که کاربران و مردم عزیزمان می‌توانند نظرات، اخبار و اطلاعات پیرامون جرم را به ما اطلاع بدهند.
تسنیم: وجود پلیس فتا را تا چه اندازه برای کشور مفید و لازم می‌دانید؟
هادیانفر: پلیس فتا بر اساس سند افتا دولت، نیاز جامعه، رشد قارچ‌گونه جرایم سایبری و توسه پلیس در عرصه داخلی و بین‌المللی تشکیل شد. تغییر شکل زندگی مردم و دو جهانی شدن جوامع از ضروریات تشکیل پلیس سایبری است. پلیس فتا به عنوان ضابط قضائی در فضای مجازی و با وجود مدت نسبتا کوتاه فعالیت خود بی‌تردید نقش موثری در کنترل جرائم این فضا و ایجاد امنیت نسبی برای هموطنان داشته است.
تحریم پلیس فتای ایران، نشان‌دهنده موفقیت این پلیس است
رسیدگی به هزاران پرونده سرقت و کلاهبرداری و هتک حیثیت و ... با شکایات مردمی و احقاق حقوق آنان در این فضا و همچنین پیشگیری و مقابله موثر با جرائم سایبری موجب شده که مجرمان احساس ناامنی کنند. این پلیس توانسته نشان دهد حتی در مقایسه با سایر کشورها بعنوان نمونه‌ای از پلیس سایبری موفق، مطرح شود. تا جائی که کشورهای غربی طی اقدامی منفعلانه به تحریم این پلیس برای جلوگیری از پیشرفت و موفقیت آن پرداختند که همین اقدام آنان حکایت از اهمیت و لزوم حضور پلیس فتا برای کشور و مردم دارد.
امروز همه کشورها این را می‌دانند که عقب‌ماندگی پلیس‌ها در عرصه مبارزه با جرایم سایبری بیشترین خطر را برای سایبر کشورها دارد. در حوزه مبارزه با جرایم سایبر توسعه و پیشرفت همه کشورها معنا دارد و دنیا را قادر به پیشگیری و مقابله با جرایم می‌کند. به همین دلیل است که عملیات‌های بین‌المللی مانند پانگه‌آ 1 تا 4 در دنیا با حضور پلیس‌های سایبری انجام می‌شود چون جرم در فضای سایبر گذشته از عدم وابستگی به زمان و مکان کاملا سیال و دارای هویت پنهان است.
تسنیم: در دنیا و منطقه خارومیانه چه کشورهایی پلیس تخصصی مانند فتا دارند؟ آیا در دنیا به این پلیس احساس نیاز می‌شود؟
هادیانفر: بعد از کنوانسیون بوداپست در سال 2001 تقریبا اکثر کشورها بخصوص کشورهای توسعه یافته اقدام به ایجاد پلیس سایبری کرده‌اند که بعضی از آنها امروز تبدیل به الگوهای مناسب و موفق شده‌اند. تقریبا ما کشوری را نمی‌شناسیم که پلیس یا واحد مبارزه با جرایم سایبری نداشته باشد زیرا اهمیت این واحد بر هیچ کس پوشیده نیست و اگر کشور حتی نیمه نگاهی به توسعه و واقعیت‌های فضای مجازی داشته باشد به این نکته پی خواهد برد که جوامع تمایل زیادی به ورود به این فضا دارند و فقط در کنار این توسعه و رشد کاربران نیاز مبرم به پلیس این فضا می‌باشند.
عقب‌ماندگی کشورها در امنیت سایبری به دیگر کشورها هم آسیب می‌زند
تسنیم: پلیس فتا با چه کشورهایی قرارداد تبادل اطلاعات دارد و همکاری متقابل چگونه است؟
هادیانفر: پلیس فتا در حال حاضر از طریق سازمان رسمی و پلیسی با حدود 134 کشور جهان به استثنا رژیم صهیوننیستی برای پی‌جویی و مقابله با جرایم سایبری در ارتباط و همکاری است، البته با بعضی از کشورهای دوست روابط نزدیکتری داریم همکاری‌های بین‌المللی گسترده‌ای وجود دارد که امیدواریم بهتر از گذشته ادامه یابد. امروز درک یک مطلب برای تمام کشورها وجود دارد که هر کشوری در حوزه امنیت سایبری دچار عقب‌ماندگی شود، آسیب آن به سایر کشورها وارد خواهد شد.
ناتوانی کشورهای منطقه در راه‌اندازی پلیس سایبری و درخواست کمک از پلیس ایران
تسنیم: قبلا گفته بودید که تعدادی از کشورهای منطقه از امکانات و ظرفیت‌های پلیس فتا استفاده می‌کنند این همکاری‌ها در چه زمینه‌هایی و چگونه است؟
هادیانفر: همانطور که مستحضرید سابقه مبارزه با جرایم رایانه‌ای در پلیس کشورمان مربوط به سال 2001 است. زمانی که بنده جانشین آگاهی کشور بودم. آن موقع یک اداره کل در تابعیت آگاهی ناجا ایجاد کردیم برای مبارزه با جرایم در سال 89 که پلیس فتا رسما شروع به کار کرد و با توانمندی بیشتر وارد این عرصه شد.
قابلیت‌ها و ظرفیت خوبی دیده شده و تجارب مناسبی در این راستا بوجود آمده است در این رابطه پلیس سایبری ایران آمادگی کامل برای راه‌اندازی پلیس سایبری سایر کشورها از جمله کشورهای منطقه را دارد. برخی کشورهای منطقه رسما از فرماندهی محترم نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران خواسته‌اند که برای راه‌اندازی پلیس سایبری آنها اقدام کنیم که در حال مذاکره و انجام اقدامات و هماهنگی‌های اساسی هستیم.
اخیرا در ایرن یک نشست و یک کارگاه توسعه و تقویت همکاری‌های بین‌المللی برای مبارزه با جرایم سایبر برای کشورهای منطقه با مشارکت سازمان UNODC و سازمان اینترپل جهانی برگزار شد و نمایندگان همه کشورهای منطقه شرکت کننده در این نشست و کارگاه که با حضور بیش از نمایندگان 14 کشور برگزار شد، از پلیس سایبر ایران درخواست توسعه و تقویت همکاری‌ها و اجرای آموزش‌های تخصصی برای پلیس آنها، انتقال دانش، تجربیات و تبادل اطلاعات و... را کردند و جزو مصوبات نشست مذکور در سند UNODC قرار گرفت.
تسنیم: نقش ارشادی و بازدارنده پلیس فتا به فضای سایبری چگونه است؟
هادیانفر: وجود پلیس در جامعه هم پیش رویدادی است هم پس رویدادی؛ به نحوی که صرف احساس این موضوع که در فضای مجازی پلیس تخصصی به نام پلیس فتا وجود دارد باعث می‌شود هزینه ارتکاب جرم برای مجرمین بیشتر شود و عملا جذابیت و تمایل ارتکاب جرم و انگیزه ارتکاب جرم پایین بیاید.
همچنین پس از وقوع جرایم نیز پلیس تخصصی فتا در نقش ضابط در کشف و پی‌جویی جرایم سایبری نقش اساسی را ایفا می‌کند. در فرآیند مجازات مجرمان که نقش پیگیری اجتماعی و هم نقش پیشگیری وضعی برای مجرمین دارد، پی‌جویی جرایم سایبری که امری بسیار پیچیده است به عهده پلیس فتا است. در جایی که مجرم بداند در صورت ارتکاب جرم حتما دستگیر خواهد شد تا در صدد ارتکاب جرم برنیاید.
تسنیم: آیا شما حریم خصوصی افراد را نقض می‌کنید؟
هادیانفر: خیر. حتما که اینطور نیست، کشور ما دارای قوانین بسیار خوبی است و خوشبختانه قبل از اینکه پلیس فتا تشکیل شود قانون جرایم رایانه‌ای به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در کشور جاری و ساری است.
یکی از اهداف عالیه این پلیس که در سند راهبردی 400 صفحه و 4 فصلی پلیس فتا که به تصویب فرمانده مترم ناجا رسیده است، صیانت اموال و اسرار و حفظ حریم خصوصی افراد است گذشته از این موضوع واقعا و بطور جد جز اهداف ماست و در سند چشم‌انداز فتا هم بر ان تاکید شده است. حریم خصوصی اشخاص حسب قانون قابل احترام بوده و پلیس فقط براساس قوانین جاری کشوری با مجرمین و متخلفین برخورد قانونی کرده و در چارچوب ضوابط قانونی و با رعایت حقوق شهروندی نسبت به اجرای دستورات قضائی اقدام لازم به عمل خواهد آمد و در مواقع ضروری و بر حسب نیاز و با مجوز قضائی امکان ورود به حریم خصوصی افراد (مظنونین و مجرمین) صورت خواهد گرفت و تعاقب آن نتیجه اقدامات به عرض مقام قضایی صادر کننده حکم خواهد رسید.
تعاریف جرایم مشهود قانون آیین دادرسی کیفری با جرایم سایبری همپوشانی ندارد/ضرورت رفع خلاءهای موجود
تسنیم: آیا پلیس فتا با شکایات شاکی خصوصی وارد عمل می‌شود یا در فضای سایبری هم جرایم مشهود وجود دارد؟
هادیانفر: برای شروع فرآیند پی‌جویی جرایم با توجه به ماهیت جرایم، یا بایست شاکی خصوصی متضرر از جرم اعلام شکایت کند یا مدعی‌العموم ارجاع موضوع کند یا جرم دارای ماهیت مشهود باشد تا ضابط بتوان فرآیند پی‌جویی جرایم را شروع کند. این امر در خصوص جرایم سایبری صادق است. لذا پلیس فتا نیز براساس قانون و مقررات یاد شده اقدام به رسیدگی می‌کند با این تفاوت که تعاریف ارائه شده در خصوص جرم مشهود موضوع قانون آئین دادرسی کیفری با جرایم سایبری همپوشانی کامل ندارد. ضرورت دارد لوایحی تصویب شود تا خلاءهای موجود آن را پوشش بدهد تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به این جرایم رسیدگی و خسارات حداقلی به بزه‌دیده یا بزه‌دیدگان وارد شود.
تمام هکرها به بد نیستند/نیاز تمام کشورها به هکرهای خوب
تسنیم: نحوه برخورد پلیس فتا با هکرها چگونه بوده است؟
هادیانفر: ضرورت دارد قبل از ورود به این بحث تعریف درستی از هکرها داشته باشیم چرا که همه هکرها بد نیست و تقریبا همه کشورها به هکرهای خوب نیاز دارند در تعریف هکر می‌توان اینطوری گفت که افرادی هستند باهوش و کنجکاو که با توجه به تخصص و آشنایی به سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی و انجام روش‌هایی خاص، توانایی نفوذ به سایر سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی را دارند. هکرها دارای انگیزه‌های متفاوت هستند و در تعاریف متداول در فضای سایبرهکرها به هکرهای کلاه سفید، کلاه سیاه و خاکستری تقسیم‌بندی می‌شوند.
هکرها به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:
1- هکر کلاه سفید: هکرهای کلاه سفید به آن دسته از هکرها گفته می‌شود که متبحر در نفوذ به سیستم‌های رایانه‌ای و مخابراتی می‌باشند و ظاهرا اقدامات تخریبی و سیستم‌ها را انجام نمی‌دهند. لازم به ذکر است برخی مسئولین واحدهای IT بدون آگاهی به موضوع از این نوع هکرها به عنوان مشاورین امنیتی یا سایر عناوین استفاده می‌کنند.
2 - هکر کلاه سیاه: به آن دسته از هکرها اطلاق می‌شود که انگیزه نفوذ آنها اعمال مجرمانه نظیر تخریب سایت‌ها یا اطلاعات است و نام دیگر این گروه «کراکر» است که بیشتر هدف پلیس فتا این دسته هستند که متاسفانه کار مجرمانه می‌کنند. اینها چه با شناسایی فتا و چه با شاکی خصوصی حتما شناسایی و با آنها برخورد می‌شود. کار اینگونه هکرها در تمام دنیا جرم است چون اینها به زیرساخت کشورها آسیب می‌رسانند و موجب خسارت زیادی می‌شوند. در اینجا انگیزه فرد در ارتکاب جرم هیچ تاثیری ندارد. انگیزه کنجکاوی، انتقام یا هر چیز دیگر باشد کار اینها جرم است و قانون برای آن در تمام دنیا از جمله کشور ما هم مجازات تعیین کرده است.
3- هکر کلاه خاکستری: هدف آنها استفاده از اطلاعات سایر سیستم‌های رایانه‌ای به مقاصد مختلف است اما آنها نیز ظاهرا صدمه‌ای به اطلاعات وارد نمی‌کنند.
لازم به ذکر است پلیس فتا به منظور شناسایی و برخورد قاطع با مجرمان و متخلفان اینترنتی و ایجاد فضای امن و مطمئن برای مردم جهت وبگردی و خریدهای اینترنتی و... در فضای مجازی اقدام به پایش و رصد فروم‌ها، سایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی سایت‌های اثبات هک می‌کند و هکرها و تیم‌ها هکری را شناسایی و حرکات و تصمیمات و اقدامات آنها را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد و حسب مورد اقدام مناسب در خصوص آنان انجام می‌شود البته یکی از مهم‌ترین محورهای مورد توجه پلیس فتا رویکرد پیشگیری و آموزش، هدایت و راهنمایی افراد در خصوص عدم وروئد به مباحث هک سیاه و توقف فعالیت‌ها است.
تعریف واحد و دقیقی از جرم رایانه‌ای وجود ندارد
تسنیم: تعریف قانونی جرایم سایبری چیست؟
هادیانفر: جرم رایانه‌ای در قانون تعریف نشده است و هر کسی یک تعریفی ارایه کرده است. در زیر هم از دید نهادها و سازمان‌ها اعم از داخلی و بین‌المللی و هم از نگاه اندیشمندان و حقوقدانان به برخی از تعاریف مربوط به جرم رایانه‌ای اشاره می‌کنیم:
البته تعاریفی از بخش نهاد و کشورهای بین‌المللی وجود دارد برای مثال:
- هر عمل غیرقانونی، غیر اخلاقی یا غیر مجاز نسبت به پردازش خودکار و یا انتقال داده‌ها. (تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی)
- هر فعل مثبت غیرقانونی که رایانه، ابزار یا موضوع جرم است. (کمیته اروپایی مسائل جنایی در شورای اروپا)
- جرم رایانه‌ای عبارت است از هرگونه تخلف از قانون کیفری که دانش فناوری رایانه‌ای را در ارتکاب، تحقیق و پیگرد شامل شود. (تعریف وزارت دادگستری آمریکا)
- شاید خلاصه آن این باشد که جرم رایانه‌ای هر رفتار ممنوع مرتبط با کاربرد رایانه را می‌گویند که خوب در قوانین اکثر کشورها رفتار ممنوع را بر شماری یا جرم‌انگاری کرده و یا می‌شود گفت که جرم رایانه‌ای هر رفتار غیرقانونی است که دانش فناوری رایانه‌ای برای ارتکاب جرم به کار گرفته شود. رایانه نسبت به جرم می‌تواند دو حالت داشته باشد؛ حالت فعال که رایانه برای نفوذ در فایل‌ها و ربایش پول و رفتارهای غیرقانونی از این دست به کار گرفته می‌شود و حالت انفعال که رایانه نقش تسهیل کننده یا راهنما برای خریداران یا کالاها به ویژه در پرونده‌های قاچاق مواد مخدر و غیره... دارد.
تسنیم: با تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید، اگر موضوع خاصی باقی مانده بفرمایید.
هادیانفر: در پایان بنده از صبر و حوصله جنابعالی تقدیر و تشکر می‌کنم و امیدوارم در شرایط کنونی بتوانیم با همیاری و همدلی بین آحاد جامعه و همه جوانان و نوجوانان در تامین امنیت فضای مجازی کوشا باشیم، امنیت یک محصول نیست بلکه یک فرآیند است که نقش کاربران که غالبا مردم هستند بسیار مهم و کلیدی است. امنیت و احساس امنیت که برگرفته از کنترل جرم و کاهش جرایم است محصول تلاش مردم است و پلیس فتا صرفا نقش حافظ جامعه را برعهده دارد. ما از همکاری مردم عزیزمان استقبال می‌کنیم درخواست داریم حتما از طریق سایت cyberpolice.ir با ما در ارتباط باشند.
گفت‌وگو از ابوتراب فرخی
انتهای پیام/
