به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم به نقل از اندیشکده واشنگتن، کارشناس این اندیشکده ضمن بررسی آمار و ارقام مربوط به نیروهای افراطی اعزام شده به سوریه و نیز مبدأ و مقصد آنها، معتقد است که کشورهای عربی از جمله عربستان سعودی، تونس و لیبی بزرگترین کشورهای اعزام نیروهای افراطی به جنگ علیه دولت اسد هستند. وی در ادامه اذعان میدارد که عواقب آموزش و اعزام نیروهای جهادی به سوریه وخیم و وحشتناک خواهد بود، چرا که سرنوشت تمام آنها به مرگ ختم نمیشود.
ماهیت پنهان شبکههای مختلف، که مسئول اعزام مبارزان سنی به خاک سوریه هستند، این کار را دشوار میکند که به طور دقیق مشخص نماییم چه تعداد نیروی خارجی و از کدام کشورها وارد جنگ شدهاند. منابع رسانههای اجتماعی وابسته به جهادیها، که اغلب خبر مرگ مبارزان را اعلان میکنند، تصویری بی سابقه، هرچند ناقص، را از جایی که آنها استخدام میشوند و جایی که در سوریه میجنگند، ارائه مینمایند. پیگیری و تحلیل این اخبار میتواند به درک گستردهتر واشنگتن از شبکههای استخدام نیروی خارجی کمک کند؛ که به نظر میرسد بزرگترین آنها در عربستان سعودی، لیبی و تونس فعالیت میکنند.
چه تعداد کشته شدهاند؟
از زمانی که قیام سوریه به شورش مسلحانه تبدیل شد، جهادیها مرگ بیش از 1100 مبارز را در صفحه فیس بوک و توئیتر خود، و تا حد کمتری در مجامع خصوصی، اعلان کردهاند. هرچند سایر بیگانگان نیز در سوریه کشته شدهاند، اما مرگ آنها توسط شورشیان غیر جهادی، رسانههای غربی یا رسانههای عربی گزارش شده است و در این ارزیابی گنجانده نمیشود. نیروهای خارجی که به نفع اسد جنگیدهاند نیز از این اعداد و ارقام مستثنی شدهاند.
مطمئناً، اطلاعاتی که از منابع جهادی جمع آوری میشود، به طور میدانی تهیه شده است، در نتیجه، احتمال دارد برخی از دادهها بنا به دلایل سیاسی مخفی نگاه داشته شود، به ویژه گزارشهای مربوط به دخالت عراق در این درگیری. به هر حال، این اطلاعات یک تصویر کلی متفاوت با ارزش از جهانی مبهم و تیره به دست میدهد.
قابل توجهترین مسئله در اطلاعات اخیر، افزایش چشمگیر آگهیهای مرگ است. سابقاً، منابع جهادی تنها 85 آگهی مرگ را از تاریخ فوریه 2013 و 280 عدد از این آگهیها را از تاریخ ژوئن اعلان کرده بودند. به عبارت دیگر، اکثریت قابل توجه بیش از1100 آگهی مرگ در نیمه اخیر سال جاری منتشر شده است.
این مبارزان از کجا میآیند؟
اعراب در لیست جهادیهای خارجی که در سوریه کشته شدهاند، بیشترین تعداد را به خود اختصاص دادهاند و 9 کشور از 10 کشور بزرگ اعزام کننده نیرو از جهان عرب هستند. آگهیهای مرگ از 50 تابعیت متفاوت اعلان شدهاند، از جمله 20 تابعیت از اروپا یا نقاط دیگر در غرب. غربیها تنها مقدار بسیار کمی از کل کشته شدگان را تشکیل میدهند.
یکی از مهمترین روندها در نیمه دوم سال جاری، افزایش تعداد کل مبارزان خارجی سعودی و تعداد کشته شدگان آنها است، که از تمام تابعیتهای دیگر پیشی گرفته است. تقریباً 20 درصد از 1100 آگهی مرگ، وابستگی گروهی را بیان میکنند؛ در نتیجه، این دادهها تنها تصویر مبهمی را در مورد اینکه اینها به کدام گروههای خارجی میپیوندند، ترسیم میکند. به هر حال، بخش عمده آنها متعلق به دو گروه جبهه النصره و دولت اسلامی عراق و شام هستند؛ دو گروه مخالف نظامی که توسط آمریکا به عنوان سازمانهای تروریستی شناخته شدهاند. بنابر گزارشات، سایر مبارزان از اعضای جیش المهاجرین و الانصار، جنبش احرار الشام، کتیبه صقور العز، لواء الامه و جنبش شام الاسلام در میان سایر گروهها هستند.
بیش از 60 درصد از این آگهیهای مرگ، اطلاعات مشخصتری در مورد شهر یا استان مبدأ مبارزان ارائه کرده و درک درستی را در مورد شبکههای معین خارجی به وجود میآورد. برای مثال، 50 مبارز از استان سعودی القصیم اعلان ورود کردهاند و این احتمال وجود دارد که آنها از مرکز این استان، یعنی بریده، آمده باشند؛ همانطور که 22 کشته دیگر از این استان اعلام شده است. به هر حال، بزرگترین شبکه در این مجموعه اطلاعاتی از ریاض است که سؤالاتی را در مورد اینکه آیا دولت سعودی در رابطه با فعالیتهای مهم جهادی در پایتخت خود، رو راست است یا به دنبال راه دیگری میباشد، مطرح میکند.
بدون هیچ تعجبی، سه شهر مطرح دیگر در لیبی قرار دارند، که قطب مهمی برای بسیاری از مبارزان در مسیر سوریه است. گروههایی مانند انصار الشریعه در لیبی برنامههای آموزشی را برای لیبیاییها، تونسیها و سایر مبارزان از آفریقای شمالی فراهم کردهاند. علاوه بر این، بسیاری از سوریها برای آموزش به لیبی سفر کردهاند، و سپس به وطن بازگشتهاند تا مهارتهای جدید خود را علیه حکومت به کار گیرند.
مبارزان تونسی، کشوری که به لحاظ تأمین نیرو در رتبه سوم قرار دارد، یکنواختتر از مبارزان سعودی و لیبیایی، که بیشتر آنها از چند نقطه انگشت شمار اعلان ورود کردهاند، در میان دامنه گستردهتری از شهرها و استانها توزیع شدهاند. این نشان میدهد که شبکه استخدام نیرو به قسمت بیشتری از خاک تونس نفوذ کرده و این نفوذ بسیار عمیقتر است. همچنین این مسئله نشان میدهد که شبکههای لجیستیکی و تسهیلات رسانی حامی مبارزان مربوط به سوریه احتمالاً به شبکههای شهری و روستایی تأسیس شده توسط گروه جهادی محلی انصار الشریعه در تونس پیوند خوردهاند.
آنها در کجا میجنگند؟
تقریباً 760 عدد از آگهیهای مرگ، منطقه کشته شدن را مطرح کردند. مبارزان خارجی در 12 استان از 14 استان سوریه کشته شدهاند؛ تنها طرطوس و قنیطره مورد اشاره قرار نگرفتهاند. برخی از بزرگترین تلفات در تابستان جاری در کمپینی به نام «پاکسازی ساحل» رخ داد، که در منطقه لاذقیه به وقوع پیوست؛ لاذقیه بخشی از منطقه حیاتی علویهای حکومت است. از 88 جهادی خارجی که در طول جنگ در این استان کشته شدند، پنجاه نفر تنها در ماه آگوست جان خود را از دست دادند. روی هم رفته، بزرگترین تلفات جانی در استان حلب روی داد؛ این استان پناهگاهی برای شورشیان و محل برخی از شدیدترین مبارزات در طول جنگ بوده است.
نتیجه گیری
مطالعه و بررسی 1500 منبع رسانهای، دولتی و جهادی به چند زبان مختلف نشان میدهد که بین 3400 تا 11000 مبارز خارجی، از زمانی که قیام به شورش مسلحانه تبدیل شد، وارد خاک سوریه شدهاند. برخی از آنها دستگیر شدهاند، بعضی کشته و برخی دیگر نیز به وطن خود بازگشتهاند. هرچند اطلاعات صریحتر فراتر از کشور مبدأ برای تمام آنها در دسترس نیست، اما اطلاع در مورد شهرها و استانهایی که بسیاری از آنها از آنجا آمدهاند، میتواند چارچوب بنیادینی را تهیه نماید تا از جریان کلی اعزام نیرو جلوگیری نموده و این امکان را برای دولتهای محلی فراهم کند تا در ممانعت از رفتن افراد به سوریه یا مکانهای آموزشی در سایر کشورها دقیقتر عمل کنند. به ویژه، آمریکا باید در رابطه با آسانی عبور مبارزان خارجی از خاک ترکیه هشدار لازم را به این کشور بدهد.
البته، هرگونه تلاشی از این دست، چالشهای گوناگونی را برای واشنگتن به وجود میآورد. برای مثال، در کشورهایی مانند لبنان، لیبی و تونس، ممکن است دولت محلی ابزار و توانایی لازم را برای مقابله با این مشکل در اختیار نداشته باشد. در کشورهایی مانند عربستان سعودی نیز ممکن است مقامات با توجه به منابع خاص دولت خود در درگیری سوریه، تمایل سیاسی به اقدام در این باره نداشته باشند. در نتیجه، واشنگتن باید خودش پیگیر این مسئله باشد، حتی اگر سایر دولتها به طور کامل با آن همکاری نکنند. این به معنای در نظر گرفتن این است که تهدیدهای احتمالی در آینده احتمالاً از زمانی که مبارزان خارجی به وطن خود بازگردند، نشأت میگیرند؛ چون سرنوشت تمام جهادیهایی که در مناطق مذکور به کار گرفته شدهاند، به مرگ ختم نخواهد شد.