به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم به نقل از اندیشکده شورای سیاست خارجی آمریکا؛ دوشنبه این هفته، ایران به طور رسمی اجرای توافقنامه موقت با غرب را آغاز میکند که این اتفاق از نگاه کارشناسان این اندیشکده یعنی گشوده شدن درهای بازار جهانی به روی ایران.
جمهوری اسلامی ایران پذیرفته است ابعاد مشخصی از فعالیتهای هستهای خود را در مقابل آنچه کاهش «مختصر» تحریمهای فلجکننده بینالمللی خوانده شده و عمدتاً در دهه اخیر بر ایران تحمیل شده بود، محدود کند.
اما کارشناس شورای سیاست خارجی آمریکا معتقد است غرب با پس زدن سازمان تحریمها، این فرصت را در اختیار تهران قرار داده که جان دوبارهای به روابط اقتصادی و دیپلماتیکاش با سایر کشورهای جهان ببخشد. به ویژه آن کشورهای غربی که مشتاقند با باز شدن راههای تجارت با ایران از این موقعیت حداکثر استفاده را ببرند.
نویسنده بر این باور است که مشروعیت بخشی دوباره به تجارت معمول با ایران، پیش از آنکه این کشور در برنامه هستهای خود امتیازی اعطاء کند، نه تنها معنای بدی القاء میکند، بلکه به توانایی غرب برای مذاکره مؤثر نیز آسیب میرساند.
از نظر او، رسانههای ایران یک موج تبلیغاتی چاپلوسانه به سوی جهان به راه انداختهاند تا پس از تخفیف تحریمها، اقتصاد ایران ترمیم شود. در 6 هفته اخیر، حرکت فریبنده تهران آغاز شده است؛ به ویژه برای جلب توجه اروپا، همچنیبن ژاپن و آذربایجان. علاوه براین، این کشور نوسازی زیرساختهای اساسی برای داد وستد در اقتصاد جهانی را در حوزههای بانکداری و انرژی آغاز کرده است.
براساس بیانیه کاخ سفید در مورد توافقنامه، در پی تخفیف تحریمها ایران نزدیک به 7 میلیارد دریافت خواهد کرد، از جمله به 2/4 میلیارد دلار درآمد تعلیق شده نفت دسترسی پیدا میکند. اگرچه بیشتر سیاستگذاران بر میزان نسبتاً اندک این پول تأکید میکنند، نوسازی و احیای بانکداری و تجارت ایران قابل توجه است.
اجرای یک سازمان تحریم کارآمد و مؤثر زمان زیادی میطلبد و واقعیت این است که برخلاف ادعاهای آمریکا، در حال حاضر چنین اقدامی دارد رنگ میبازد. اگر ایران تصمیم بگیرد در مذاکرات تعلل کند و یا آن را نیمهکاره رها نماید، سازماندهی مجدد تحریمها به دلیل مقدار زمانی که برای تأثیر تحریمها میطلبد، بسیار دشوار و پرمشقت خواهد بود. به احتمال زیاد، ایران به دلیل تحریمها مجبور است مذاکره کند، چرا که بیش از 80 درصد از نهادهای مالی در سراسر جهان ارتباط با ایران را به طور کامل قطع کردهاند یا روابطشان را با این کشور به شدت کاهش دادهاند.
پیش از امضای این توافقنامه، بانکهای بزرگ بینالمللی ارائه خدمات مالی به ایران را متوقف کرده بودند که توانایی ایران را برای انجام معاملات جهانی به شدت کاهش داد. براساس اظهارات علی ماجدی، معاون بینالملل وزیر نفت ایران، در نتیجه توافقنامه جمهوری اسلامی مجدداً به خدمات بانکهای جهانی برای دریافت درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام و دیگرکالاها دسترسی پیدا میکند. بیتردید، دیگر نهادهای مالی نیز آرزو دارند چنین امکانی دریافت کنند.
تا مدتی پیش، شرکتهای نفتی مجبور بودند به خاطر سیاستهای آمریکا و قوانین کنگره به منابع عظیم انرژی ایران پشت کنند. اما وزیر نفت ایران، بیژن نامدار زنگنه در ماه جاری با مدیران شرکتهای اروپایی مثل گروه صنعتی Vitol، Eni SpA، OMV AG و کمپانی عظیم نفتی شل دیدار و گفتگو کرد. علاوه بر این، به گفته مدیر اتاق بازرگانی و صنعت آلمان و ایران، دانیل بِرنبِک، شرکتهایی مانند ExxonMobil و Chevron و دیگر شرکتهای آمریکایی پیش از این به تهران سفر کردهاند تا فرصتهای سرمایهگذاری در ایران را بررسی کنند.
برای سالهای متمادی، قوههای مقننه کشورهای آسیایی و اروپایی با ایران مانند یک موجود مطرود رفتار میکردند و تلاش داشتند این کشور را منزوی کنند. اما حالا وضع تا جایی پیش رفته که یک هیئت پارلمانی اروپایی به تهران سفر میکند. این نخستین هیئت پارلمانی از اتحادیه اروپا به شمار میرود که ظرف 6 سال گذشته از این کشور دیدن کرده است.
همین هفته پیش، یک هیئت پارلمانی چهارنفره از بریتانیا به سرپرستی وزیر سابق امور خارجه، جک استراو و لرد لامونت، وزیر پیشین خزانهداری راهی تهران شدند تا با نمایندگان مجلس ایران دیدار کنند و آنها را به بریتانیا دعوت کنند. اِما بونینو وزیر امور خارجه ایتالیا ماه پیش برای بررسی «برنامه تبادلات تجاری و همکاری» نه فقط در حوزه انرژی به تهران سفر کرد. تهران در ماه دسامبر پذیرای مهمان دیگری نیز بود: هیرویوکی ایشیجی، رئیس سازمان تجارت خارجی ژاپن برای بحث در مورد گسترش روابط دوطرفه وطرح تشکیل یک کمیته مشترک برای افزایش دادوستدهای ایران و ژاپن. انتظار میرود ترکیه و ایران، روابط دوطرفه خود را از طریق یک شورای بلندپایه سرعت ببخشند. شورایی برای پیشبرد سریع همکاریها و از میان برداشتن موانع بوروکراتیک دست و پاگیر.
همانطور که پیشبینی میشد، تا امروز مذاکرات به دلیل دشواری بررسی سانتریفیوژهای پیشرفته ایران چند مرتبه متوقف شده است. تصمیمگیران و سیاستگذاران غربی باید توجه بسیار جدی به این دستگاههای غنیسازی اورانیوم داشته باشند: این دستگاهها در درجات پایین غنیسازی میتوانند سوخت کارخانجات قدرتمند هستهای را فراهم کنند، اما در درجات بالای غنیسازی میتوانند به تسلیحات هستهای تبدیل شوند. طبق اخبار محرمانه برخی منابع دیپلماتیک، ایران برنامه توسعه سانتریفیوژهای فوق پیشرفته خود را به سرعت پیش میبرد. مطلبی که واقعاً نگرانکننده است.
در دهه 1960، به دنیال مذاکرات ژاپن و آمریکا که 25 سال طول کشید، یک اصطلاح جدید به کتاب لغت آمریکا افزوده شد: «رقص کابوکی». این رقص محلی ژاپنی اینک با موقعیت سیاسی ایران و غرب مترادف شده است. جامعه بینالملل باید این خیمه شب بازی را به هم بزند و تصمیم بگیرد برنامه هستهای ایران را کاملاً منهدم سازد یا پیشروی ایران به سوی بمب هستهای را به تماشا بنشیند. ایران باید اثبات کند از جاهطلبیها و بلندپروازیهای هستهای خود دست برداشته و برای این منظور، باید تمامی سانتریفیوژهایش را از کار بیندازد و راکتور پلوتونیوم اراک را از بین ببرد و اورانیوم و پلوتونیوم ذخیره شده خود را به خارج از کشور منتقل کند.
آمریکا و قانونگذاران بینالمللی باید تلاشهای خود را در زمینه تصویب قوانین محدودکننده برنامه هستهای ایران دوچندان کنند، مثل قانونی که اخیراً در کنگره تصویب شد و مطابق آن، اگر ایران ظرف 2 سال آینده به یک توافق جامع با طرف غربی نرسد، تحریمهای دیگری علیه این کشور اِعمال خواهد شد.
نویسنده در پایان تصریح میکند سازمانهای اطلاعاتی باید از خود حرکتی نشان بدهند و گروههای حقوق بشر نیز باید به میدان بیایند. شبیهسازی ماهوارهای از فعالیتهای هستهای ایران میتواند صحت و سقم ادعاهای ایران را نشان دهد. دعاوی که بررسی آنها در صورت طولانی شدن مذاکرات به دلیل وجود منافع سیاسی دشوار میشود. جامعه بینالملل باید گامهای مؤثری بردارد تا ایران به بمب هستهای دست پیدا نکند. غرب تنها با حفظ سازمان تحریمها و روی میز نگهداشتن گزینه نظامی میتواند کارایی اقدامات خود را به ایران نشان دهد.
انتیهاپ پیام/