به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، ایران مهد تولید طلای سرخ در دنیا و استانهای خراسان رضوی و خراسان جنوبی قطب تولید زعفران در دنیا و ایران هستند. این دو استان با دارا بودن 80 هزار هکتار سطح زیر کشت به تنهایی حدود 96 درصد زعفران دنیا را تولید میکنند؛ البته ایران تنها تولیدکننده زعفران ارگانیک در جهان نیز است.
بنا بر آمارهای اعلامی از سوی وزارت جهاد کشاورزی کل تولید این محصول در کشور به حدود 250 تن و میزان تحصیل زعفران خشک در هر هکتار معادل 3.5 کیلوگرم است. آمار رسمی سازمان صنعت، معدن و تجارت اسان خراسان رضوی هم بیانگر آن است که حدود 25 درصد از مجموع زعفران تولیدی کشور بالغ بر 25 تن آن در داخل مصرف و 75 درصد آن نیز صادر میشود. هم اکنون قیمت هر کیلوگرم زعفران بسته به نوع آن از 3.5 تا 4.5 میلیون تومان در نوسان است.
زعفران بدون برند ملی
همه اینها در حالی است که ایران نه تنها برند ملی زعفران ندارد بلکه برخلاف آنچه مسوولان ادعا میکنند، زعفران تقلبی بهراحتی در بازار خرید و فروش میشود. اینکه چرا در کشوری که 96 درصد زعفران دنیا را تولید میکند، زعفران تقلبی با حجم وسیعی فروخته شده و مسوولان ذیربط چشمهای خویش را بر این واقعیت تلخ بستهاند، پرسشی است که هنوز بیجواب مانده است.
جالب توجه آنکه فروشندگان زعفرانهای بینام و نشان، کارشان را قانونی میدانند. نگارنده در گشتوگذار چند ساعته در بازارهای اطراف حرم مطهر که به «بازار زواری» معروف است، نه تنها شاهد فروش فلهای زعفران بوده بلکه بستهبندیهای بینام و نشان، فاقد علامت استاندارد و شماره ساخت زعفران نیز به وفور دیده میشد. جالبتر آنکه وقتی با فروشندهها وارد گفتوگو درباره کیفیت زعفران میشوی، آنها زعفرانهای فلهای را که گویا محصول خودشان است، مرغوبتر میدانند. البته این نوع زعفرانها گرانتر هم هستند و قیمت هر مثقال آنها بین 28 تا 32 هزار تومان در نوسان است.
به جز زعفرانهای فلهای، وجود زعفران بستهبندی با نام « زعفران م ق » که فاقد نشان استاندارد و کد ده رقمی هست، در همه مغازهها مشترک است. زعفرانی که چندی پیش اداره کل استاندارد اصفهان با استعلام از خراسان رضوی، آن را تقلبی و توزیع این محصول را خلاف قانون و جرم اعلام کرده است. اما این محصول در همه مغازهها با قیمت هر مثقال 25 هزار تومان و نیممثقال 11 هزار و 500 تومان به فروش میرسد.
از هرکدام از فروشندهها که درباره دلیل نداشتن شماره ساخت و علامت استاندارد هم میپرسی، میگویند: « چون محصول خودمان است، نیازی به شماره ساخت ندارد.» گویا این نوع زعفران و نمونههای مشابه آن، از شهرستانهایی مانند قائنات، تربت حیدریه و ... خریداری شده، در خانهها بستهبندی و سپس در مشهد توزیع میشود. از آنجایی که قیمت این نوع زعفران مناسبتر است، خریدارها هم بیشتر از آن استقبال میکنند و به گفته خود فروشندهها، فروشش زیادتر است.
حتی زمانیکه اصرار بر اطمینان از اصل بودن این زعفران میکنی، پاسخی که میشنوی این است که اگر استاندارد نباشد و تایید نشود، اجازه بستهبندی آن داده نمیشود. حتی این را هم میگویند که تجربه و اعتماد بین ما و واسطهها، استاندارد کار است و البته کنار هیچ زعفرانی آرم استاندارد نمیزنند و آنهایی هم که دارند برای فروش در بازار بینالمللی است.
اعتماد کن و حرف نزن
امروزه در بازار زعفران ایران میان فروشندهها برای جلب اعتماد مشتری اصطلاح معروفی رایج است که میگویند: « زعفران را باید بشناسی یا اعتماد کنی». عجیبتر آن که به هر مغازهای پا میگذاری، بستهبندی «زعفران م ق » را محصول خود میدانند. اما در ادامه روشن میشود که ایشان جعبههای آماده با همین نام و به رنگهای بنفش و قرمز را از بیرون میخرند، زعفرانهای فلهای خود را درون آن میریزند و میفروشند. نکته جالبش این است که با همه این تفاسیر، بازهم حرف از تقلبهایی میزنند که برخی از هم صنفهایشان میکنند؛ اینکه سرچوبهای جارو یا ریشههای رنگ شده را به اسم زعفران و به قیمت مثقالی 15 هزار تومان میفروشند.
تقلب در زعفران فقط منحصر به اینگونه شگردها نمیشود بلکه حتی وزن آن را با افزودن چربی، عسل، نمک و شکر سنگین میکنند. اگرچه خالص بودن یا نبودن زعفران در هر آزمایشگاهی قابل تشخیص است اما به دلیل ضعف نظارت بر روند تولید تا مصرف و نبود قانونی که بازدارندگی لازم را داشته باشد، شاهد اینگونه تقلبها هستیم. این وسط خریدار میماند و 177 رنگ و 144 طعم زعفرانی که باید تشخیص بدهد. زعفران روبهرویش، اصل است یا نه؟ خدا میداند!
کلاه گشاد بر سر خریداران زعفران
براساس آمارهای اعلام شده از سوی دستگاههای مرتبط با بخش گردشگری، به طور تقریبی سالانه 25 میلیون زائر به مشهد مقدس مسافرت میکنند که از این تعداد بالغ بر 2 میلیون نفر آن، زائر خارجی هستند. اینان بهطور قطع هنگام بازگشت به خانه، شهر و دیار خود، کالاهایی را به عنوان سوغات میخرند و میبرند که یکی از این کالاها، زعفران است. محال است زائری به مشهد بیاید و زعفران همراه خود نبرد. به طور متوسط و حتی با در نظر گرفتن حداقل میزان خرید، هر زائر حدود یک گرم زعفران میخرد که مجموع این خرید برای کل جمعیت زائران این شهر به 25 هزار کیلوگرم خواهد رسید.
هم اکنون متوسط قیمت هر گرم زعفران در بازار مشهد 4 هزار تومان است که با یک حساب سرانگشتی حجم این خرید و فروش به رقمی معادل 100 میلیارد تومان میرسد. حال چنانچه نیمی از این رقم صرف خرید زعفران تقلبی شود به عددی برابر با 50 میلیارد تومان میرسیم که این گردش مالی نصیب فروشندگان و واسطههای بازار پرسود طلای سرخ ایران آن هم فقط در شهر مشهد میشود. پر واضح است که ریالی از این میلیاردها تومان پول به جیب کشاورز زحمتکش و زعفرانکار ایرانی نخواهد رفت و مافیای زعفران تقلبی هر روز دخل خویش را پرتر از روز قبل میبیند.
ایجاد فروشگاههای زنجیرهای زعفران
این حجم گردش مالی سالهای سال است که میچرخد و مسوولان سازمانهای جهاد کشاورزی، استاندارد، صنعت، معدن و تجارت، میراث فرهنگی و گردشگری، اتحادیهها و انجمنهای مربوط اقدامی اساسی برای مقابله با آن انجام نداده و نمیدهند. بهراستی تا زمانیکه در داخل کشور و در پایتخت بازار زعفران ایران چنین حجم قاچاق و سودآوری ناعادلانهای جریان دارد، چطور توقع داریم طلای سرخ کشور در بازار بینالمللی، حال و روزش بهتر از این باشد.
آیا مسوولان سازمانهای مرتبط پس از این همه سال کسب تجربه و رصد بازار، نمیتوانند راهکاری عملی برای جلوگیری از چنین حجم گردش مالی ناعادلانهای بگیرند؟ آیا نمیشود فروشگاههای رنجیرهای عرضه زعفران با مشارکت همه برندهای موجود در استانهای خراسان رضوی و جنوبی در مشهد مقدس ایجاد کرد تا همگان از این راه هموار سود ببرند. و بهطور حتم همین سازمانها نیز از این راه هموار سود میبردند، چراکه تولیدکنندگان و کارخانجات فرآوری زعفران با دریافت به موقع نقدینگی حاصل از فروش محصول خویش دیگر از وزارت جهاد کشاورزی و بانکها، تقاضای دریافت تسهیلات و کمک مالی نخواهند داشت.
توجه به چنین اعداد و ارقامی که تنها در یک شهر ایران چرخش دارد، نیازمند اقدامی جدی بوده و از آنجا که چنین زعفرانهایی در دیگر شهرهای ایران نیز رایج است، اعداد حاصل از فروش زعفران تقلبی بیش از اینها خواهد شد. براساس آمار رسمی هماکنون از کل زعفرانی که هر سال در جهان تولید میشود، 95درصد آن متعلق به ایران است. اما 95 درصد صادرات زعفران ایران به صورت فلهای یا با بستهبندیهای بزرگ فاقد علامت تجاری و برند انجام میشود. طبق آخرین آمار ارائه شده میزان صادرات زعفران ایران در سال 1391 بالغ بر 140 میلیون تن با ارزآوری حدود 300 میلیون دلار صورت گرفته است.
گزارش از دانش پورشفیعی
انتهای پیام/