به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم به نقل از اندیشکده مؤسسه واشنگتن، سیمون اندرسون، کارشناس مسائل خاورمیانه در این اندیشکده طی گزارشی به ناآرامی در عربستان سعودی، به ویژه در مناطق شیعه نشین، تغییرات اخیر در سیاستهای عربستان سعودی در قبال جهاد و افراطی گری و جابجایی رئیس دستگاه اطلاعاتی عربستان اشاره کرده و مدعی است که سیاستهای اخیر سعودیها هنوز مورد بحث و گفتگوی تحلیل گران قرار دارد، اما احتمالاً عربستان این تغییرات را برای نزدیک شدن به واشنگتن و دفع تهدید احتمالی ایران اعمال کرده است. وی معتقد است که بسیاری از حساسیتها میان این دو کشور در نتیجه تغییر در سیاستهای عربستان کاهش مییابد، اما اختلاف در مورد سوریه بین آنها باقی میماند.
روز گذشته، در یک درگیری مسلحانه در شهر العوامیه در استان شرقی عربستان، دو افسر پلیس سعودی، در حالیکه سعی داشتند آشوب گران مسلح را بازداشت کنند، کشته و دو تن دیگر زخمی شدند. دو مسلمان شیعه نیز در خلال این نزاع به قتل رسیدند؛ فعالان اپوزیسیون میگویند که آنها غیر مسلح بودند و یکی از آنها جوان 22 سالهای است که در حین فرار مورد اصابت 11 گلوله قرار گرفته است و دیگری یک عکاس محلی است که در حال عکسبرداری از این حمله کشته شده است.
این شهرک نزدیک به شهر ساحلی قطیف است که در قسمت دیگر خلیج تاروت و نقطه مقابل رأس تنوره، بزرگترین مرکز صادر کننده نفت جهان، قرار داد. هرچند سنیها تقریباً 90 درصد از جمعیت عربستان سعودی را تشکیل میدهند، اما بیشتر ساکنان این مناطق شیعه هستند، که از گذشته به لحاظ سیاسی و اقتصادی احساس محرومیت کردهاند؛ مانند اکثریت شیعه در کشور بحرین در همسایگی عربستان، که توسط اعتراضات و درگیریها طی سه سال گذشته ویران شده است. هفته گذشته، دو دیپلمات آلمانی که در حال دیدار از شهر العوامیه بودند، مورد اصابت گلوله قرار گرفته و خودروی آنها سوزانده شد؛ این حادثه به طور کلی به عنوان هشدار نیروهای امنیتی سعودی تعبیر شد که دیپلماتهای خارجی باید سرشان به کار خودشان باشد.
آشوب در مناطق شیعه نشین عربستان سعودی، با دو مشکل مهم سیاست خارجی ملک عبدالله نود ساله ارتباط پیدا میکند. یکی اینکه او نگران نزدیکی به ظاهر دیپلماتیک ایران شیعه به واشنگتن است، که احتمالاً بیشتر پتانسیل هستهای تهران را دست نخورده و کامل باقی میگذارد. ملک عبدالله که از سرنگونی بشار اسد، رئیس جمهور سوریه، حمایت میکند، تغییر رژیم در دمشق را به مثابه عقب نشینی استراتژیک برای ایران به حساب میآورد. ملک عبدالله به رئیس سازمان اطلاعات خود، یعنی شاهزاده بندر بن سلطان، سفیر سابق عربستان در واشنگتن برای یک مدت طولانی، مهمترین نقش را برای اجرای این سیاستها داده بود، اما طی چند روز اخیر مشخص شد که این شاهزاده سعودی از این بازی کنار گذاشته شده است.
مسئولیتهای بندر بن سلطان در سوریه به شاهزاده محمد بن نایف واگذار شده است، که در واشنگتن به اسم امبیان شناخته میشود. نایف وزیر کشور است، که در اصطلاح سعودی با رئیس امنیت ملی و افبیآی برابر میباشد. او هفته گذشته برای گفتگو با مقامات بلند پایه آمریکا به واشنگتن رفته بود، که در آنجا به انجمن محرمانه رؤسای اطلاعاتی از ترکیه، قطر، فرانسه و سایر کشورها برای بحث پیرامون موضوع سوریه ملحق شد. ظاهراً، در این نشست، سیاست مشترکی در رابطه با بررسی گروههای شورشی برای کمک و محروم کردن جهادیهای افراطی اتخاذ شد، هرچند تفاوتها در مورد نوع سلاحهای ارسالی، به خصوص سیستمهای ضد هوایی قابل حمل توسط نفر، سر جای خود باقی ماند. بنابر گزارش وال استریت ژورنال، محمد بن نایف به طور فعال توسط شاهزاده متعب بن عبدالله یاری خواهد شد؛ متعب فرزند ارشد پادشاه عربستان و رئیس گارد ملی، بزرگترین و شاید کارآمدترین نیروی شبه نظامی پادشاه عربستان، است.
به هر حال، مشخص نیست که آیا این تغییرات نشانه تغییری حقیقی در سیاست سعودیها است یا خیر. عزل بندر، که به طور رسمی اعلان نشده بود، به احتمال زیاد بنا به دلایل بهبودی و سلامت بوده است. شرح حال نویسان گذشته که دسترسی نزدیکی به او داشتند، گزارش دادهاند که او در معرض افسردگی و مشکلات الکلی قرار دارد. وقتی او جلسه توجیهی سه ساعتهای در اواخر شب در ماه دسامبر با سن باب کورکر، نماینده جمهوری خواه مجلس نمایندگان آمریکا، داشت، به عصا تکیه کرده بود. همچنین این باور وجود دارد که بندر بن سلطان به استخدام افراط گرایان جهادی، که اغلب کارآمدترین جنگجویان علیه اسد بودهاند، تمایل داشته است و از تردید آمریکا در مورد سوریه ناامید شده و بارها از ملاقات با جان برینان، رئیس سیآیای امتناع کرده است.
یک شوک دیگر در سیاست سعودیها فرمان ماه اخیر بود که شهروندان را از خروج از کشور برای یاری جهاد یا تأمین کمک مالی و سایر حمایتها برای چنین فعالیتهایی ممنوع میکرد. اهمیت و معنی این تغییر هنوز از طرف تحلیلگران مورد بحث و گفتگو است؛ مخصوصاً از آنجا که چنین فعالیتهایی به مدت چند دهه در افغانستان، چچن و بوسنی، حتی پس از نتایج منفی آن، مانند ظهور القاعده و شخصیتهایی چون اسامه بن لادن، سیاست شبه رسمی سعودیها بوده است.
یک تفسیر خوش بینانه از تغییرات اخیر این است که شکاف سیاسی گزارش شده میان ریاض و واشنگتن در حال بسته شدن است. محمد بن نایف به اندازه کافی شهرت و اعتبار دارد و به او گفته شده است که به خوبی با همتایان آمریکایی خود همکاری کند؛ دستاوردهای او از جمله تأسیس مرکز ضد افراط گرایی برای باز گرداندن جهادیهای سعودی باعث خوش نامی او شده است. او همچنین به دلیل زنده ماندن از یک حادثه تروریستی انتحاری، فرد خوش شانسی تلقی میشود. البته در حالیکه پدر درگذشته محمد بن نایف، شهرت و اعتبار هراس انگیزی را در طول دوره خود به عنوان وزیر کشور کسب کرده بود، در مورد بی رحمی فرزندش در مواجهه با تهدیدها، به عنوان امری ضروری برای کسب احترام، نظر قطعی وجود ندارد.
درگیری در العوامیه باید این مسئله را برای واشنگتن یادآوری کند که عربستان سعودی چالشهای امنیتی خود را به مثابه بخشی از یک زنجیره تلقی میکند و نه یک موضوع مجزا. تغییر در ریاست دستگاه اطلاعاتی و امنیتی میتواند حساسیت برخی مسائل را، که اوباما و ملک عبدالله در دیدار ماه مارس در مورد آنها بحث و گفتگو خواهند کرد، کاهش دهد، اما اختلافها در مورد ضرورت و فوریت مشکل سوریه و روشهای حل و فصل آن، سر جای خود باقی میماند.
انتهای پیام/