به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، شهر سوخته در کیلومتر 55 راه اصلی زابل به زاهدان از مسیر شهر هامون ودهستان لوتک با دیرینگی 5 هزار سال واقع شده است.
شهر سوخته سیستان، شاهدی از ژرفای تاریخ برای آگاهی از نخستین تکاپوها وآزمونهای تمدن ساز بشری است.
دسترسی به پاسخنامه بسیاری از پرسشهای بنیادین در پیرامون چند و چون شکلگیری نخستین شهرها و ساز وکارهای مدیریتی نخستین شهریاران، مناسبات قانونمند و منظم تولید، ساختارهای اجتماعی دور بشری، سامانه باورها وپندارها و جهان نگریهای کهن مردمان حوزه هیرمند فرمند، فرآیندهای مهاجرت و پیوندهای بین تمدنی در هزارههای پنجم وششم پیش از روزگار ما و شکلگیری هویتهای اجتماعی نخستین و بسیاری پرسشهای دیگر در تبیین وتعریف بنیادهای تمدن بشری ما را نیازمند به پژوهش و کاوش در این محوطه یگانه کرده است.
نیاز به یاد آوری است که در هر فصل کاوش این محوطه ارجمند، رازهای بیشماری از داناییها وتواناییهای "ایرانی مردمان" را در پگاه تاریخ به دیده تحسین وتعجب جهانیان قرارداده است.
جراحی موفقیت آمیز جمجمه، کهنترین اندیشه متحرک سازی، چشم مصنوعی منحصر به فرد، تخته بازی، خطکش با دقت نیم میلیمتر، لولههای فاضلاب، قدیمیترین معرق، پارچههای گوناگون، جواهرات زیبا و ظریف و ... بخشی از زایشهای هنری" مردم مایهور" شهر 5 هزار سالهای است که روان نا آرام و بی قرارش برای خودنمایی، وسوسه ودلرباییهای فراوانی را برای پژوهشگران ایجاد کرده است.
شهر سوخته در فهرست 10 اثر نخستین سازمان میراث فرهنگی برای ثبت جهانی بوده است.
این محوطه ارجمند به همراه کوه خواجه، در فهرست 10 اثر نخستین سازمان میراث فرهنگی برای ثبت جهانی بود است.
شهر سوخته در 56 کیلومتری راه زابل به زاهدان قرار گرفته است. ارتفاع این تپههای شمالی جنوبی بین 12 تا 18 متر از سطح زمینهای اطراف و مساحت آنها حدود 151 هکتار است.
این شهر موجودیت خود را در هزارههای چهارم و سوم پیش از میلاد مدیون رودخانه پر آب هیرمند و دلتای آن بوده است.
120 هکتار از وسعت 151 هکتاری شهر دارای آثار و بقایای باستانی است و گستردهترین دوره آن متعلق به لایههای هفتم تا پنجم یعنی سالهای بین 2800 تا 2500 پبش از میلاد است که وسعت شهر به حدود 80 هکتار می رسیده است.
بیش از نیمی از سطح شهر پوشیده از توده سفالهای شکسته و سنگ و فلز و خرده سنگهای نیمه قیمتی و سایر مواد منقول باستانی است در حالی که در سطح گورستان تقریبا هیچگونه نشانه و ماده فرهنگی دیده نمیشود.
شهر قابل تقسیم به سه بخش اصلی و سه بخش فرعی است که عبارتند از منطقه بزرگ مرکزی شامل بخشهای مسکونی شرقی، مرکزی و بناهای یادمانی، منطقه شمال غربی یا منطقه صنعتی و بخش جنوبی یا منطقه گورستان.
آثار معماری به دست آمده در بخش مسکونی نشان دهنده وجود نوعی نظم و ترتیب در تقسیم بندی ساختمانها و واحدهای مسکونی است که توسط خیابانها و کوچههایی از یک دیگر جدا میشوند.
مصالح ساختمانی این بناها عبارتند از چینه و خشت و چوب و حصیر. هر واحد ساختمانی 6 تا 10 اتاق داشته که دارای در، درگاه، پلکان، کف، سقف، اجاق و در برخی موارد آخور جانوران بودهاند.
اشیا منقول پیدا شده در شهر سوخته بسیار متنوعند. گذشته از ظرفهای سفالی، اشیا در خور اعتنا دیگر عبارتند از انواع و اقسام پیکرههای کوچک گلین و گاهی سفالین و سنگی انسان و جانور، اشیا چوبی و حصیری، ابزار بافندگی، پارچه و طناب، مهر و اثر مهر، اشیا تزئینی و ابزار کار.
در میان اشیا، سنگی به خصوص میتوان به ظروف مرمری و دستههای سنگی و سنگ آسیاها نیز اشاره کرد. اشیا زینتی بیشتر با سنگهای نیمه بهادار وارداتی چون سنگ لاجورد و عقیق و فیروزه که از معادن دور دست به شهر سوخته وارد می شده، ساخته شدهاند.
این سنگهای نیمه بهادار و به ویژه سنگ لاجورد پس از ورود به شهر سوخته توسط صنعتگران این شهر تراش داده میشده و به شکل اشیا، زینتی در میآمده و سپس برای صدور به سرزمینهای دور دست آن سوی خلیج فارس و میان رودان به ایستگاههای مبادلاتی موجود در فاصله بین این سرزمینها فرستاده میشده است.
از سنگهای مرمر و بازالتی وآهکی برای ابزار سازی و مهره سازی و ساختن ظرفهای گوناگون استفاده میشده است. مهرها و اثر مهرهای گوناگونی از مواد مختلف در شهر سوخته به دست آمده که دارای کاربرد اداری و رسمی بودهاند، اما یکی از مهمترین اشیا، یافت شده در شهر سوخته، لوحه گلی کوچکی است که در روی آن نوشتهای کوتاه به خط دوران آغاز ایلامی باقی مانده که ظاهرا مربوط به یک سلسله ارقام و اعداد است.
این لوحه از کهنترین لایههای موجود در شهر سوخته پیدا شده و مربوط به حدود 3200 پیش از میلاد و کهنترین نوشتهای است که تاکنون در سرزمینهای شرق دشت لوت به دست آمده است.
نخستین جراحی موفقیت آمیز جمجمه، لولههای آب وفاضلاب، نخستین انیمیشن تاریخ هنر بشر، قدیمیترین تخته بازی یافت شده، چشم مصنوعی، پارچههای زیبا و منحصر بفرد، خطکش با دقت نیم میلیمتر و غیره از مهمترین آثار به دست آمده از حفاریهای شهر سوخته تاکنون است.
گزارش از علیرضا خسروی معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان
انتهای پیام /