به گزارش خبرگزاری تسنیم از ارومیه برپایی جشن عید نوروز همراه با رسم و رسوم و مراسمات خاص آن که توسط ایرانیان و به ویژه مردم آذربایجان مورد توجه بوده است، در مناطق مختلف شهری و روستایی شهر دارالصفای خوی نیز مانند سایر مناطق کشور، با برپایی مراسمات خاص و ویژه ای جشن گرفته میشود.
مردم در گذشته های نه چندان دور، آیین های زیادی برای استقبال از نوروز کهن داشتند که امروز هجوم و غلبه دنیای اطلاعات و مدرن شدن زندگی و امور مردم باعث از بین رفتن و فراموشی آنها از حافظه مردم این سامان پاک شده است.
تکم چیها، منادیان رسیدن نوروز
یکی از رسمهای زیبای ایام نوروز در شهر باصفای خوی، رسم «تکم چی» ها بوده که در حال حاضر در غبار فراموشی ایام، گم شده است و این در حالی است که در گذشته نه چندان دور، ورود تکم چی و شنیدن صدای آوازش در کوی و برزن شهر و روستاهای خوی، طلیعه ای برای در راه بودن نوروز بود.
چند روزی مانده به عید، تکم چی به طور نمادین، تکم (بز ساخته شده از قطعات چوب) را در کوچه می چرخاند و در حالی که اشعاری به زبان ترکی و با صدای دلنشین می خواند، نوید آمدن عید را می داد و پاداش خود را از مردم میگرفت.
متاسفانه امروز فقط نشان حضور تکم چی ها و اشعار زیبایشان را تنها میتوان در خاطرات پیرمردان و پیرزنان روستایی یافت.
«هیس آلماق»، آیین پاک کردن خانه
نجوای آمدن و رسیدن نوروز را به نوعی می توان از تلاش ها و تکاپو و شوق کدبانوهای شهرمصفای خوی، برای تمیز کردن خانه، اثاث منزل می توان استشمام کرد.
در خوی نیز به مثابه سایر شهرهای ایران اسلامی، از اواسط اسفندماه، خانه ها گرد و غبار یک ساله را با آیین خانه تکانی که به «هیس آلماق» موسوم است، از رخسار می زدایند تا رنگ و بوی تازه ای بگیرد.
چهارشنبه سوری
از میان تمام مراسمات باقیمانده از زمان قدیم، چهارشنبه سوری آخر سال به عنوان یکی از رسوم نوروزی هنوز با حال و هوای دیگری که نشان از تغییرات محیطی و زمانی می دهد در تمام روستاها و شهر خوی هنوز رونق دارد.
چهارشنبه سوری نام آیینی از مراسمات دیرین بین مردم است که هدف تمامی مراسم آن دور کردن پلیدیها و زشتیها بود.
این مراسم که نمادی از دوستی، الفت، صمیمیت و نماد چهار فصل سال و عناصر چهارگانه طبیعت است با رخنه برخی موارد غیرسنتی به چهارشنبه پرخطری مبدل شده است که همه ساله آثار این خطرات، جان باختن تعدادی از جوانان و زخمی و بستری شدن تعدادی از آنها به علت استفاده از مواد آتش زا و مواد منفجره است.
در خوی نیز همراه با سراسر آذربایجان و ایران ، چهارشنبه سوری موسوم به ایلیین آخیر چارشنبه سی ( چهارشنبه آخر سال) است.
از جمله مطالبی است که در موقع پریدن از روی آتش در لبان افرادی که از روی شعله های آتش می پرند، مردم در دهان خود زمزمه میکنند، آتیل باتیل چارشنبه، بختیم آچیل چارشنبه (بپر و بیافت چهارشنبه، بخت به من روی آور چهارشنبه) و دردیم، بلام بو اوددا قالسین، باش آغریم، دیش آغریم بوردا قالسین (درد و بلایم در این آتش بماند، سر دردم، دندان دردم در اینجا بماند) است.
خرید چهارشنبه آخر سال نیز از رسوم این روز است، از جمله وسایلی که شب چهارشنبه خریده میشود آینه است که مظهر صمیمیت و یکرنگی است و کوزه که آب را در خود جای می دهد و مظهر پاکی است و نیز اسپند برای دفع چشم زخم کاربرد دارد.
تخم مرغ رنگی
از مراسم دیگر در آذربایجان ، تخممرغ شکنی است. در روزگاران نه چندان در خوی و آذربایجان، تخممرغها را در پوست پیاز می پختند تا رنگ بگیرد و آن را در بین کودکان به عنوان سوغاتی چهارشنبه و حتی نوروز، توزیع می کردند.
مراسم شال انداختن به خانه ها
مراسم شال اندازی سنت و آیینی است که با همه زیبایی و صفایی که دارد آرام آرام در حال خروج از زندگی شهری است ولی هنوز در بیشتر مناطق روستایی خوی هنوز هم معمول است.
شال انداختن این چنین بود که بعد از مراسم آتش افروختن در چهارشنبه، جوانان بر بام خانه خویشان و همسایگان رفته و دستمالی را از پنجره و در از روزن بامها به درون آویزان میکردند و عیدی میخواستند.
صاحب خانه دستمال را از آجیل و میوه و سایر هدایا پر می کرد و میگفت: چک الله مطلبین وئرسین یعنی: (بکش؛ خداوند مرادت را بدهد).
تزیین سفره هفت سین
تزیین سفره هفت سین و آماده کردن سبزه نوروزی از دیگر رسومی است که هنوز در آذربایجان غربی و خوی رایج است.
در مناطق روستایی پهن کردن سفره هفت سین زیاد مرسوم نبوده و به جای آن سفره عید گسترده می شد و افرادی که برای عید دیدنی به آن خانه میآمدند در آن سفره مینشستند و پذیرایی میشدند.
سبزه رویاندن
هنوز هم در بین اکثر خانواده ها ی ایرانی ، سبزه رویاندن که معمولا از گندم، عدس، جو و سایر روییدنی ها انجام می گیرد، رویانده می شود، یکی دو هفته مانده به عید به وسیله زنان خانواده مهیا شود و این سبزه در خانه به عنوان مظهر رویش و سرسبزی باقی می ماند و در سیزدهم نوروز به دامان طبیعت یا در آب روان رها میشد.
ماندن سبزه عید در خانه بعد از سیزده بدر در افواه مردم شگون ندارد و به نوعی می توان گفت که رها کردن سبزه نوروزی در آب روان به معنای جریان زندگی و حیات دوباره جانداران است.
مردم شهر دارالمومنین خوی، در جریان عید و شادی، آیین های دینی و مذهبی را فراموش نکرده اند، هنوز در جای جای آذربایجان غربی رسم گرفتن اولین دریافتی و وصول سال، به عنوان برکت سال از بین صفحات قرآن کریم رایج است.
پدرها و پدربزرگ ها قبل از تحویل سال نو، به تعداد افراد خانوار اسکناس هایی را در درون صفحات قرآن مجید قرار میدهند و با تحویل سال و خواندن دعای تحویل سال، افراد خانه اولین دریافت نقدی خود را در سال جدید از قرآن کریم میگیرند و بدین گونه مردم مسلمان ما اعتقاد دارند این به کار و درآمدشان در سال جدید برکت میدهد
دید و بازدید عید و صله رحم
بعد از تحویل سال نو، دید و بازدید از بزرگان خانواده و اعضای فامیل از دیگر رسوم خوب بین مردم است که چند روز اول عید در مناطق شهری و روستایی خوی به این امر اختصاص مییابد.
پایان بخش مراسمات نوروزی و عید نوروز با آیین سیزده بدر پایان مییابد که در این روز مردم به خارج از شهرها میروند و این روز را در دامن طبیعت سپری میکنند.
توجه به سنتها
به گفته پژوهشگران فرهنگ مردم، با برنامه ریزی و یادآوری سنتهای دیرین و جای گرفتن آنها در بین دانش آموزان و دانشجویان و نسل جوان میتوان در ایجاد زمینههای شادی و همراهی اجتماعی موثر واقع شد.
بنا به این اعتقاد، با هدایت و رواج دادن مراسم زیبا و خالی از خطر آخرین چهارشنبه سال در مراکز و مجتمعهای فرهنگی و هنری، بار دیگر می توان سنتهای اصیل نوروزی را زنده کرد تا دیگر صدای ترقه و فشفشه و بمبهای دست ساز، دل و جانمان را آزار ندهد و فرزندان این خاک و بوم، رسوم و سنتهای دیرینه شان را در عصر تکنولوژی و اینترنت پاس بدارند.
یادداشت از سعید فرجی خویی
انتهای پیام/