به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم و به نقل از مرکز خبر حوزه، حضرت آیت الله جوادی آملی در نوشتاری در باره رعایت ادب و تعهد کارگزاران و کارمندان و به منظور بهتر آشنا شدن با دستورات سودمند اسلامی، چه از لحاظ رعایت اصل تعهد و میثاق اداری و چه از جهت مراعات اصل تادب و سنت انسانی، به بعضی از آیات الهی و نیز برخی از سخنان نورانی انسانهای اسوه و ملکوتی، اشاره کردهاند.
لزوم رعایت تعهد و میثاق
تعهد ایجاب میکند که انسان متعهد، خود را وامدار عهد خویش بداند و به آن بدون هیچ کاستی وفا کند؛ ﴿یا أیّها الذین امنوا أوفوا بالعقود... ﴾ [1]؛ای کسانی که به خداوند ایمان آوردید! به عقد و عهد خود وفا کنید؛ ﴿... و المُوفُون بِعهدِهِمْ إذا عاهَدوا... ﴾ [2]؛ «نیکان، کسانی هستند که به عهد خود وفا میکنند و رعایت تعهدها راهمانند عبادت خداوند، گرامی میدارند».
﴿... و أوفوا بالعهدِ إنّ العهدَ کانَ مسئولاً﴾ [3]؛ «به میثاق خود عمل نمایید و به آن وفا کنید؛ زیرا هنگام محاسبه الهی رعایت عهد مورد سئوال قرار میگیرد»؛ و در این جهت، فرقی بین عهد با خدا و عهد با بندگان وی نیست؛ پس کارگزار اسلامی که متعهد به انجام خدمات صادقانه است، در قیامت مسئول خواهد بود.
لزوم ادای امانت و حرمت خیانت
قبول سمت و پست، به منزله پذیرش امانت جامعه به شمار میرود و ادای امانت، واجب و خیانت به آن حرام است: ﴿إنّ اللّه یأمرکم أن تُؤدّوا الأماناتِ إلی أهلها... ﴾ [4]؛
«خداوند به شما امر میکند که هرگونه امانتی را به صاحب آن برگردانید»؛ خواه امانتهای مادی باشد، خواه معنوی، خواه به شخصیتهای حقیقی باشد، خواه به شخصیتهای حقوقی؛ ﴿یا أیّها الذین امنوا لا تخونوا اللّه و الرسولَ و تخونوا أماناتکم... ﴾ [5]؛ «ای مؤمنین! به امانت خداوند و پیامبر خیانت نکنید. همچنین به امانتهای خودتان خیانت ننمایید».
﴿و الذین هُم لاَِماناتِهِم وَ عَهدهِم راعُونَ﴾ [6]؛ «مردان با ایمان، امانتها و عهدهای خود را مراعات میکنند».
پرهیز از مال حرام و رشوه
هر کارگزاری مسئول است برابر تعهد معین، کار مباح مخصوص به حوزه وظیفه خود را انجام دهد و اگر به طور عمد از انجام آن امتناع نمود، حقوقی که دریافت میکند، حرام است. همچنین اگر بخواهد برای تضییع حق دیگران یا احقاق باطل و ابطال حق، مالی را از مراجعه کننده بگیرد، کار حرامی کرده است: ﴿و لا تأکلوا أموالکم بینکم بالباطلِ و تدلوا بها إلی الحُکّامِ لتأکلوا فریقاً من أموال النّاسِ بالإثمِ و أنتم تعلمون﴾ [7]؛ «اموال خود را به باطل که خارج از محور دین و قانون الهی است، مصرف نکنید و آنها را به طور عمد به قاضیان و حاکمان ندهید تا از رهگذر این کار حرام، مقداری از اموال و حقوق دیگران را به چنگ آورید».
تذکر: کسی که اهل رشوه است، درونش به منزله چاهی است که رشوه دهنده با مال حرام، دلوی در آن فرو میبرد (اِدلاء: دلو انداختن) و از درون آن مقداری لجن بیرون میآورد. این چاه بدبو در قیامت ظهور میکند؛ ﴿یَومَ تُبْلَی السّرائرُ﴾. [8]
قوّام به قسط و عدل بودن
گرچه بر هر مسلمانی لازم است عادل باشد و به قسط قیام کند، اما کارگزاران نظام اسلامی، به خصوص عهدهداران سمت قضا و داوری، باید بیش از دیگران به ملکه فاضله عدالت متصف باشند؛ لذا قرآن کریم درباره آنان چنین فرموده است: ﴿یا أیّها الذین امنوا کونوا قوّامین بالقسط شُهداءَ للّهِ و لو علی أنفسِکُم أو الوالدینِ و الأقربینَ إن یکُنْ غنیّاً أو فقیراً فاللّه أولی بهما فلا تتّبعوا الهوی أن تعدلوا و إن تَلْوُوا أو تُعرضوا فإنّ اللّه کانَ بِما تعملون خبیراً﴾ [9]؛ «ای مومنین! برای اقامه قسط و عدل، قوّام باشید یعنی شدت قیام و ایستادگی را رعایت نمایید و حتی اگر اقرار به حق یا شهادت به آن، به زیان شما یا پدر و مادر و نزدیکان بود، به اقامه آن مبادرت کنید. توانگری یا تهیدستی افراد، مانع اقامه عدل و داد نشود و رعایت حکم خدا درباره آنان اولی و سزاوارتر است و از پیروی هوس بپرهیزید؛ مبادا از اجرای عدالت بازمانید! و اگر از ادای شهادت سرپیچی کردید یا اعراض نمودید، خداوند همواره از کار شما با خبر بوده و هست».
غرض آن است که در مسئولین نظام اسلامی، غیر از آنچه در شهروندان متعارف معتبر است، چیز دیگری لازم است و آن اینکه قوام به قسط و عدل باشند تا از گزند هرگونه تبعیض و اهمال و ندانمکاری و مانند آن مصون باشند.
پرهیز از تشویق و پاداش ناروا
گرچه ترغیب خدمتگزاران راستین، لازم و تکریم کارگزاران امین و متعهد، سودمند است، لیکن توقع نابجا و انتظار بیمورد کسی که کاری انجام نداده و دوستدار تشویق و ستایش است، مایه عذاب وی خواهد بود: ﴿لا تحسبنَّ الَّذینَ یَفرَحُونَ بِما أتَوا وَ یُحِبّونَ أنْ یُحْمَدوُا بِما لَمْ یَفعَلوُا فَلا تَحسَبَنَّهُم بِمَفازةٍ مِنَ العَذابِ وَ لَهُم عَذابٌ ألیمٌ﴾ [10]؛ «میپندارید کسانی که به آنچه کردهاند (کمکاری و نفاق و عدم حضور در صحنه و...) خوشحالاند و دوست میدارند که در قبال کارهای نکرده، ستایش شوند و از عذاب الهی رهایی یابند!! بلکه برای آنان عذابی است دردناک!
خطر جاه دوستی و مال خواهی
فرزانه کسی است که وسیله را هدف نپندارد و غیر از هستی محض و لقای خداوند که همان حقیقت هستی است هرچیز دیگر را وسیله بداند و به چیزی که گذراست، دل نبندد؛ زیرا خطر مالدوستی و جاهطلبی به قدری زیاد است که اگر کسی به آن مبتلا شد، چیزی از ایمان او نمیماند.
پیامبر اکرم (صلّی الله علیه وآله وسلّم) به ابوذر، صحابی نامور و مبارز نستوه و زاهد شب و شیر روز، چنین فرمود: «یا أبا ذر! حُبُّ المال وَ الشرَف أذهَبَ لدینِ الرّجلِ مِن ذئبین ضاریین فی زرْب الغنم فَأغارا فیها حتّی أصبحا فماذا أبقیا منها» [11]؛ «دوستی مال و جاه، دین مرد را بیش از آن اندازه میبرند که دو گرگ خونآشام شبانه به آسایشگاه گوسفندان حمله برند و در بامداد چیزی از آن رمه باقی نگذارند! اگر کارگزاری برای به دست آوردن جاه یا برای حفظ آن کوشش کند، از آسیب آن مصون نخواهد ماند.
[1] ـ سوره مائده، آیه 1.
[2] ـ سوره بقره، آیه 177.
[3] ـ سوره اسراء، آیه 34.
[4] ـ سوره نساء، آیه 58.
[5] ـ سوره انفال، آیه 27.
[6] ـ سوره مؤمنون، آیه 8.
[7] ـ سوره بقره، آیه 188.
[8] ـ سوره طارق، آیه 9.
[9] ـ سوره نساء، آیه 135.
[10] ـ سوره آلعمران، آیه 188.
[11] ـ بحار الانوار، ج 74، ص 80.
انتهای پیام/ ق