به گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، بازار تاریخی تبریز یکی از همین جاذبههای منحصر به فرد و غنی است که به مثابه قلب شهر است و نقش عمده ای در بافت شهر دارد
این بازار که در سال 1354 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید، بزرگترین اثر ثبتی کشور و وسیع ترین مجموعه مسقف و به هم پیوسته جهان به شمار میرود.
اهمیت بازار تبریز صرفا مربوط به وسعت آن نیست، بلکه مربوط به تسلط بینظیر معماران آن در استفاده از آجر و سفال های آجری است که فضا های متنوعی ایجاد کرده است.
مجموعه بازار تبریز یکی از بازارهای بزرگ تاریخی و زیبای ایران و خاورمیانه است که عواملی مانند سبک معماری بازار ، آرایش مغازهها، کثرت تیمچه ها، کاروانسراها، دالانها، راستهها و همچنین انواع مشاغل و حرفهها، وجود تعداد بسیاری مدرسه و مسجد که عمدتاً از سابقه تاریخی برخوردارند، این بازار را به نمونه عالی مجهز تجارت، کسب و زندگی اسلامی و شرقی تبدیل کرده است.
*بازار تاریخی تبریز از نظر جهانگردان
تبریز از ادوار گذشته به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم یکی از مهم ترین مراکز بازرگانی ایران به شمار می رفته است. این شهر به خاطر موقعیت ویژه خود، سالیان دراز پذیرای کاروان های تجاری خاور دور و اروپا از راه روسیه و عثمانی بود و مرکز مبادله کالاهای بازرگانی کشورهای اروپایی محسوب می شد و از این رو از شهرتی جهانی برخوردار بوده است.
« شاردن » فرانسوی در سفرنامه خود شکوه مجموعه بازارهای تبریز را پیش از ویرانی آنها بر اثر زلزله چنین می ستاید:« این شهر دارای عالی ترین بازارهای آسیاست، وسعت و عظمت این بازارها، گنبد ها و طاق های زیبایی که آنها را پوشانیده است با توده عظیم و انبوه جماعتی که در طی روز در سوق های بازار مشاهده می شود و کثرت مقدار کالاهایی که در آنجا انباشته شده است بطور حیرت آوری ابهت و جلال بازار های تبریز را نمودار می سازد.»
وی اضافه می کند: «زیبا ترین بازار این شهر که مرکز معاملات کالاهای گرانبها و جواهرات است، قیصریه نام دارد، این بازار هشت گوش و بسیار وسیع و بزرگ است. قیصریه را حدود سال850 به فرمان اوزن حسن که مقر سلطنتش تبریز بود بنا کردهاند.»
در طول تاریخ تبریز، بازار این شهر همواره مورد توجه تجار و جهانگردان ایرانی ، عرب و اروپایی بوده است و آن را به دلیل فراوانی ثروت و زیبایی معماری اش ستوده اند، از این شخصیت ها میتوان به مقدسی، یاقوت حموی، زکریا محمد قزوینی، ابن بطوطه،حمدالله مستوفی، اولیا چلبی ترک، مارکوپولو، اودریک، کلاویخو، آمبروسیوکنتارینی، جان کارت رایت، تاورنیه، شاردن و جملی کارری اشاره کرد که به تفصیل مطالب ارزنده ای درباره بازار تبریز در سفرنامه های خود ذکر کرده اند.
مجموعه شکوهمند و بی نظیر بازار تبریز در جریان زلزله هول انگیز سال 1193 هجری قمری به شدت آسیب دید.
بازسازی و مرمت مجموعه بازار تبریز به احتمال قوی همزمان با بناهای باروی شهر، به همت « نجفقلی خان بیگلربیگی » از سال 1194 هجری قمری آغاز شد. بافت اصلی بازار تبریز از دو راسته سرپوشیده شمالی – جنوبی و شرقی - غربی تشکیل شده است، عرض بازار ها بین 4 تا 5 متر و بلندی سقف آنها 5 تا 6 متر است که در مقایسه با سقف بازارهای نقاط گرمسیری ایران کوتاه تر است.
راسته های اصلی توسط راسته های فرعی به هم متصل شدهاست در فضاهای بین آنها، سراها، کاروان سراها و تیمچه ها بنا شده است. تقاطع راسته ها را در سه راهی و چهار راهی ( چهار سوقها ) طاقهای گنبدی پوشانده است. بزرگ ترین گنبد بازار، گنبد تیمچه امیر و زیبا ترین قسمت آن تیمچه مظفریه است.
![]()
![]()
*بازار امیر
از زیباترین و مهم ترین بازارهای تبریز، بازار، کاروان سرا و تیمچه امیر است که در حال حاضر از مراکز عمده تجارت و صادرات فرش و مرکز بورس طلا و جواهر و منسوجات است. بازار امیر از شلوغ ترین و پرحجم ترین بازار های تبریز و از نقاط دیدنی و جهانگردی شهر است. بانی این بازار و کاورانسرای امیر ، « میرزا محمد خان امیر نظام زنگنه » است. تاریخ بنای بازار و کاروا نسرا ی امیر سال 1255هجری قمری است.
در بازار امیر از 112 مغازه دایر ، 102مغازه به زرگری و جواهر فروشی اشتغال دارند.گسترش تجارت طلا و زرگری به تدریج بزازی و پارچه فروشی را که روزگاری مخصوص بازار امیر بود از بین برده و جای آن را گرفته است.
*تیمچه مظفریه
معروف ترین بخش بازار تبریز « تیمچه مظفریه » است که در زمان ولیعهدی مظفرالدین میرزای قاجار به سال 1305هجری قمری ساخته شد ، بانی آن« حاج شیخ محمد جعفر قزوینی » از بازرگانان تبریز بوده است. با توجه به اینکه هر بنای نو بنیادی در تبریز اگر مورد توجه ولیعهد وقت قرار می گرفت ، بایستی آن را به ولیعهد پیشکش می کردند ، این بازرگان کاردان نیز بنا را به نام « مظفر الدین میرزا ، مظفریه » نامید که مورد تحسین ولیعهد قرار گرفت و از تصاحب و تملک آن خودداری کرد.
در حال حاضر « تیمچه مظفریه » یکی از مراکز عمده تجارت و صدور فرش آذربایجان و ایران است و شهرتی جهانی دارد . این تیمچه دو طبقه دارد که هر طبقه آن 26 حجره فرش فروشی را در خود جای داده است.
رودخانه مهران رود دو قسمت بازار قدیمی تبریز را از هم جدا ساخته و بخش شمالی بازار به جهت جدا ماندن از کل مجموعه بتدریج اهمیت خود را از دست داده و دچار تخریب بیشتری شده است. قسمت اعظم مساحت بازار در جنوب مهران رود و در حد فاصل خیابان های دارایی ، شهدا و امتداد آن در راسته کوچه قرار گفته است. احداث خیابان دارایی قسمت کوچکی از این بخش را از کل مجموعه جنوبی جدا کرده است.
مهمترین راستههایی که در این قسمت از بازار وجو دارند عبارتند از : بازار امیر، راسته بازار، راسته قدیم، بازار سراجان، شیشهگرخانه، بازار کفاشان، بازار صفی، بازار صادقیه، دلاله زین بازار، بازار کلاهدوزان، قیزبستی بازار، بازار مسگران، بازار حلاجان، بازار آیت الله شهیدی، یمن دوز بازار، بازار حرم خانه، بازار رنگی.
از تیمچههای معروف بازار، تیمچه امیر، تیمچه حاج شیخ کاظم، میرزا شفیع، حاج محمدقلی، حاج صفر علی، میرزا جلیل، مظفریه، شعر بافان، ملک، خرازیها، حاج شیخ بها، میرابوالحسن و حاج تقی را می توان نام برد. هر کدام از این تیمچه ها یا سراهای بازار تبریز معمولاً دارای دالانهای زیبایی هستند که به همان نام تیمچه و سرای شهرت یافته اند.
انتهای پیام/ آ