به گزارش خبرگزاری تسنیم در همدان، از جمله نکات اساسی و مهمی که در اسلام به آن توجه ویژه ای شده مقوله پرهیز از اشرافی گری است که در رابطه با آن علاوه بر آیات متعدد در قرآن کریم روایات زیادی نیز از رسول گرامی اسلام(ص) و ائمه معصومین(ع) نقل شده است که می توان به اهمیت این موضوع پی برد این مقوله مهم در هرجامعه می تواند علاوه بر ظاهر دلفریب خود پیامدهای ناگواری را به دنبال داشته و باعث نابودی جوامع دینی و غیر دینی شود که البته اثرات آن در جوامعی که اساس, قوانین کشور و اصول حاکم بر روابط اشخاص بر پایه اصول دینی شکل گرفته را تحت الشعاع قرار داده و آنها را از مسیر الهی که بهترین فضا برای انسان سازی و عبودیت است خارج سازد.
اشرافی گری و پرهیز از مصرف گرائی در حال حاضر از جمله نکات مهمی است که جامعه انقلابی ایران اسلامی را مورد هجمه قرار داده به گونه ای که رهبر معظم انقلاب در سخنان خود این موضع را در زمره 20 سوال کلیدی در حوزه سبک زندگی قرار دادند.
حجت الاسلام دکتر احمد حسین فلاحی مدرس دانشگاه و از دانش آموختگان حوزوی است که علاوه بر تحصیلات دانشگاهی, در سطوح حوزوی و خارج فقه و در باب مسائل مختلف از جمله سیره شناسی, تاریخ صدر اسلام, فرق و ادیان نیز مطالعات و پژوهش هایی دارد وی همچنین از فعالان عرصه سیاست نیز به شمار رفته و هم اکنون به جز فعالیت در عرصه های فرهنگی, دبیری جبهه پایداری در همدان را نیز برعهده دارد، وی در این گفت و گو به سوالات ما پیرامون این موضوع پاسخ می دهد:
تسنیم : از نظر شما اشرافی گری چیست و چه مولفه هائی دارد؟
اشرافی گری یعنی اینکه شخص خود را در طبقه و یا موقعیتی برتر از دیگران ببیند و این امر را نه تنها در مقام نظر بلکه در مقام عمل نیز پیاده نماید چراکه گاهی اوقات اشرافی گری و خود برتر بینی تنها درمقام نظر است اما گاهی اوقات در عمل نیز این رفتار را انجام می دهیم به گونه ای که زندگی ما با دیگران متفاوت می شود که در این بین می توان به ریخت و پاش های بی مورد, دخل و خرج هایی که بیش از نیاز معمولی انسان, زرق و برق های موجود در زندگی اعم از مسکن، پوشش و یا مصرف اشاره کرد که همه اینها از نظر اسلام مذموم بوده و به عنوان شهوت معرفی می شود که در این باب روایتی آمده: شهوت یعنی لباس مشهور (یعنی باعث انگشت نما شدن) و مرکب منظور یعنی چیزی که توجه همگان را جلب نماید.
تسنیم: در قرآن کریم و به تبع آن در احکام اسلامی گفته شده که برترین افراد در نزد خداوند متعال باتقوا ترین افراد است از نظر شما چه عواملی باعث ایجاد اشرافی گری در جامعه شده و افراد را به سمتی سوق می دهد که مردم به جای بالا بردن تقوای خود به سمت اشرافی گری و زرق و برق های دنیوی حرکت کنند؟
هر چه بعد معرفتی, شناخت و آگاهی انسان در کنار بعد منفعتی افزایش یابد، بعد اشرافیت در شخص ضعیف می شود پیامبر گرامی اسلام فرمودند: فقر افتخار من است.
پیغمبر خدا افتخار می کند که با فقر زندگی می کند اما همین پیامبر برای دیگران این فقر را نمی خواهد چرا که هر شخص ظرفیتی دارد و ممکن است شخص به علت فقر از تعادل خارج شود، به عنوان مثال از جمله پیامبران مطرح سلیمان نبی هستند که با داشتن بالاترین امکانات در سبک زندگی شخصی خود بسیار ساده زندگی می کردند چه از لحاظ پوشش مسکن و غیره، این سیره انبیا ست و در کسانی که با انبیا محشور هستند مانند یارانشان نیز این ساده زیستی یعنی خود را با سطح پایین جامعه همسان دیدن و همراهی کردن با قشر پایین جامعه از جمله صفاتی است که در آنها دیده می شود.
امیر المومنین (ع) نیز می فرمایند آیا من افتخار کنم که به من بگویند امیرالمومنین در جایی که فلان شخصی در فلان جا گرسنه می خوابد، بحث اشرافی گری وقتی است که شخص از بعد معرفتی و معنوی فاصله بگیرد وقتی این اتفاق افتاد دلبستگی به دنیا بالا رفته و آن وقت زرق و برق دنیا در چشمان وی بالا می رود و حتی ممکن است این ها را توجیه کند.
تسنیم: اشرافی گری که اسلام آن را مذموم دانسته تا چه اندازه می تواند نگاه عقاید افراد را تغییرداده و آیا می تواند با عث پس رفت و عقب نشینی افراد از مواضع حق گردد؟
کسی که به سمت اشرافی گری رفته در حوزه معرفتی و تقوایی ضعیف شده است شاید برخورداری از دنیا نسبت به همه افراد تاثیر گذاری یکسانی نداشته باشد سلیمان نبی برخوردار از دنیا نبود یعنی دنیا در اختیارش بود اما به آن علاقه نداشت اما به طور مثال در فضای صدر اسلام هستند کسانی که بعد از رحلت پیامبر مسلمانان از مواهب دنیوی برخوردار می شوند و این امر بر فرهنگ و سطح جامعه اثر گذاشته و افرادی که در زمان پیامبر اهل انفاق و مباحث دیگر بودند بعد از رحلت پیامبر بر سر غنائم و اموال دعوا می کنند و یا در بحث حاکمیت به دنبال سهم خواهی هستند.
در زمان خلفا نیز کسانی که به آنها از جمله عثمان اعتراض داشتند از لحاظ سهم مادی خود درگیر شدند همان هایی که به امیر المؤمنین نیز اعتراض می کنند حتی برخی از آنها که به عثمان اعتراض می کردند از روی دلسوزی و وظیفه شناسی نبود برخی کسانی بودند که در زمان سهمیه بندی عثمان برای آنها سهم کمتری در نظر گرفته بود یا حتی بعد از آن موضوع طلحه و زبیر که روزی در کنار پیامبر بوده وبعد از پیامبر در دامان اشرافیت و چند همسری و غیره افتاده و در نتیجه از آموزه ها فاصله گرفته و حق برای را آن چیزی بود که می خواستند.
تسنیم: با توجه به توضیحاتی که فرمودید آیا می شود گفت که مادی گرائی و اشرافی گرائی در افراد باعث ایجاد ترس در اشخاص شده به گونه ای که همانند واقعه عاشورا آنها را در برابر حق قرار دهد؟
بله اشرافی گری باعث ترس انسان از مرگ می شود چون مرگ باعث جدائی انها از تعلقاتشان می شود و این موضوع آنها را از به خطر افتادن منافع و کسب بیشتر ثروت می ترساند در مبحث عاشورا نیز عوامل متعددی وجود داشت از جمله اینکه بسیاری از افراد پول گرفته بودند برخی نیز در اثر اشرافیت و کسب اموال نامشروع بود در برابر امام ایستادند که امام فرمودند این اموال باعث بسته شدن گوش هایشان شده بوده اما دلیل عمده این واقعه کینه و عدواتی بود که آن افراد از امیرالمومنین(ع) و این خاندان بر دل داشتند و در کربلا این امر را تلافی کردند.
تسنیم: آیا اشرافی گری بر تعقل انسانها نیز اثر گذار است؟
بله امیر المونین می فرماید اگر به دنیا بنگری شما را کور می کند سعی کنید با دنیا بنگرید یعنی چشم دوزی به دنیا و اشرافی گری باعث کوری معرفت در انسان می شود ولی وقتی دنیا وسیله ای برای آبادی آخرت شد با این وسیله می توان کار کرد به گونه ای که درهای معرفت نیز بسته نشود.
تسنیم: یکی از تبعات اشرافی گری مصرف گرائی در جامعه است چه اتفاقی باعث می شود تا مصرف گرائی که در اسلام نهی شده و در کشورهالی صنعتی نیز دوری از این عامل باعث پیشرفت می باشد در جامعه ما به یک پز اجتماعی تبدیل شده به نحوی که مردم به این کار افتخار کنند؟
شعار اسلام تولید بیشتر و مصرف کمتر است بنا بود ما در انقلاب اسلامی استقلال خود را حفظ کرده, تولید افزایش یافته و مصرف کم شود اما متاسفانه این فرهنگ را تنها در صدر انقلاب و زمان جنگ داریم پس از پایان جنگ که ما به سمت بازسازی و آغاز دولت سازندگی می رویم کاملا این دولت بر خلاف این شعار عمل می کندیعنی شعار مصرف گرائی و اشرافیت از این دولت شروع شد که عوامل آن از چند جا نشات می گرفت از جمله اینکه این دولت را افراد برخوردار و اشراف تشکیل می دادند.
تسنیم: با توجه به اینکه صحبت شما مربوط به بعد از انقلاب می شود منظور شما از این طبقه اشراف چیست؟
منظور من کسانی هستند که دید و شعارشان توسعه اقتصادی بدون توجه به عدالت محوری است موضوعی که در حاشیه قرار می گیرد به این معنا که توسعه اقتصادی انجام شود ولو اینکه برخی از افراد غیر برخوردار هم زیر چرخه این توسعه له شوند این شعارشان بودند یعنی حالا اگر برخی از این افراد دراین توسعه اقتصادی هم نابود شوندچاره ای نیست از طرف دیگر ما روایت داریم که وقتی نیت حاکم عوض شود زمان هم عوض می شود حالا در زمان سازندگی نگاه آنها اشرافی گری است که در ساخت و سازهای دولتی کاملا محسوس می شود میز کار مسئولین دولتی از بالا تا پایین عوض می شود سیستم ادارات نیز تغییر می کند حتی در جامعه نیز نوع زندگی مردم عوض می شود و دیگر آن ساده زیستی در مردم کم رنگ ترشده و ترویج مصرف گرایی که بر خلاف نظر اسلام است از طریق صدا و سیما دنبال شده و بخش عمده ای از درآمد های این سازمان نیز از این راه تامین می شود.
البته همان طور که رهبری فرمودند ما ادعا نمی کنیم که حکومتمان اسلامی است ما به سمت اسلامی شدن حرکت می کنیم و جمهوری اسلامی یعنی اینکه حکومت مردمی با مبانی اسلامی که در این فضادولتمردان انتخاب مردم هستند که از بطن آنها بر خاسته اند اما چون نگاه آنها اشرافی گری و جامعه برخوردار است در سطح وسیعی از جامعه اثر گذاشته و نتیجه این می شود که پس از جنگ سیستم زندگی مردم عوض میشود و توجیه دولتمردان برای کارهایشان از جمله ساختمان سازی هایی نیز این می شود که ما به جای اینکه ساختمانی با عمر کوتاه بسازیم ساختمانی می سازیم که عمر بیست ساله داشته باشد در حالیکه اصل ماجرا این است که فرهنگ مردم در حال دگرگونی بوده و جامعه ای که در زمان انقلاب با ایثار گری آغاز شده و در زمان جنگ نیز کاملا مشهود است بعد از پایان هشت سال دفاع مقدس حتی نهادی چون جهاد سازندگی نیز دجار تغییر شده و افراد با نگاه اشتغال و در آمد زائی وارد این مکان می شوند.
تسنیم : آیا در حال حاضر سیاست های فعلی می تواند مردم را از فضای اشرافی گری دور نماید؟
در این مسیری که داریم حرکت می کنیم خیر؛ فرهنگ جامعه ما نه تنها به سمت نفی اشرافی گری نبوده بلکه بر خلاف این شعار هم حرکت می کنند در این دولت هم که عملا شعار دولت سازندگی حاکم است مگر اینکه در سایه اقتصاد مقاومتی که رهبر معظم انقلاب فرمودند که از لوازم آن نفی اشرافی گری و مصرف گرائی در جامعه میباشد مسیر جامعه را تغییر داد وگرنه اقتصاد مقاومتی با مصرف گرائی و اشرافی گری سازگاری ندارد که برای تحقق این موضوع در وهله اول باید رسانه ملی ما اصلاح شود که در قالب سریال ها ,پیام های بازرگانی و غیره به سمت ترویج اشرافی گری حرکت می کند.
تسنیم: نقش رسانه های برون مرزی و مکتوب در این موضوع تا چه اندازه است؟
البته در جامعه ما تا 90 درصد رسانه های دیداری و شنیداری داخل بر مردم اثر گذار هستند منتها گرایش به ماهواره و نگاه به بیرون نه تنها در تغییر فرهنگ ما در بحث اشرافی گری و مصرف گرائی موثر است بلکه در آلودگی فرهنگی ما نیز نقش مهمی دارد در نهایت بیشترین تاثیر در این زمینه را رسانه ملی برعهده دارد که عامل مهمی در تعییر فرهنگ جامعه به شمار می رود چرا که اگر ما صدها برنامه و همایش و غیره برگزار کنیم کافی است که رسانه ملی با یک برنامه اثر آن را از بین ببرد.
تسنیم: رهبر معظم انقلاب در دیدارهای خود با مسئولین اکیداً آنها را از اشرافی گری پرهیز دادند و فرمودند برادران، نمىشود ما در زندگى مادى مثل حیوان بچریم و بغلتیم و بخواهیم مردم به ما به شکل یک اسوه نگاه کنند. مردمى که خیلىشان از اولویات زندگى محروماند، من و شما، همان طلبه یا معلم پیش از انقلابیم. اما حالا مثل عروسى اشرافى، عروسى بگیریم؟ مثل خانهی اشراف، خانه درست کنیم نه ما هم مترفین مىشویم. والله در جامعهی اسلامی هم ممکن است مترف به وجود بیایدترف فسق هم به دنبال خودش می آورد این ترفی که رهبر معظم انقلاب می فرمایند چیست, به چه معناست و چگونه فسق را ایجاد میکند؟
این صحبت رهبر انقلاب ریشه قرانی دارداقوامی مورد غضب الهی قرار گرفتند کسانی بودند که ازآنها به عنوان مترفین یاد می شود این ها برخوردارترین ملت ها بودند مانند قوم حضرت صالح, شعیب و حضرت هود (ع) که بهترین نوع زندگی یا به تعبیری بهترین نوع اشرافیت را آنها داشتند تذکرات پیغمبران الهی به این اقوام این بود که این نعمات الهی است که استفاده می کنید شاکر باشید و در جائی که خلاف امر الهی است مصرف نکنید و مرتب این از زبان پیامبران آمده که من شما را نصیحت میکنم ولی شما قوم نصحیت پذیری نیستید.
بنابراین کسانی که دچار عذاب الهی شدند مترفین بودند که از زندگی دنیوی به بهترین شکل برخوردار بودند و این نکته ای که رهبری فرمودندمبنی بر اینکه ترف فسق به دنبال دارد این است که وقتی کسانی به سمت دنیا می روند آهسته آهسته به سمت گناه کشیده می شوند که باز در روایات نیز اشاره شده که وقتی از معصومین سوال می کنند که چرا خداوند ما را همیشه با سختی ها آزمایش می کند چرا خداوند ما را با رفاه امتحان نمی کند می فرمایند که: در برخورداری احتمال لغزش بیشتر از زمان سختی است دنیا محل لغزش است و می بینیم افرادی که پس از مدتی وضع مالی شان خوب می شود تقریبا از خدا و آرمانها الهی عقب نشینی می کنند لذا اینکه پیامبراکرم(ص) افتخار می کنند که فقر افتخار من است و پیامبران نیز به دنبال برخورداری نبودند از این رو هنگامی که برخورداری با اشرافیت همراه باشد می تواند انسان را از مسیر واقعی خود را خارج کند.
تسنیم: در پایان بفرمائید که آیا مسئولین ما هم اکنون در فضای ترف قرار دارند یا خیر؟
نمی شود به طور قطع این حرف را زد چون هنوز بسیاری از مسئولین از مسیر ساده زیستی و مردم داری خارج نشده اند مثل دولت نهم و دهم که شعار بر ساده زیستی, مردم داری, نفی اشرافیت, عدالت محوری ,نفی زیاده خواهی و رانت خواری است اگرچه از اواخر دولت دهم این شعار ها کمرنگ شده و در دولت فعلی نیزاین شعار ها نفی شده و حتی بدون دلیل شرعی و توجیه قانونی گاهی اوقات زیر سوال برده و یا تعابیر زشتی چون پوپولیستی و.. را در باره عدالت محوری به کار می برند که این موضوع نشان می دهدآنها توجهی به مردم, به نزدیک شدن ,همنوا و هم نشین شدن بامردم ندارد وگرنه این چنین حرف هائی را نمی زدند.
گفت و گو : رقیه محمدیوحدتیان
انتهای پیام/ ب