به گزارش گروه "رسانههای دیگر" خبرگزاری تسنیم،فقر مهری است که بر پیشانی عده ای از بدو تولد زده می شود و عده ای نیز ممکن است در اثر تصمیمات و مدیریت نادرست مالی به ورطه آن سقوط کنند. به طور کلی معنی افراد فقیر آن دسته از افراد را شامل می شود که به علت عدم تأمین نیازهای اولیه معیشت قادر به مشارکت در زندگی اجتماعی نیستند. هنگامی که صحبت از کمک سازمان یافته به فقرا به میان می آید، کارکرد سازمان های حمایتی از فقرا و بنگاه های خیریه به ذهن ختور می کند. اگر بخواهیم به حل مسئله رفع فقر به صورت بنیادی بی اندیشیم باید شاهد برنامه ریزی جدی دولت برای بهبود شاخص های توسعه انسانی باشیم. از قدیم می گویند بهتر است به جای ماهی گرفتن ماهی گیری به افراد یاد داده شود؛ قطعاً کمک به فقرا نیز باید از همین روش استطاعت گیرد. بر طبق این روش، بانکداری نوینی کمتر از ربع قرن تجربه شده است که بر اساس همین روش به فقرا برای شکوفایی استعدادهای خود کمک می کند.
فقر چیست؟
فقر به دو نوع نسبی و مطلق تقسیم می شود. فقر نسبی اشاره به دسترسی نداشتن به سطحی معمول و پذیرفته شده از منابع یا درآمد در جامعه در مقایسه با سایر افراد آن جامعه اشاره دارد و فقر مطلق اشاره دارد به عدم دسترسی فرد به ابتدایی ترین نیازهای خود.
میل متوسط به مصرف
نگاهی به نظریات مصرف در اقتصاد کلان نشان می دهد که به طور کلی در تابع مصرف، متغیر درآمد مهمترین عامل محسوب خواهد شد. جان مینارد کینز در نظریات خود به بحث میل نهایی و متوسط به مصرف اشاره می کند. وی اعتقاد دارد که تمامی افراد با افزایش درآمد خود، مصرف خود را نیز افزایش می دهند ولی نه به اندازه درآمد خود. این موضوع باعث شده که آهنگ رشد مصرف کندتر از آهنگ رشد درآمد باشد. کینز اعتقاد دارد که میل متوسط به مصرف به عنوان محور اصلی نظریات خود، با افزایش درآمد نزولی است. می توان این موضوع را این گونه مطرح کرد که افراد با درآمد پایین تر بیشتر از درآمد خود هزینه می کنند. این موضوع را به طور ساده تر می توان مطرح نمود که افراد فقیر دارای نیاز های تأمین نشده فراوانی هستند که این نیازها بیشتر از درآمد آن ها خواهد بود. در نتیجه آن ها برای تأمین این نیازها علاوه بر استفاده از درآمد اندک فعلی، از درآمدهای آتی خود(پس انداز) نیز استفاده خواهند کرد. از این طریق است که فقرا احتمال ایجاد پس انداز را نخواهند داشت و حتی دارای پس انداز منفی می باشند.
پس انداز و نقش آن در اخذ تسهیلات
حال که بر طبق اصلی ترین تئوری های اقتصاد کلان پس انداز فقرا بسیار محدود و در واقع ناممکن خواهد بود توجه به بحث تشکیل سرمایه برای این افراد لازم می نماید. در واقع این موضوع نشان می دهد که انباره سرمایه برای این افراد به علت نبود پس انداز بسیار کم می باشد.
حال آنکه نگاهی به شیوه اعطای تسهیلات در کشور نشان می دهد که بانک ها یا براساس اموال و دارایی و یا بر اساس اعتبار افراد تسهیلات پرداخت می کنند. اعتبار نیز صد البته تابعی از اموال منقول و غیر منقول و یا فعالیت اقتصادی و گردش نقدینگی آن ها خواهد بود.
این مقدمات ما را به این بحث رهنمود می دارد که فقرا به علت پس انداز محدود خود و از طرف دیگر نبود انباره ای از سرمایه گذاری، دانش محدود مالی و عدم دسترسی به دانش روز قادر به مشارکت در فعالیت اقتصادی نمی باشند. این موضوع باعث می شود که فقرا در صف طولانی دریافت تسهیلات بمانند و هر روز نیز به طول این صف اضافه شود.
یک راهکار بین المللی
در کشور بنگلادش 31 سال است که تجربه بانکداری فقرا پیاده سازی شده است؛ این تجربه که با تأسیس "گرامین بانک" آغاز شده؛ با تکیه اصلی بر پرورش توانایی های مالی دهک های بالای جامعه اقدام به گسترش فعالیت خود کرده است. محمد یونس که از بنیان گذاران این بانک می باشد، مسئله فقر را مهمترین مسئله اقتصاد دانسته و اذعان دارد: "برای من تدریس تئوریهای زیبای اقتصادی در کلاس دشوار بود، وقتی که فقدان تاثیرگذاری تدریس خود را در مواجهه با فقر و گرسنگی احساس میکردم."
فقر و چرخه معیوب توسعه نیافتگی
به طور کلی چرخه توسعه نیافتگی که به عنوان یک الگو برای تحلیل سرنوشت کشورهای توسعه نیافته به کار گرفته می شود، بر این اصل مهم تکیه دارد که درآمد اندک باعث پس انداز کم و پس انداز کم سرمایه گذاری کم و سرمایه گذاری کم دوباره درآمد کم را به بار خواهد آورد. اما در بانکداری فقرا این چرخه این گونه باز سازی شده است که اعطای تسهیلات باعث افزایش سرمایه گذاری و درآمد شده و از قِبَل آن پس انداز افزایش پیدا کرده و دوباره سرمایه گذاری اتفاق خواهد افتاد. این موضوع می تواند چرخه هم افزایی فقر را متحول کرده و نقطه شروعی برای آغاز تولید ثروت در جامعه محسوب شود.
نحوه فعالیت گرامین بانک
گرامین بانک به جای پرداخت تسهیلات به یک نفر، برنامه اعطای تسهیلات گروهی را پیاده سازی می کند. در مورد این نوع پرداخت می توان نگرانی هایی مانند اصل "سواره مجانی" را مطرح کرد که عده ای در گروه بازپرداخت تسهیلات را بر گردن دیگری بی اندازند. اما با گذشت این نوع سیستم وام دهی ثابت شد که پرداخت گروهی تسهیلات موجب شده که با تکیه بر سرمایه اجتماعی اعضای گروه تمام تلاش خود را برای عقب نیافتادن اقساط انجام دهند. این موضوع فشاری را بر آن ها وارد آورده که تلاش کنند استعداد خود را در یک زمینه اقتصادی مانند کشاورزی، صنایع دستی و دامداری شکوفا کنند تا قادر باشند تعهدات گروهی خود را به نحو احسنت انجام دهند. از طرف دیگر سعی می شود که این گروه ها از یک صنف کاری انتخاب شوند تا بتوانند در صورت توافق یک کسب و کار گروهی راه اندازی کنند. در بانک گرامین بر خلاف بانک های مرسوم که بسته به طول بازپرداخت ممکن است نرخ بهره تا دو الی سه برابر اصل وام نیز برسد، اما در گرامین بانک هیچ گاه بهره فراتر از اصل وام نخواهد رفت. همچنین بهره در بانک گرامین بر خلاف بانک های مرسوم که هر سه ماه یکبار ترکیب می شود به صورت ساده محاسبه می شود. این بانک همچنین یکی از اولویت های کاری خود را وام دهی به زنان قرار داده است. بر طبق دیدگاه سنتی که وام دهی به زنان را دارای احتمال بالای نکول ارزیابی می کند اما تجربه بانکداری گرامین ثابت کرد که اعطای وام به زنان علاوه بر کاهش دادن تبعیض جنسیتی، با ریسک پایین تر نکول روبه رو است به طوری که معمولاً زنان نگرانی بیشتری برای عقب افتادن اقساط خود داشته و تلاش آن برای پرداخت به موقع بدهی بیشتر خواهد بود.
در مورد میزان نرخ بهره گرامین بانک باید گفت که نرخ بهره این بانک نسبت به سایر بانک ها بالا است(20درصد) اما این میزان پایین تر از نرخ بهره در بازار محلی است. این بانک به خاطر اعطای تسهیلات خرد و بالا بودن هزینه های اداری خود و برای اینکه بتوان نیازمندی خود را به کمک های مردمی به صفر برساند نرخ بهره خود را این میزان ارزیابی کرده است.
سیاست وام مرحله ای دیگر ابتکار گرامین بانک است. در این حالت تمامیقرضگیرندگان باید با وامهای کوچک شروع کنند و با بازپرداخت منظم اقساط این وامها، اعتبار لازم را برای گرفتن وام با مبالغ بیشتر به دست آورند. عدم بازپرداخت منظم اعضای گروه تسهیلات گیرنده باعث می شود اعتبار افراد خدشه دار شده و دیگر استحقاق دریافت وام با مبلغ بیشتر را نداشته باشند در واقع گرامین بانک از طریق ثبات و مسئولیت پذیری افراد اقدام به تعیین اعتبار افراد می کند.
این نظم و ترتیب در بازپرداخت وامها، انگیزه و مشوقی برای قرضگیرندگان است تا بتوانند در آینده از وامهای بزرگتری استفاده کنند.
نه به زندگی بن سای گونه!
گرامین بانک انسان های فقیر را مانند درختانی می داند که به خاطر کاشته شدن بذر آن ها در گلدان تبدیل به گیاهان مینیاتوری شده اند. این بانک به تکدی کنندگان کمک می کند که با برنامه ریزی بتوانند کسب و کار کوچکی برای خود راه اندازی کنند. همچنین این بانک افراد را به گشودن سپرده بازنشستگی تشویق می کند. این بانک همچنین در صورت فوت یکی از مدیونین بدهی را به خانواده آن منتقل نکرده و در این حالت بیمه ای وجود دارد که وام و بهره آن را کامل تضمین می کند.
عدالت و بانکداری فقرا
امروزه میزان افرادی که فقیر مطلق تخمین زده می شوند حدود یک میلیارد و 700 میلیون برآورد می گردد. این افراد به عنوان بازار بسیار خوبی برای بانک های فقرا محسوب خواهند شد. از طرف دیگر با کنار رفتن وثایق در این نوع بانکداری بسیاری از هزینه های اداری و حقوقی کاهش می یابد و می تواند عدالت را در هنگام اعطای تسهیلات جاری و ساری کند. به طوری که بسیاری از افراد هستند که به علت نداشتن سرمایه قادر نخواهند بود از بانک ها تسهیلات قرض بگیرند و بتوانند وضعیت اقتصادی خود را بهبود بخشند.
منبع:سایت رویکرد
انتهای پیام/خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانههای داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانهای بازنشر میشود.