به گزارش گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم؛پرونده ویژه وصول مطالبات معوق بانکی-گروه اقتصاد رویکرد، بانک و بانکداری در کشور ما سابقه بسی طولانی دارد. اولین بانک در کشور ما همانگونه که از یک نهاد مالی بانکی انتظار می رود که به دریافت سپرده و همینطور پرداخت تسهیلات اقدام نماید با بحث مطالبات معوق دسته و پنجه نرم کرده است و می توان اذعان داشت که در تاریخ بانکداری ما نیز بحث مطالبات معوق ریشه ای عمیق دارد و از روش های مختلفی جهت وصول این طلب ها استفاده می شده است.

اشاره ای کوتاه به تحلیلی که عین السلطنه از وضعیت مدیونین بانک شاهنشاهی داشته، کافی است تا نشان دهد بحث مطالبات معوق بانکی در 100 سال گذشته یک موضوع قابل تأمل در تاریخ بانکداری کشور می باشد.
وی چنین نقل می کند: " اوایل آمدن بانک شاهنشاهی، مردم هجوم آورده و هِی پول قرض کردند. پدر ضامن پسر شد، پسر ضامن پدر.
بعد از چندی، بانک سرافتاد مبلغ ها پول برده اند و از هر کس مطالبه می کند، بنا بر رسم ایران امروز و فردا می کنند و ابداً اعتنا ندارند که به شرف آن ها بر می خورد، یا دروغ بد است، آن وقت بانک گمان می کرد این ها فقیر و گدا هستند... ." برای اینکه بتوان نگاهی کارشناسانه و تاریخی به بحث بانکداری و همینطور تأسیس اولین بانک داشت، مصاحبه ای داشتیم با آقای خسرو معتضد تا از دیدگاه تاریخی به این موضوعی نگریسته شود.
1- اولین بانکی که در کشور تأسیس شد چه نام داشت و به دستور چه کسی بنا نهاده شد و چه اهداف و عملکردی را دنبال می کرد؟
بحث بانکداری به صورت صرافی از قدیم مطرح بود، در دوران بابلی ها موسساتی وجود داشت که پول را حواله می¬کردند و بعدها در دوره های مختلف موسسات صرافی در مشرق زمین ساخته شد. بر اساس نوشته های یک شرق شناس آمریکایی به نام "Olmstead"، گفته شده است که صرافی ها چه در دوران هخامنشی و چه قبل از آن به علت تجارت بر روی زمین و دریا و انتقال پول وجود داشته است و حتی طلب ها را روی آجر و خشت خام می نوشتند که تعدادی از این کلوخ ها در تخت جمشید وجود داشت که در سال 1312 برای ترجمه به آمریکا فرستادن ولی متاسفانه برنگشت.
از کشورهایی که در این زمینه پیشرو بودند میتوان از فنیقیه، لبنان و سوریه نام برد، لبنان اولین کشوری است که در زمینه صرافی متخصص بود و به علت تجارت های گسترده ای که داشتند مجبور بودند در کشورها و شهرهای دیگر تجارتخانه داشته باشند. در ایران کمپانی های هند شرقی در بندرعباس، شیراز، لار و اصفهان نمایندگی داشتند و تجارت می کردند و به این ترتیب ایرانی ها با روش تجارت آشنا شدند.
بنابراین با ساخت صرافی ها، اسکناس اختراع شد و این امر باعث به وجود آمدن ضرابخانه در هر نقطه ای از ایران شد، ضرابخانه ها به نام پادشاه وقت سکه ضرب می کردند که از روی سکه ها متوجه پادشاهان در دوران مختلف می شد.
در قرن نوزدهم، سال (1872 م.1289 ه.ق) میرزاحسین‌خان سپهسالار به راهنمایی و دلالی میرزاملکم‌خان امتیاز انحصار کشیدن راه آهن از بحر خزر تا خلیج فارس (احداث خط آهن از رشت به تهران و از تهران تا بندرعباس)، تأسیس یک بانک در ایران، امتیاز ساختن هرگونه راه، کشیدن خط تلگراف در سراسر ایران و اداره گمرکات (به مدت 25سال) و به‌طور کلی تقریباً استفاده از تمام منابع ثروت ایران را به مدت 70 سال به بارون ژولیوس رویتر انگلیسی واگذار کرد.
در آن زمان وقتی که ناصرالدین شاه به اروپا سفر کرد، روس ها نارضایتی خود را نسبت به قرارداد رویتر نشان دادند که این امر باعث شد، ناصرالدین شاه در سال 1872 قرارداد رویتر را لغو کند. با لغو قرارداد، انگلیسی ها به دولت ایران اعتراض کردند و با پیگیری های متعدد سرانجام بعد از 17 سال توانستند امتیاز تأسیس بانک شاهنشاهی را دریافت کنند.
بانک شاهی اولین بانک ایران به شمار می آید که در اواخر دوران ناصرالدین شاه توسط انگلیسی ها در سال (1889 میلادی) ساخته شد. کار اساسی این بانک نشر اسکناس بود.
2- عاقبت بانک شاهی چگونه رقم خورد؟
امتیاز بانک شاهی به مدت 60 سال بود که در تاریخ 1327 هجری به پایان رسید اما انگلیسی¬ها حاضر به ترک کشور ایران نبودند و درخواست تمدید امتیاز را داشتند، در آن زمان آیت اله کاشانی اعلام کرد که با بانک شاهی معامله نکنند و پول های خود را از بانک برداشت کنند که این موضوع هم زمان با ملی شدن صنعت نفت بود، دو سال بعد از بانک شاهی، روس ها بانک استقراضی ایران را تأسیس کردند و بعد از مدتی یک بانک سیاسی شد که دولت روسیه، وزارت دارایی آن را اداره می کرد.
3- بعد از بانک شاهی چه بانک هایی در ایران ساخته شد؟
بعد از بانک استقراضی روس، به علت دلخوری مردم از بانکهای انگلستان و روس، در زمان مشروطه تصمیم به ساخت بانک ملی ایران در دوران مظفرالدین شاه گرفتند ولی به علت سرمایه کم این تصمیم منتفی شد. در آن زمان کشور آلمان و عثمان بانکی را در ایران ساختند ولی با شکست مواجه شد، زمانی که کشور عثمان تبریز، کرمانشاه و همدان را اشغال کردند اسکناسی به اسم قائمه چاپ کردند که نزد مردم اعتباری نداشت و همچنین آلمانیها 2 میلیارد سکه در آلمان ضرب و در عشایر تقسیم کردند که زنان عشایر آن¬ها دور گردنشان می انداختند.
دو سال بعد از کودتای رضا شاه سال 1299 هجری شمسی، به این نتیجه می رسند که بانک تأسیس کنند در سال 1304 اولین بانک ایران به نام بانک پهلوی قشون (که در حال حاضر بانک سپه نام دارد) تاسیس شد. بعد از بانک پهلوی قشون، تصمیم به تاسیس بانک ملی گرفتند اما به علت نداشتن تجربه در این زمینه، از "کورت لیندنبلات" و معاونش "فوگل" دعوت می کنند که به ایران بیایند. لیندنبلات و فوگل دست به اختلاس و دزدی زدند که بعد از متوجه شدن این قضیه، فوگل به بیروت فرار میکند اما دستگیر و اعدام می شود و لیندنبلات محکوم به زندان و از کشور اخراج می شود.
از کارای مثبتی که لیندنبلات انجام داد، تاسیس بانک در 22 شهر در ایران بود و هر رییس بانک، یک خانه و ماشین داشته است.
سومین بانکی که ساخته شد، بانک فلاحت در سال 1314 بود (که در حال حاضر بانک کشاورزی نام دارد) این بانک به کشاورزان کمک می کردند و وام میدادند. بعد از این، بانک بازرگانی در سال 1328 تاسیس شد که در همان محل بانک شاهنشاهی بود (که در حال حاضر بانک تجارت نام دارد) و اولین بانک خصوصی می باشد. پنجمین بانک، بانک صادرات و واردات بود که دومین بانک خصوصی می باشد، در این فاصله بانک دیگری به نام بانک صنعتی و معدنی ایران تاسیس شد.
4- وصول مطالبات در زمان گذشته چگونه بوده است و از چه روش هایی برای این مقوله استفاده می شد؟
در زمان ناصرالدین شاه هنگامی که بانک استقراضی ایران توسط روس ها تأسیس شد به هر فردی که نیاز داشتند وام می دادند و اگر کسی وام را بر نمی گرداند یک نفر را مسئول گرفتن پول می کردند، آن فرد از صبح تا شب پشت در خانه بدهکار می نشست و آتش روشن می کردند تا پول خود را بدهد.
5- بانک ها چه تأثیر مثبتی بر وضعیت اقتصادی آن زمان داشته اند؟
بانک ها، سرمایه های در دست مردم را متمرکز کردند و باعث آبادانی ها از طریق این سرمایه ها شدند. و همینطور وجود ساختمان های بانک، بر ظاهر شهر تاثیر می گذاشت و باعث زیبا سازی و تغییر در دیگر ساختمانها می شد. بانکها در اقتصاد بازار تاثیر بسزایی داشتن و این امر باعث ساختن مسکن، جاده سازی و شهرسازی شد و همچنین عادت به داشتن حساب بانکی یکی دیگر از تاثیراتی است که باعث پیشرفت شهر و اوضاع اقتصادی شد.
6- چالش هایی که روبه روی بانک ها بود چیست؟
یکی از چالش های پیش روی بانک ها سیاست بود، معمولا مردم وام می گرفتند ولی پس نمی دادند، در آن زمان عده ای بودند که اطلاعات بانکی را کسب می کردند و به دنبال زنده کردند پول بودند. همچنین جنگ از دیگر مشکلاتی بود که باعث شد نرخ لیره در ایران که 7 تومان بود با فشار انگلیسی ها 13 و حتی 17 تومان شود، از دیگر چالش های پیش روی بانک ها اختلاس بود.
7- فعالیت بانکداری در آن زمان چطور بوده؟
معمولا در ایران مردم اعتمادی به هم داشتند صرافی های دولت روس و دولت انگلیس وقتی بانک ساختن نتوانستن اعتبار صرافی های ایرانی را از بین ببرند.

منبع:سایت رویکرد

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.