به گزارش خبرگزاری تسنیم از سنندج، کانی بِل یا همان چشمه بِل که در مرز استانهای کردستان و کرمانشاه در نزدیکی روستای ناو از توابع شهرستان سروآباد استان کردستان و در منطقه موسوم به هورامان قرار گرفته است یکی از بینظیرترین چشمههای آب معدنی در ایران و حتی جهان است که در سال 88 در فهرست آثار ملی ثبت و بر اساس برخی نظریات زمین شناسی قدمت آن به بیش از 60 میلیون سال و اواخر دوران کرتاسه بر میگردد.
یکی از دلایل اهمیت منطقه اورامانات در کوهستانهای زاگرس که قسمتی از آن در استان کرمانشاه و قسمت دیگر آن در استان کردستان قرار گرفته، آن است که این منطقه به اعتقاد بسیاری از محققان از مناطق بسیار کهن با ویژگیهای خاص فرهنگی، معماری سنتی و جاذبههای گردشگری نظیر دریاچه زریبار و کانی بِل بوده و از سوی دیگر جزو اولین سکونتگاههای قوم آریایی و مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی است.
در سالهای اخیر آب بِل که پس از خروج از دهانه چشمه بلافاصله به رودخانه سیروان میریزد به دلیل احداث و آب گیری سد و نیروگاه برق آبی داریان (به نام روستایی در استان کرمانشاه و هم مرز با استان کردستان) مورد توجه خاص حامیان محیط زیست قرار گرفته و تلاشهای زیادی برای نجات چشمه و تعدادی از روستاهای استان کردستان که با پایان عملیات ساخت سد و آب گیری آن به زیر آب میروند، صورت گرفته است.
در کنار حساسیتها و اطلاع رسانیهای سالهای اخیرِ انجمنهای مختلف خصوصی و مردمی حمایت از محیط زیست درباره در خطر بودن کانی بِل و بافت تاریخی فرهنگی منطقه هورامان در صورت آب گیری سد داریان، شاید تشکیل گروه کاری ویژه نجات بخشی چشمه بِل در زیر مجموعه کمیسیون آب و کشاورزی و منابع طبیعی استانداری کردستان و نامه نگاری استاندار قبلی و فعلی کردستان در کنار تشکیل جلسات کاری در حوزههای مختلف اداری استانهای کردستان و کرمانشاه از جمله اقدامات مدیران اجرایی دو استان برای متوجه کردن مسئولان وزارت نیرو و همچنین سازمان حفاظت محیط زیست کشور به اهمیت حفظ این چشمه باشد، اقداماتی که متاسفانه با گذشت چند سال تاکنون تاثیری بر روند احداث سد داریان و نجات کانی بل نداشته است.
آب کانی (چشمه) بِل بر اساس تحقیقات صورت گرفته با حجم خروجی سالیانه 150 میلیون مترمکعب و متوسط آب دهی 4 هزار لیتر در ثانیه (در سالهای پر باران) به دلیل کیفیت بسیار بالا، بدون تصفیه، قابل شرب بوده و قادر به تامین نیاز بیش از 2 میلیون نفر است اما متاسفانه بر اساس اعلام متخصصان امر پس از اتمام عملیات ساخت سد برق آبی داریان و آبگیری کامل آن به دلیل عدم توجه به ضرورت حفظ چشمه در کنار احداث سد توسط دست اندرکاران امر، بِل به عنوان یکی از بزرگترین چشمه های آب کارستی جهان در زیر ستونی از آب به ارتفاع قریب به 120 متر فرو خواهد رفت.
این فاجعه زیست محیطی در حالی در شرف وقوع است که بر اساس مکاتبات سالهای گذشته و اظهار نظر برخی از دست اندرکاران امر، کارفرما و مشاوران احداث سد داریان از سال 80 یعنی 6 سال پیش از آن که عملیات اجرایی احداث سد آغاز شود موقعیت و ویژگیهای چشمه بِل را در مطالعات خود آورده اما عملاً با گذشت بیش از 12 سال از آن زمان هنوز به درستی معلوم نیست که تعهدات وزارت نیرو و کارفرمای سد در راستای حفظ چشمه بِل چگونه محقق خواهد شد و این سوال در ذهن افکار عمومی نیز پیش آمده که آیا طرح نجات بخشی که توسط کارفرما مد نظر قرار گرفته شامل نجات واقعی و کامل کانی بِل است یا تنها اسقاط وظیفه و استحصال مقدار کمی آب برای رفع مسئولیت در نظر گرفته شده است؟
با توجه به اینکه منبع تامین آب شهر نودشه از توابع استان کرمانشاه و همچنین سه کارخانه آب معدنی منطقه از کانی بِل تامین و براساس نظرات کارشناسی ارزش آب صادراتی این چشمه در بازارهای جهانی 200 دلار برای هر بشکه تخمین زده شده است و از سوی دیگر مطالعات مهندسی ارزش برای ارائه طرحها و راهکارهای ممکن و عملیاتی برای کاهش تبعات اجرای سد و نیروگاه داریان با تاکید بر حفظ چشمه همواره مورد تاکید وزارت نیرو و شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران بوده است، معلوم نیست پس از گذشت چندین سال چرا وزارت نیرو، سازمان حفاظت محیط زیست و همچنین سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور نسبت به فاجعه ای که پس از آب گیری سد در این منطقه برای کانی بِل به عنوان یک اثر ثبت شده ملی به وقوع خواهد پیوست بی تفاوت هستند.
نکته قابل توجه کم کاری سازمان حفاظت محیط زیست کشور در طول سال های گذشته و تداوم این شیوه در دولت فعلی است و در حالی که فعالان محیط زیست در دو استان کردستان و کرمانشاه با تمامی شیوه های در اختیار، در حال رایزنی و اطلاع رسانی درباره عواقب ناگوار احداث سد داریان در صورت عدم توجه به حفظ کانی بِل هستند و از هر تریبونی برای انعکاس عواقب فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی این فاجعه استفاده میکنند اما ظاهرا تاکنون کوشش دلسوزان محیط زیست و رسانه ها و جراید در این رابطه به دلیل نبود کشش از سوی اربابان مناصب و مسئولان اجرایی ذیربط حاصلی نداشته است که نمونه آن عدم قرار گرفتن موضوع نجات کانی بِل در برنامه کاری سازمان حفاظت محیط زیست کشور که اخیرا هم رئیس آن سفری به استان کردستان داشت، است چراکه معصومه ابتکار موضوع با این اهمیت را در برنامه کاری خود قرار نداد و تنها در حاشیه چند جلسه فشرده کاری به ابراز نگرانی و اعتراض نسبت به اقدامات صورت گرفته که منجر به نابودی چشمه خواهد شد اکتفا کرد تا قولهای وی در تلاش برای حفظ دریاچه زریبار مریوان نیز که با مرگ دست و پنجه نرم کرده و سرنوشتی چون سرنوشت دریاچه ارومیه در انتظار آن است برای مردم و افکار عمومی تحت شعاع قرار گرفته و رنگ ببازد.
و سخن آخر اینکه هرچند احداث سد داریان یکی از پروژه های مهم و استراتژیک کشور برای مهار آب های جاری بوده و در نوع خود اقدامی قابل تحسین و کمک کننده به اقتصاد و آبادانی دو استان کرمانشاه و کردستان و مورد حمایت مردم منطقه است، اما به دلیل عدم شفافیت و اطلاع رسانی کافی دست اندرکاران امر درباره اقدامات صورت گرفته در کنار احداث این سد برای حفظ و نجات کانی بِل و همچنین اقدام قابل تامل و غیرکارشناسانه چند روز اخیر در تخریب دهانه کانی بِل، این نگرانی را در بین مردم منطقه اورامانات به وجود آورده که واقعاً سرانجام این چشمه به کجا ختم خواهد شد، بنابراین ضرورت دارد مسئولان امر قبل از اینکه فرصتها بیش از این از دست بروند راه حلی میانی برای احداث سد و آب گیری آن در کنار حفظ کانی بِل بیاندیشند.
گزارش از فرید کریمی
انتهای پیام/ آ