به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم به نقل از اندیشکده مؤسسه سلطنتی یونایتد سرویسز، آرون استین، کارشناس مسائل خاورمیانه در این اندیشکده معتقد است که اوضاع کنونی در عراق به خوبی منافع آنکارا را تأمین میکند و حمایت ضمنی این کشور از استقلال کردهای عراق نیز در راستای سیاستهای این کشور در قبال اکراد خود ترکیه است.
در 11 ژوئن 2014، شورشیان دولت اسلامی به کنسولگری ترکیه در موصل یورش برده و چهل و نه نفر اعضای این کنسولگری را به همراه اعضای خانوادههایشان ربودند.این بحران گروگانگیری چالشهای جدیدی را پیش روی سیاستگذاران خارجی ترکیه که به دنبال ساخت سیاستی جدید در قبال منازعات در سوریه و عراق بودند، به وجود آورد. در سوریه، ترکیه به شدت از استفاده از قوای نظامی توسط آمریکا برای کنار زدن بشار اسد، حمایت میکند. با این حال در عراق، آنکارا تمایل به در پیش گرفتن سیاستی محتاطانهتر دارد و مخالف حملات هوایی آمریکا است.
علت این اختلاف چیست؟ در سوریه، ترکیه از آگوست سال 2011 بشار اسد را علت اصلی مسئله افراطگرایی میبیند. همچنین در همان زمان دستگاه اطلاعاتی ترکیه به این نتیجه رسید که منبع قدرت بشار ضعیف است و در کوتاه مدت میتوان او را کنار زد. در نتیجه آنکارا چند تصمیم کوتاه مدت گرفت بر این اساس که اسد به زودی از قدرت کنار زده میشود.
به منظور سرعت بخشیدن به این فرایند، ترکیه مرزهای خود را به روی مبارزان خارجی باز کرد در حالی که از پناهندگان سوری هم استقبال میکرد. برای آنکارا سرریز شدن مبارزان خارجی به ترکیه در ابتدا به مثابه راهی بود برای پایان بخشیدن به یک مسئله امنیتی نسبتاً بالقوه. سیاست ابتدایی ترکیه در قبال سوریه بر این اساس ساخته شده بود که به محض کنار زده شدن اسد، حکومت در تبعید ـ که ترکیه نقش فعالی در ساخت آن داشت ـ به سرعت به دمشق منتقل میشود، کنترل مرکزی را در اختیار میگیرد و مشروعیت سیاسی خود را اعمال میکند و سپس میتواند شکستی قاطعانه بر مبارزان خارجی تحمیل کند که آنکارا اجازه عبور از مرزهای خود را به ایشان داد.
با ادامه یافتن منازعه، ترکیه همچنان سیاست مرزهای باز خود را ادامه داد در حالی که آمریکا را تشویق میکرد تا اقدام نظامی قاطعانهای را صورت دهد. با این حال با افزایش شمار اتباع غربی که برای پیوستن به گروههای رادیکالی همچون جبهه النصره و داعش افزایش یافت، کشورهای اروپایی فشار خود به ترکیه را برای ممانعت جدی از عبور مبارزان خارجی، آغاز کردند. ترکیه هم در مقابل اتحادیه اروپا خواست که در مورد این مبارزان اطلاعات بیشتری را در اختیار آنکارا بگذارد. آنکارا مدعی بود که ترکیه ـ که برای کشورهای اروپایی به راحتی ویزا صادر میکند ـ نمیتواند به راحتی اروپاییها را به کشور خود بازگرداند بدون آنکه دلیل موثقی داشته باشد.
عقبگرد
با گذشت زمان، دو طرف به توافق رسیدند و آنکارا ـ همانند یک سال پیش ـ اقدامات جدی را برای کاستن از شمار مبارزان خارجی که از ترکیه عبور میکردند، آغاز کرد. برخی گزارشها حاکی از آن است که آنکارا همچنن در متقاعد کردن گروه نایب ترجیحی خود در منازعه سوریه، یعنی احرار الشام، برای فاصله گرفتن از جبهه النصره، نقش مهمی ایفا کرده است ـاحرار الشام بخشی از ائتلاف جبهه اسلامی است. این حرکت همزمان با تصمیم ترکیه برای وارد کردن جبهه النصره در فهرست گروههای تروریستی در ماه ژوئن انجام شد. این تصمیم بخشی از یک اقدام بزرگتر بود که با همراهی عربستان سعودی و آمریکا انجام میشد تا تلاشهایی هماهنگ برای تجهیز گروههای شورشی مشخصی عملیاتی شود که هم با داعش و هم با حکومت اسد خواهند جنگید.
در عراق، آنکارا در برابر حمله داعش به موصل غافلگیر شد. ترکیه کنسولگری خود را تخلیه نکرده بود و ظاهراً در تلاش بود تا چند نقشه احتمالی برای تخلیه کنسولگری تنظیم و طراحی کند. سیاستگذاران ترکیه از آن زمان به بعد سیاستی دو شاخهای در قبال این منازعه در پیش گرفتهاند. نخست وزیر اردغان مخالف حملات هوایی آمریکا است؛ چرا که معتقد است که این حملات منجر به افزایش شمار قربانیان غیر نظامی میشود.
تعلل ترکیه ناشی از تهدیدات احتمالی است که متوجه شهروندان وی میشود که اکنون گروگان هستند و نیز احساسی که نسبت به نخست وزیر نوری المالکی دارد. از نگاه ترکیه، ناآرامی کنونی در عراق ناشی از سیاستهای مالکی است که به طور غیر مستقیم از طرف آمریکاییها هم حمایت میشود. بنابراین علاوه بر تهدیدی که متوجه شهروندان وی میشود، ترکیه ترجیح میدهد که آمریکا مالکی را وادار به انجام تغییرات سیاسی کند پیش از آنکه به حمایت از وی مداخله جدی در عراق صورت دهد.
همزمان سیاست ترکیه در قبال کردستان نیز در حال نتیجه دادن است. رویکرد آنکارا نسبت به حکومت خودگردان منطقه کردستان ریشه در منازعه تاریخی ترکیه با شهروندان کرد خود دارد. به منظور تضعیف محبوبیت حزب کارگران کردستان (پکک)، ترکله از حزب دموکراتیک کردستان (کدیپی) در حکومت خودگردان منطقه کردستان حمایت میکند. این رویکرد بر آن است تا برندی جایگزینی برای ناسیونالیسم کردی پکک بیابد. علاوه بر این سرمایه گذاری ترکیه روی حکومت خودگردان و نیز تسهیل صادرات نفت کردها، آنکارا را به شریک غیر قابل جایگزینی برای استمرار صادرات انرژی این حکومت خودگردان تبدیل کرده است.
این سیاستها موفق بوده است. آنکارا همچنان چشم انداز استقلال کردها را دور از ذهن میداند و به جای آن مفهوم مرزهای کمرنگ را پذیرفته که از طریق آن کردهای کردستان عراق و ترکیه به راحتی در رفت و آمد بین مناطق کرد نشین در دو کشور باشند. بدون شک، ترکیه در برابر پیشروی سریع داعش ـ و تصرف کرکوک به دست کردها ـ آماده نبودند، اما سیاست ایشان در قبال کردها آنکارا را در موضعی قرار داد که در برابر هرگونه اعلان استقلال کردها، مقاومت کند. در حال حاضر ترکیه در وضعیتی قرار دارد که از مستقل شدن کردهای این کشور، نفع میبرد.
در مجموع آنکارا احساس میکند که در حال ایفای نقشی طولانی مدت در خاورمیانه است. بنابراین، حتی با اینکه در چند سال گذشته چند ناکامی سیاسی را تجربه کرد، همچنان احساس میکند که «موضع درستی را در پیش گرفته» و از فروپاشی نظم جاری در منطقه نفع میبرد. با این حال ترکیه برای اعمال نفوذ در اوضاع سیاسی عراق، اهرمهای چندانی در اختیار ندارد. بنابراین ترکیه همچنان از احساسات انقلابی موجود در منطقه استفاده خواهد کرد؛ البته با شیوهای بسیار نرمتر از حمایتهای بسیار آشکار خود از احزاب سیاسی اسلامی در دوران انقلاب اعراب. در سوریه، ترکیه همچنان از سیاستهایی حمایت میکند که منتهی به سرنگونی اسد است و کنار رفتن مالکی را هم در عراق مد نظر دارد.
انتهای پیام/ع