یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی برای دیدار و گفتوگو با مقامات کشورمان وارد تهران شده است. وی در مدت حضورش در تهران با حسن روحانی رئیس جمهور و محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه دیدارهای جداگانهای انجام داد. بنابر آنچه که در اخبار رسمی اعلام شده سفر آمانو در چارچوب تلاشها برای پیشبرد گفت وگو و همکاریها بین جمهوری اسلامی ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی صورت گرفته است.آمانو آخرین بار در آبان 1392 به ایران سفر و با مقامهای ارشد کشورمان دیدار و گفت وگو کرد. با ورود یوکیا آمانو به تهران این پرسش به طور جدی مطرح است که آیا توافق هسته ای جدیدی با آژانس در راه است؟
درباره دستور کار این سفر دو نکته دارای اهمیت اساسی است. نخست ملاقات رسمی با آقای حسن روحانی رییس جمهور و دوم، بنابر اخبار برخی خبرگزاریها به نظر میرسد دستور کار دوم نیز بر سر موضوع PMD باشد. پس از پایان مذاکرات وین 6، لوران فابیون وزیر خارجه فرانسه اعلام کرد یکی از پیش شرط های آغاز مجدد مذاکرات بر سر توافق جامع با ایران در شهریور ماه این است که ایران در مرداد (اوت) به موضوع PMD بپردازد و به سوالات آژانس در این زمینه پاسخ بدهد. این احتمال وجود دارد که سفر آمانو به تهران با این موضوع مرتبط باشد.
با این حال، این سوال مطرح است که چه توافقی درباره PMD امکانپذیر است که نقض کننده خط قرمز ایران در زمینه مذاکره ناپذیر بودن مسائل نظامی نباشد؟ موضوع ابعاد احتمالی نظامی از دید ایران چیزی بیش از یک سلسله جعلیات مطرح شده از سوی امریکا و رژیم صهیونیستی نیست. با این حال، ایران با هدف اعتمادسازی، تا کنون چندین بار مذاکره و همکاری در این باره را پذیرفته است. ورود آمانو به تهران میتواند در شرایط موجود مذاکرات ایران و 1+5 که میتوان از آن به عنوان برزخ یاد کرد، فرصتی برای طرح مسائلی به منظور برون رفت از برزخ یاد شده، باشد.
اهمیت این سفر بعد از بیانات اخیر رهبر انقلاب بیش از پیش نمایان شده است. چراکه این امکان مهیا شده که مطالبات و انتظارات ایران از آژانس به نحو صریحتری مطرح شود. با توجه اعتمادسازیهای مکرری که ایران در قبال آژانس صورت داده، حال نوبت آژانس است که دست به اقدامات اعتمادساز در قبال ایران بزند. چرا که اعتمادسازی بازی دوطرفهای است که اگر ایران را متقاعد به همکاری نکند، نمیتوان انتظار همکاری بیشتر از ایران داشته باشد. یکی از انتظاراتی که از سفر آقای آمانو مطرح است نقشآفرینی در کاهش سطح تحریمها است. آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان بازوی کارشناسی سازمان ملل با گزارش های مثبت خود درباره برنامه هسته ای ایران می تواند درجهت به نتیجه رسیدن هرچه سریعتر مذاکرات هستهای میان ایران و1+5 موثر واقع شود؛ البته مذاکرهکنندگان غربی باید بیشتر به گزارشات آژانس درباره برنامه هستهای ایران توجه کنند و دست از زیاده خواهی بردارند، از این رو اگراین گزارشات واقعبینانه باشد در تصمیمگیری های مذاکره کنندگان بی تاثیر نیست. البته نمیتوان انتظار رفع صددرصدی تحریمها را داشت چراکه نه آژانس نماینده تامالاختیار کشورهای تحریمکننده است و نه این کشورها چنین قصدی دارند، لااقل در کوتاه مدت که چنین است. با توجه به اینکه کشورهای غربی و خصوصا آمریکا خود را تافته جدابافته میدانند نمیتوان چنین توقع و انتظاری داشت. البته آژانس در این میان میتواند نقش واسطه و رساننده پیام ایران را ایفا کند و با انتقال مطالبات و انتظارات ایران به طرفهای غربی نقش سازنده خود را بازی کند.
یکی از مهمترین موضوعات میان ایران با آژانس و غربیها ابهامات هستهای است که این کشورها مرتبا به آن دامن میزنند. در مقابل، ایران باید محکم روی موضع پذیرش حق مسلم غنیسازی تأکید نماید و از این موضوع عقبنشینی نکند. موضوع دوم در این خصوص بحث کاهش تحریمها است. در مقابل اقدامات اعتمادساز ایران، این انتظار می رود که غربیها به نحو محسوسی تحریمها را کاهش دهند. اما با نگاهی به روند طی شده تاکنون، غربیها نه تنها از میزان تحریمها نکاستهاند بلکه بر میزان و حجم آنها افزودهاند. این اقدامات اساس اعتماد سازی متقابل را زیر سوال میبرد. آژانس میتواند این موارد را به نحو بهتری به طرفهای غربی منتقل نماید. چرا که در مذاکرات همواره طرفهایی تحت عنوان میانجیگر دخیل می باشند و به سرعت رسیدن مذاکرات به نتایج مطلوب کمک کنند.
آقای آمانو میتواند با میانجیگری مثبت و فعال، به کمرنگ شدن موانع و ایجاد فرصتهای بیشتر کمککننده باشد. البته نباید از نظر دور داشت که مانع اصلی در تمامی مذاکرات، وجود گفتمان قدرتمحور و سیاسی نزد غربیها و خصوص آمریکاییها است. لذا تا زمانی که رویکرد خصمانه در اندیشه و عمل طرفهای غربی وجود دارد به سختی می توان انتظار داشت که حتی میانجیگری نیز مفید فایده باشد. لذا نگرش جدیدی در رویکرد آنها باید صورت گیرد و این غربیها هستند که باید به انتخاب دشوار دست بزنند و نه ایران. یکی دیگر از موضوعات محوری در مناسبات ایران و آژانس بینالمللی انرژی هستهای، مسئله جاسوسی هستهای است که متأسفانه باعث ایحاد سابقه منفی در کارنامه آژانس شده است.
لذا آژانس نیز باید در مقابل ایران دست به اقدامات اعتمادساز بزند. همچنین آژانس با تکیه بر مطالبات ادعایی و ورود به مباحث سیاسی جایگاه خود را زیر سوال برده است. اقدامی که در هیچ کدام از پادمانهای حقوقی آژانس نیامده است. این نگاه سیاسی و باجگیرانه ازدیگر عوامل و موانع حصول مذاکرات به نتایج است. آنها به علت ناکامی از رسیدن به اهداف شوم خود در حوزههای دیگر، درصدد جبران مافات و تسویه حساب با ایران هستند. در نهایت اینکه آژانس به کار با ایران برای حل تمام مسائل گذشته و حال، از طریق همکاری و گفتگو متعهد مانده است. لذا به منظور حل تمام مسائل گذشته و کنونی تداوم اجرای چارچوب همکاری بسیار مهم است.
انتهای پیام/