به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، درباره تعزیه و اینکه کی، کجا و در چه زمانی پدید آمده است، گفتوگوهای زیادی شده ولی تاکنون مسلم نشده است که کدام یک از اظهارنظرها بر سایرین مرجح است.
آنچه مسلم است شیوهای از عزاداری که شبیه به تعزیه بوده از زمان صفویه در ایران وجود داشته و در زمانها و دورههای مختلف به مرور تکمیل شده ولی قطع مسلم تعزیه به شیوه امروزی از شیراز برخاسته است.
قدیمیترین مدرک مستند درباره تعزیه خوانی سفرنامه ویلیام فرانکلین است، وی مینویسد: « ایرانیها از روز بیست و هفتم ذی الحجه در مساجد منبرهایی بر پا میکنند و دیوارهای مسجد را با پارچههای سیاه میپوشانند و هر روز قسمتی از ماوقع کربلا توسط افرادی که برای این منظور انتخاب شدهاند، نمایش داده میشود.
دستههایی از پسر بچهها و مردهای جوان که نمایشدهنده سپاهیان ابن سعد یا امام حسین(ع) و همراهانش هستند در کوچهها و خیابانها میدوند و با هم به نزاع میپردازند. هر یک از این گروهها و دستهها علائم و نشانههای خاص خود دارند».
کتابهای مختلف از جمله فارسنامه، تاریخ اجتماعی کاشان، دینها و فلسفهها در آسیای مرکزی اثر گنت گوبینو و موسیقی مذهبی ایران این مطلب را استناد میکنند که تعزیه به این شکل مرسوم از شیراز و در زمکان زندیه به وجود آمده است.
دوره قاجاریه را به وضوح و صراحت میتوان دوره رسیدگی, تکامل، توسعه و رشد کمی و کیفی تعزیه از جهات مختلف دانست. در دوره قاجاریه به وضع متون تعزیه نیز توجهی در خور، کافی و کامل شده است و چه از لحاظ متن آنها و چه نحوه اجرا و چه استفاده از لباسها و ابزارآلات موسیقی دگرگونی حیرتانگیزی پذیرفته است، به گونهای که تعداد مجالس تعزیه گاه به 60 مجلس میرسید، یعنی از ابتدای محرم تا انتهای صفر.
در دوره پهلوی تعزیه رو به رکود رفت و مدتی به خاموشی گرائید، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی دوباره این هنر احیا شد و اکنون نیز در شهرهای مختلف ایران از جمله شیراز، اصفهان، خوانسار، قزوین و غیره در ایام مختلف سال و به مناسبتهای مختلف اجرا میشود.
رشید زارع پیشکسوت تعزیه در شیراز در گفتوگو با تسنیم درباره این هنر اصیل و مذهبی اظهار کرد: در تعزیه تاریخ همه پیامبران و همه قصص قرآنی اجرا میشود مانند تعزیه حضرت ابراهیم(ع)، حضرت آدم(ع)، حضرت یوسف(ع) و غیره و درباره همه ائمه اطهار نیز تعزیه اجرا میشود.
زارع خاطرنشان کرد: لباسهای تعزیه در رنگهای مختلف است، به طور مثال رنگ لباس آنها که در نقش ائمه بازی میکنند سبز یا سفید است و رنگ لباسهای آنان که در نقش لشکریان ابن سعد هستند، قرمز است و لباس فردی مانند حر که در جریان کربلا توبه میکنند، زرد است.
وی از رکود تعزیه در شیراز گلایه کرد و گفت: متاسفانه به دلیل عدم علاقه جوانان به این هنر و عدم حمایت مسئولان در این زمینه تعزیه در شیراز بیرونق شده است.
مهمترین عامل در تعزیه صدا است
پیشکسوت تعزیه مهمترین عامل را در تعزیه صدا میداند و افزود: در صورتی که فردی صدای خوبی داشته باشد میتوان با تربیت و راهنمایی در این زمینه پیشرفت کند.
ضرورت تدوین نسخههای تعزیه/ تعزیهخوانها اطلاعات تاریخی خود را افزایش دهند
وی به آسیبشناسی تعزیه پرداخت و تصریح کرد: نسخههای تعزیه دست به دست منتقل میشود و تا حالا به شکل رسمی تدوین نشده و این کار سبب میشود که این نسخهها به مرور زمان و با از دست رفتن تعزیهخوانهای قدیمی از بین رود.
پیشکسوت هنر تعزیه نداشتن اطلاعات تاریخی تعزیهخوانها را یکی دیگر از مشکلات تعزیه دانست و گفت: این امر سبب میشود که گاه تعزیهخوانها مطالبی را بخوانند و اجرا کنند که صحت نداشته و سبب تحریف تاریخ شوند.
وی با بیان اینکه تعزیه با همه افکار درآمیخته افزود: گاه در تعزیه حضرت علی(ع) از کشکول و تبرزین استفاده میشود البته این استفاده دلیل رواج صوفیه نیست اما میتوان یکی از انحرافات موجود در تعزیه باشد که باید به آن توجه کرد.
زارع خاطرنشان کرد: تعزیه با موسیقی درآمیخته و از همه دستگاههای موسیقی به ویژه شور، سهگاه و غیره در تعزیه استفاده میکنند مثلا دستگاه تعزیه حضرت عباس (ع) چهارگاه است.
شیراز به موزه تعزیه نیاز دارد
امیر حسین حکمتنیا، پژوهشگر رشته گردشگری، با اشاره به قدمت تعزیه در شیراز از چاپ کتابی درباره تعزیه گفت که توسط یکی از پیشکسوتان تعزیه در شیراز نگاشته شده و شهرداری شیراز آن را چاپ میکند و علاوه بر آنکه فرهنگ تعزیه را توضیح داده به توضیح درباره بازیهای تعزیه، شخصیتها و غیره نیز پرداخته و برخی از نسخهها و سندهای تعزیه را جمعآوری و چاپ کرده است.
پژوهشگر رشته گردشگری بر لزوم تشکیل محلی دائمی برای اجرای تعزیه تاکید کرد و گفت: خوشبختانه در محله سعدیه شیراز بنا است که فرهنگسرایی دائمی برای اجرای تعزیه ساخته شود.
وی هنر تعزیه را مردمیترین هنر نمایشی میداند و میگوید: کسانی که در این هنر فعالیت میکنند عمیقا با معنویت ارتباط دارند حتی کسانی که در نقش منفی و در گروه شمر و یزید بازی میکنند هنگام بازی عمیقا از درون میسوزند و اشک میریزد و کدام یک از هنرها میتواند این گونه مردم را جذب کند.
حکمتنیا با بیان اینکه باید برای حفظ این هنر همه مسئولان و تعزیهخوانها تلاش کنند، گفت: ما در شیراز نیاز به موزه تعزیه، منابع مکتوب مردمشناسی تعزیه و حضور فعال تعزیهگردانها داریم و تقویت این هنر در گسترش و رونق صنعت گردشگری نیز موثر است.
گزارش از حلیمه زارع
انتهای پیام/ج