طی سالهای پس از سقوط صدام در سال 1382 که شیعیان عراق تجدید هویتی دوباره پیدا کردند، برگزاری مراسم اربعین حسینی نیز هر سال با شور و حرارت بیشتری رونق یافته است و امسال با آمار رسمی حضور بیش از یک میلیون زائر ایرانی در این مراسم به اوج خود رسیده است.
در بین مسائل مرتبط با این حرکت عظیم فرهنگی – اجتماعی، یکی از مسائلی که برای ما ایرانیان در نخستین مواجهه با این مراسم جالب توجه است، هویت شیعیان عراق است که در کانون برگزاری این مراسم نقش دارند. آنچه از مردم و شیعیان عراق در روزهای زیارت اربعین میبینیم با تصویر قدیمی شکلگرفته در ذهن بسیاری از افراد جامعهی ما متفاوت است.
پررنگترین تصویری که تا قبل از فروپاشی دیکتاتوری صدام از عراقیها در ذهن همنسلان ما وجود داشت، تصویر سربازان بعثی عراقی با سبیلهایی بلند و کلاه کج بود که با شکمی برآمده میخندند و با بسیجیان و اسیران ایرانی بدرفتاری میکنند. تصویری که از تبعات دوران جنگ و آثار بصری تولیدشدهی دربارهی آن بود. به تبع این فضای رسانهای ناشی از سالهای متمادی دفاع مقدس که بهعنوان طولانیترین جنگ کلاسیک قرن بیستم شناخته میشود، هنوز هم هستند کودکانی که هنگام تفنگبازی به سربازان عراقی تیر میزنند یا از تیر سربازان عراقی پناه میگیرند.
تصویر دیگری هم که از عراقیها در ذهن ما هنوز هم پررنگ است، تصویر «مردم کوفه» است. همانها که امام علی علیهالسلام و امام حسین علیهالسلام را تنها گذاشتند و یا حتی همانهایی که فاجعهی عاشورای سال شصت و یک هجری را آفریدند.
البته افرادی که سن و سال بیشتری دارند؛ آنها که دوران قبل از صدام و حوزهی نجف و چهرههای شاخص آن را در فضای فرهنگی بین ایران و عراق در دهههای چهل و پنجاه شمسی دیده بودند، شاید تصاویر دیگری نیز از عراق در ذهن داشتند اما تصویر غالب بویژه در ذهن دههشصتیها و نسل پس از انقلاب بیشتر دو تصویر منفی فوق بود. حتی گاهی این دو تصویر بر هم منطبق میشد و شمر و حرمله و ... را در امتداد عراقیها تصور میکردیم.
اما آنچه که در اربعین در عراق و بویژه در میان شیعیان مشاهده میشود با دو تصویر فوق بکلی متفاوت است. رئیس یک قبیله که در حالت عادی، چاییخوردنش تشریفات خاصی دارد و باید در سینی ویژه و استکان مخصوص و ... انجام شود، خودش در ورودی موکب ایستاده و برای پذیرایی از زائران حسینی نوبت شماری میکند و به آنها التماس میکند. باغدار و کشاورزی که بهترین محصولش را نذر زوار امام حسین علیهالسلام کرده است.
دامدار و عشایری که گاو و گوسفندانش را به پای زائران قربانی میکند. روستاییای که خانهاش در مسیر را برای پذیرایی از زوار مهیا کرده و ... فردی که هیچ ندارد اما با مالیدن پای خستهی زوار امامحسین علیهالسلام در این حرکت عظیم مشارکت دارد. آن تصویر عبوس و خشن و بیرحم اصلا وجود خارجی ندارد و فقط محبت و احترام و ایثار است که از سوی عراقیها نسبت به زائران، بویژه زائران ایرانی مشاهده میشود.
در اربعین و در برخورد ما ایرانیها با شیعیان عراق، با «دیگری» مواجه نیستیم، انگار با «خود»مان مواجهیم. عراقیها هم ما را عین خودشان میبیینند و همه تعجب میکنیم که چگونه این هویت بین دو ملت ظاهرا متفاوت و بین ملیتهای دیگر شرکت کننده در مراسم، بهصورت مشترک درک میشود. همانگونه که هویت اسلامی را در ایران و هند و ترکیه با قالبهای معماری متفاوت در مساجدی همچون مسجد شیخ لطفالله اصفهان و مسجد جامع دهلی و مسجد سلطان احمد استانبول میتوان مشاهده کرد، به نظر میرسد تشیع نیز در بین مردم ایران، عراق، لبنان و ... هرچند با تفاوتهایی در ظاهر متجلی شده است، اما گوهر مشترک و واحدی دارد.
به نظر میرسد سیاستمداران امریکایی، زمانی که بدنبال سرنگونی صدام و تکمیل کمربند نظامی در شرق و غرب ایران بودند، این مسائل را نمیدیدند؛ شاید هم میدیدیدند ولی بواسطهی ظرفیت حوزوی عراق، از رخدادن چیزی شبیه به انقلاب اسلامی ایران در عراق و کشورهای منطقه بیشتر هراس داشتند تا شرایط فعلی. به هر حال آنچه که امروز اتفاق افتاده است ظهور یگانگی فرهنگی و اجتماعی بین دو کشور است. در واقع امروز بواسطهی این هویت واحد بین مردم کشورهای ایران و عراق و آزادی نسبی ایجادشده در این کشور، قدرت مجتمع افزونتری برای ایران و انقلاب اسلامی فراهم شده است.
تصاویر مقتدرانهی فرماندهان سپاه قدس ایران در کنار رزمندگان عراقی در مقابله با داعش که این روزها بویژه در رسانههای مجازی دست به دست میشود از نمودهای این قدرت است. قدرت نرمی که بواسطهی این پشتوانه و سابقهی اشتراکات فرهنگی ظهور کرده است نه با دلارهای نفتی و برنامهریزیهای استراتژیستهای غربی.
در این شرایط خط راهبردی رسانههای جبههی انقلاب اسلامی باید این باشد که تصویر دو ملت دوست و برادر را در ذهنها جا بیاندازند و راهپیمایی اربعین از جمله بسترهایی است که برای ترسیم تصویر صحیح معطوف به مصالح جبههی انقلاب اسلامی ظرفیت زیادی دارد. رسانهها باید آن تصویر سرباز عراقی چاق سبیلو را از ذهنها محو کنند. کودکان ما باید صهیونیستها را در تفنگبازیهایشان هدف بگیرند.
انتهای پیام/