اعوذباللهمنالشیطانالرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
«مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاء عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاء بَیْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُکَّعًا سُجَّدًا یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِم مِّنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِکَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِی الْإِنجِیلِ کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ یُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِیَغِیظَ بِهِمُ الْکُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِیمًا»
محمد پیامبر خدا ، و کسانی که با او هستند بر کافران سختگیرند و با یکدیگر مهربان، آنان را بینی که رکوع می کنند ، به سجده می آیند و جویای فضل و خشنودی خدا هستند. نشانشان اثر سجده ای است که بر چهره آنهاست این است وصفشان در تورات و در انجیل ، که چون کشته ای هستند که جوانه بزند و آن جوانه محکم شود و بر پاهای خود بایستد و کشاورزان را به شگفتی وادارد ، تا آنجا که کافران را به خشم آورد خدا از میان آنها کسانی را که ایمان آورده اند و کارهای شایسته کرده اند به آمرزش و پاداشی بزرگ وعده داده است.
تفسیر مجمع البیان:
مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ
محمد(ص) فرستاده و پیام آور خداست.
در آغاز آیه قرآن نام مبارک پیامبر را به صراحت مى برد تا جایى براى تردید و تردیدافکنى در مورد حقانیت دعوت پیامبر نماند.
آن گاه مى افزاید:
وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ
و کسانى که به همراه پیامبرند، در برابر تجاوز و زورمدارى کفرگرایان تجاوزکار سختگیر و پرصلابت هستند، امّا در جامعه و با مردم خویش نرمخو و پرمهر و بسیار فروتن مى باشند. «حسن» مى گوید: سختگیرى مردم با ایمان نسبت به کفرگرایانِ تجاوزکار به جایى رسیده بود که از لباس آنان نیز دورى مى جستند تا به لباسشان نچسبد. و نیز از دست و بدن آنان دورى مىجستند تا به بدنشان نرسد. امّا در میان جامعه و مردم خویش مهر و نرمخویى شان چنان بود که هیچ انسان توحیدگرا و با ایمانى به برادر دینى خویش نمى رسید، جز آن که با او دست مهر مى داد و چهرهاش را مى بوسید و او را مورد لطف و تفقد قرار مى داد و حقوق و حرمت آنان را پاس مىداشت. کارشان درست هماهنگ با مفهوم این آیه شریفه بود که مى فرماید:
اذلة على المؤمنین اعزة على الکافرین(268)
مردم با ایمان نسبت به یکدیگر سراپا خیرخواهى و ادب و فروتنى هستند و در برابر کفرگرایان و ظالمان و تجاوزکاران سرسخت و پرصلابت.
در ادامه آیه در وصفِ جامعه مطلوب مى افزاید:
تَرَاهُمْ رُکَّعًا سُجَّدًا
آنان را هماره در حال رکوع و سجده و عبادت خدا مى نگرى، چرا که آنان بسیار نماز مى خوانند و راه و رسم نماز و فرهنگ آن را برپا مى دارند.
یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ اللَّهِ وَرِضْوَانًا
و بدین وسیله فزونبخشى و مهر خدا را مى جویند و از بارگاه او نعمتها و خشنودى ذات بى همتایش را مى خواهند.
سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ
در تفسیر این فراز دیدگاهها متفاوت است:
1- به باور «ابن عباس» و برخى دیگر منظور این است که: علامت و نشانه آنان در روز رستاخیز این است که جایگاه سجده آنان در پیشانى شان بسیار سپید و درخشان است.
2- و به باور پارهاى دیگر، پیشانى آنان بسان ماه شب چهاردهم مى درخشد.
3- امّا از دیدگاه گروهى از جمله «سعیدبن جبیر» منظور این است که: اثر سجدههاى طولانى را در پیشانى آنان مى نگرى، و این اثر در پیشانى همان اثر خاکى است که پس از سجده بر جاى مى ماند، چرا که آنان بر خاک سجده مى کنند، نه پارچه و فرش.
4- و از دیدگاه «ضحاک» منظور این است که: و زردى چهره و رنجورى و لاغرى را در مردم با ایمان مىنگرى که همه از سجده ها و شبزنده دارى ها و از خوف خدا حکایت دارد.
5- «حسن» مى گوید: و مردم با ایمان را به گونه اى مى نگرى که مى پندارى بیمارند، در حالى که در اوج سلامت هستند.
6- و عطا مى گوید: منظور کسانى هستند که نمازهاى پنجگانه را آن گونه که شایسته است مى خوانند؛ با این بیان همه کسانى که نمازهاى روزانه را مى خوانند در این آیه مورد نظرند.
ذَلِکَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْرَاةِ
این وصف یاران پیامبر و جامعه و مردم مورد نظر او در تورات است؛ چرا که همان وصفى که براى آنان در قرآن آمده است در تورات نیز ترسیم شده است.
در ادامه آیه به وصف آنان در انجیل پرداخته و مى افزاید:
وَمَثَلُهُمْ فِی الْإِنْجِیلِ کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ
و وصف آنان در انجیل بسان کِشته و زراعتى است که جوانههاى خود را از دل زمین بیرون آورده و رو به سوى آسمان دارد.
از دیدگاه «ضحاک» منظور این است که: و وصف آنان در انجیل همانند زراعتى است که جوانه هاى خود را برآورده است.
امّا «مجاهد» مى گوید: میان دو وصف در آیه شریفه وقف نیست، بلکه منظور این است که: وصف مردم با ایمان در تورات و انجیل بسان زراعتى است که جوانههاى خود را از دل زمین خارج ساخته است.
فَآزَرَهُ
آن گاه آن را نیرومند و پرتوان ساخته و بدان استحکام بخشیده است.
به باور پارهاى منظور این است که: این جوانهها به شاخههاى مادر پیوسته و بسان آنها نیرومند و پرتوان شده است.
فَاسْتَغْلَظَ
تا ستبر شده و رشد نموده است.
فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ
و بر ساقه هاى خود ایستاده است.
آرى، این کِشته و زراعت به گونه اى رشد نموده و بر ریشه ها و ساقه ها و شاخه هاى پرتوان خود ایستاده، به گونهاى که گویى جوانه ها با اصله ها همانند شده اند. واژه «سوق» جمع ساق و ساقه است و منظور این است که: این زراعت و کِشته به رشد نهایى خود رسیده است.
یُعْجِبُ الزُّرَّاعَ
آرى، این کِشته و این زراعت به گونهاى رشد نموده و به محصول فراوان رسیده است که حتى کشاورزان را نیز - که خود آن را کاشته اند - شادمان و شگفت زده ساخته است.
«واحدى» در این مورد مى گوید: در آیه شریفه خداى فرزانه در قالب این مثال به وصف پیامبر و ایمان آوردگان پرداخته که منظور از کِشت و زراعت وجود گرانمایه پیامبر است و جوانه ها یاران فداکار و پراخلاص آن حضرت که بر گرد خورشید وجود او هستند. آنان در آغاز طلوع اسلام ناتوان و بى یار و یاور بودند، همان گونه که هر نهال و زراعتى در آغاز ضعیف است و آن گاه به تدریج قوت و توان مى یابد و رشد مىکند، مردم توحیدگرا و با ایمان نیز دست یارى بر دست یکدیگر نهادند و رفته رفته با ایمان و اخلاص و خودسازى و پروا و دانش و بینش و مدیریت درست، به قدرتى شکست ناپذیر تبدیل شده و بر کارها تسلط یافتند.
لِیَغِیظَ بِهِمْ لْکُفَّارَ
این وصف شگفت انگیز و شادى بخش و این رشد و حرکت کمالجویانه و سریع، همان گونه که دوستداران حق و عدالت را شادمان مى سازد، کفرگرایان و بداندیشان و ستمکاران را به خشم مى آورد. آرى، هدف این است که خدا با این کار کفرگرایان را به خشم آورد و اصلاح ستیزان را ناراحت کند.
به باور گروهى منظور این است که: خدا توحیدگرایان و ایمان آوردگان را نیرو بخشید و پرتوان ساخت تا با شمار بسیار آنان و اتحاد و یگانگى شان در راه حق و عدالت و بندگى خدا، کفرگرایان را به خشم آورد.
در آخرین فراز آیه مى افزاید:
وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِیمًا
خدا به کسانى از آنان که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده اند، وعده آمرزش و پاداشى پرشکوه داده است.
آرى خداى پرمهر به کسانى که ایمان آورده و در فرمانبردارى خدا پایدارى ورزیده اند وعده فرموده است که گناهانشان را بپوشاند و بزداید و به آنان پاداشى شکوه بار و ماندگار ارزانى دارد.
انتهای پیام/
بازگشت به صفحه سایر رسانه ها