سهم جهان اسلام از بهترین خانه‌های کتاب چقدر است؟
نگاهی به بزرگترین کتابخانه‌های جهان که از منظر مساحت، تعداد منابع و ... دسته‌بندی شده‌اند، حاکی از سهم اندک کشورهای آسیایی و به ویژه جهان اسلام است. واقعیت دردناکی که با پیشینه علمی جهان اسلام، چندان قابل باور نیست.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، هرچند به نظر می‌رسید که با آمدن ای‌بوک‌ها یا همان کتاب‌های دیجیتال، رونق کتاب‌های کاغذی و کتابخانه‌ها کمتر و کمتر شود، اما آمارهای منتشر شده از میزان مطالعه و اقبال به کتاب‌های مکتوب و کتابخانه‌ها خلاف آن را ثابت کرد. حقیقت این است که به اعتقاد بسیاری از کتابخوان‌های حرفه‌ای، هیچ چیز نمی‌تواند جای کاغذ را بگیرد. هرچند این نگرانی در کشورهای توسعه یافته درباره کاهش سطح مطالعه کتاب در ماراتن با کتاب‌های الکترونیک و فضای مجازی وجود دارد، اما آنچه که این کشورها را به سمت مطالعه سوق می‌دهد، میل به خواندن و دانستن، به دلیل نهادینه شدن فرهنگ کتابخوانی است.
از سوی دیگر توسعه فرهنگی یکی از شاخصه‌های توسعه در هر کشور است. یکی از مصادیق توسعه فرهنگی در کشورهای توسعه‌یافته جهان، رونق کتابخانه‌ها و تجهیز آنها از منابع متعدد است. این در حالی‌ست که نگاهی به آمار و دسته‌بندی برترین کتابخانه‌ها حکایت از سهم ناچیز کشورهای اسلامی در این زمینه دارد؛ کشورهایی که روزگاری خود قطب اندیشه و علم در جهان به شمار می‌رفتند و الحق و الانصاف در پیشبرد دانش در کشورهای دیگر سهم قابل توجهی متوجه آنهاست.
براساس دسته‌بندی‌های ارائه شده، کتابخانه‌ها براساس معیارهای مختلف رتبه‌بندی شده‌اند. نگاه به کتابخانه‌ها و وضعیت آنها گواه آن است که سهم کشورهای توسعه‌یافته بیش از کشورهای در حال توسعه است که در این میان، آمریکا با داشتن بهترین کتابخانه‌ها از منظر تعداد منابع و مساحت، در صدر قرار دارد و پس از آن می‌توان از کشورهایی مانند روسیه، آلمان و انگلیس یاد کرد. براساس دسته‌بندی‌های انجام شده، کتابخانه کنگره آمریکا با 151 میلیون جلد کتاب در صدر بزرگترین کتابخانه‌های دنیا قرار دارد و پس از آن می‌توان از کتابخانه بریتانیا با 150 میلیون جلد کتاب، کتابخانه نیویورک با 51 میلیون جلد کتاب، کتابخانه دولتی روسیه با 43 میلیون جلد کتاب و کتابخانه ملی روسیه با 36 میلیون جلد کتاب یاد کرد.
کتابخانه بریتانیا در خود آرشیو کم‌نظیری از مطبوعات و عکس دارد که در آن می‌توان تصاویر دیده نشده و یا کمتر دیده شده از ایران را نیز یافت
کتابخانه کیوتو ژاپن با 35.5 میلیون جلد و کتابخانه ملی چین با 31.2 تنها دو کتابخانه آسیایی این فهرست یاد شده‌اند.
کتابخانه ملی چین جزء 10 کتابخانه بزرگ دنیاست
دسته‌بندی دیگری نیز برمبنای دارا بودن هر کتابخانه به منابع متعدد، اعم از مکتوب و غیر مکتوب، نیز وجود دارد که بر مبنای آن، کتابخانه بریتانیا، کتابخانه کنگره آمریکا، کتابخانه و آرشیو کانادا ، کتابخانه دولتی روسیه، کتابخانه ملی فرانسه، کتابخانه ملی روسیه، کتابخانه سلطنتی دانمارک، کتابخانه آکادمی علوم روسیه، کتابخانه ملی آلمان و کتابخانه برلین 10 کتابخانه برتر در دنیا شناخته شده‌اند.
رتبه‌بندی کتابخانه‌ها بر مبنای معیارهای مختلفی انجام شده است. گاه کتابخانه‌های کشورهای مختلف به تفکیک انجام می‌شود، گاه این سنجش بر مبنای کشورهای منطقه‌ای انجام می‌شود و گاهی نیز معیار کتابخانه‌های موضوعی در نظر گرفته می‌شود. مثلاً دسته‌بندی‌ای میان کتابخانه‌های هنر دانشگاه‌های مختلف جهان وجود دارد که در آن می‌توان از وضعیت کتابخانه‌های تخصصی در این زمینه در دیگر کشورها آگاه شد. اما معیاری دیگر نیز در این میان دیده می‌شود و آن سنجش کتابخانه‌های دانشگاه‌های جهان است که در این رتبه‌بندی، گاه میزان منابع موجود در آنها ملاک قرار گرفته و گاهی مساحت فعلی و یا قدمت آنها مورد توجه بوده است. براساس یکی از این دسته‌بندی‌ها که تعداد منابع بیش از دیگر آیتم‌ها مورد توجه قرار گرفته، کتابخانه کالج سنت جونز در دانشگاه کمبریج، کتابخانه Sterling Memorial در دانشگاه ییل و کتابخانه دانشگاه شیکاگو در صدر قرار دارند.
البته دسته‌بندی‌های دیگری نیز برای کتابخانه‌ها وجود دارد، مثلاً یکی از سایت‌های مرتبط با کتابخانه‌ها به بررسی جالبی دست زده و کتابخانه‌ها را براساس معماری، دکوراسیون داخلی و فضای فیزیکی کتابخانه‌ها رتبه‌بندی کرده است. در این فهرست نام کتابخانه‌های متعددی از نقاط مختلف جهان را می‌توان دید؛ از آسیا گرفته تا آمریکای لاتین:
کتابخانه اسکندریه مصر یکی از زیباترین کتابخانه‌های دنیاست؛ حول این کتابخانه افسانه‌های متعددی روایت شده و برای آن تاریخی به قدمت دوران باستان یاد کرده‌اند
«توماس فولر» و «چیلیون جونز» با الهام از اتاق مطالعه موزه بریتانیا بنای کتابخانه پارلمان کانادا را احداث کردند
در این فهرست، کتابخانه‌هایی از آمریکای لاتین نیز دیده می‌شود.
کتابخانه ملی برزیل توسط پرتغالی‌ها در قرن هجدهم احداث شد. این کتابخانه، بزرگترین کتابخانه آمریکای لاتین است که در خود گنجینه‌ای از نسخ خطی را نگهداری می‌کند
نگاهی گذرا به کتابخانه‌های برتر در دنیا متأسفانه حکایت از کم‌رونقی کتابخانه‌ها در جهان اسلام دارد. شاید بتوان دلیل کم‌رنگ شدن این جریان را در تاریخ یک‌صد سال گذشته این کشورها پی گرفت. استعمار همچون موریانه‌ها، پیکره کشورهای اسلامی را از میان تهی می‌کرد. دنیای اسلام که دوران طلایی کشورهای فعلی منطقه را از منظر رشد علم رقم زده بود، در سده اخیر گرفتار مصائب متعددی شد که هرچه دامنه شعله‌های آن وسیع‌تر می‌شد، خاکستر بیشتری بر اندیشه‌ها می‌نشست.
شاید از وجه اقتصادی و سیاسی این مسئله نمود بیشتری داشته باشد، اما نباید از تأثیر سوء آن بر فرهنگ این کشورها غافل شد. تغییر زبان، شعله کشیدن نزاع‌های مذهبی به جای تأمل در اندیشه‌های سایر فرق- چنانکه پیشتر نیز جریان داشت، کم‌رونقی فلسفه و... از پیامدهای این سال‌های استعمار بود. مسلمانان که با طلوع اسلام در اندلس، زندگی جدیدی نه تنها برای اروپایی‌ها که برای بشریت رقم زدند، این سال‌ها درگیر نزاع‌هایی هستند که یا دولت‌های ظالم وقتشان رقم زدند و یا نیروی متخاصم دیگری به آن جان بخشیده است.
رورت احیای این امر در جهان اسلام، تا بدان جاست که رهبر معظم انقلاب از ایجاد تمدن نوین اسلامی به عنوان یکی از آرمان‌ها یاد می‌کنند که در آن دین در تمام سطوح جامعه پیاده شده و به احیای اندیشه می‌پردازد. در این تمدن، آنچه که ایجاد می‌شود، نقطه مقابل نظام سرمایه‌داری خواهد بود. آرمانی که با توجه به تحولات اخیر منطقه دست نایافتنی به نظر نمی‌رسد. آیا روزگاری خواهد رسید که رونق کتاب، آتش فتنه و جنگ‌ها را خاموش و چراغ دانش را دوباره در جهان اسلام بیفروزد؟
---------------------------
گزارش از مونا برجی‌خانی
--------------------------
انتهای پیام/
