اقتصاد شهری یکی از شاخه های اقتصاد کلان می باشد که تمرکز بر مطالعه ساختار فضایی یک شهر و موقعیت مکانی خانوارها و شرکت ها دارد و با استفاده از ابزارهای اقتصادی به تحلیل موضوعاتی چون سیاست های توزیع درآمدی برای کاهش جرم و جنایت، آموزش شهری، حمل و نقل عمومی، مدیریت شهری در عرصه خانه سازی، تأمین مالی پروژ های شهری و ... می پردازد. از میان تمام موضوعات اقتصاد شهری موضوع تأمین مالی طرح ها و پروژهای شهری از اهمیت بیشتری نسبت به سایر موضوعات برخوردار است چرا که هیچ طرحی بدون پشتوانه مالی و تأمین اعتبار قابلیت عملیاتی شدن نخواهد داشت.در این میان استفاده از منابع بانکی یکی از روش های تأمین مالی پروژه های شهری در کنار مباحثی همچون عوارض شهری، درآمدهای شرکت های ذیل شهرداری ها و دولت-های محلی ، حمایت های مالی دولت مرکزی و ... می باشد.
اما بانکداری اسلامی با توجه به گستردگی ابزارهای تأمین مالی نسبت به بانکداری متعارف مسیری مطمئن و جذاب تر برای مشارکت در پروژه های شهری است. استفاده از منابع بانکی در بانکداری متعارف غالباً از طریق قرارداد قرض با بهره صورت می گیرد که این خود از سویی موجبات بحران ها و نوسانات شدید در بازارهای مالی و پولی خصوصا در دوره های تجاری را فراهم می آورد و از سوی دیگر هزینه ی تأمین مالی را افزایش می دهد. اما بانکداری اسلامی با اصل قراردادن تبعیت بخش پولی از بخش واقعی و حقیقی اقتصاد با ارائه مجموعه ای از ابزارها چون عقود مشارکت حقیقی و مدنی، مضاربه، مرابحه و فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک، صکوک و ... راهکار مناسبی برا کاهش اثرات مخرب بانکداری متعارف مبتنی بر ربا ارائه کرده است. هم اکنون در بسیاری از کشورهای اسلامی و حتی غیر اسلامی از ابزارهای مالی ارائه شده توسط بانکداری اسلامی برای تأمین مالی پروژه های دولتی و شهری استفاده می شود که این روش ها با استقبال مناسبی نیز روبه رو شده است. به عنوان مثال می توان به صکوک انتشار یافته توسط دولت قطر، امارات، سودان، بحرین و حتی آلمان اشاره کرد.
برای مثال در تأمین مالی پروژه های مترو از طریق انتشار صکوک به راحتی می توان از این طریق، هزینه خرید واگن، ساخت ایستگاه و ... را تأمین نمود. بدین شکل که مالکیت واگن های خریداری شده در اختیار صاحبان اوراق صکوک بوده و شهرداری در قبال استفاده و راه اندازی واگن ها به هر شخص متناسب با سهم مالکیت مبلغ ثابتی به عنوان اجاره پرداخت می نماید که می تواند این مسئله در ذات خود باعث مشارکت مردمی بیشتر در روند توسعه شهری شده و مشکل اصلی توسعه شهری که همان تأمین اعتبار و هزینه های اجرای آنهاست، را برطرف نماید.
مضاف بر موارد ذکر شده، حضور در پروژه های شهری و دولتی برای مدیران بانک های اسلامی نیز از مطلوبیت ویژه ای برخوردار است. هم اکنون یکی از معضلات و مشکلات اصلی پیرامون اجرای واقعی عقود، عدم شفافیت اطلاعات و به تبع آن مخاطرات اخلاقی و انتخاب بد است که با توجه به اینکه پروژه های دولتی و شهری از شفافیت بیشتری نسبت به پروژه های خصوصی برخوردار هستند لذا این مقوله باعث کاهش مشکلات و تمایل مدیران بانکی در هدایت تسهیلات به سمت پروژه های شهری خواهد شد.
* سید محسن طباطبایی مزدآبادی / مشاور معاون فنی و عمرانی شهردار تهران
انتهای پیام/