به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، نوغانداری یکی از صنایعی است که از دیرباز در ایران وجود داشته و به دلیل مجاورت این کشور با جاده ابریشم رونق آن نیز زیاد بوده است.
هم اکنون به نظر میرسد این صنعت در حال پسرفت و فراموشی است؛ علل مختلفی برای این موضوع وجود دارد که اهم آنها شامل مقرون به صرفه نبودن این صنعت، کهولت سن نوغانداران و مشکلات در واردات این تولیدات است برای شرح کامل این موضوع گفتوگویی با فرید سرجمعی رئیس اداره توسعه نوغانداری خراسان رضوی داشتهایم که مشروح آن را در زیر میخوانید.
مهمترین موضوعات ذکر شده در گفتوگوی تسنیم خراسان رضوی با رئیس اداره توسعه نوغانداری خراسان رضوی به شرح زیر است:
در سال جاری 230 تن پیله در خراسان رضوی تولید شده است.
تغییرات نرخ ارز ، واردات بی رویه ابریشم، کهولت سن کشاورزان، مقرون به صرفه نبودن این صنعت نسبت به محصولات دیگر، فاصله قیمت تضمینی و قیمت بازار و کم اظهاری در واردات مهمترین چالشهای تولید ابریشم است.
تولید ابریشم در سراسر کشور در سال جاری حدود 120 تن بوده است.
قیمت تضمینی خرید پیله کیلویی 15 هزار تومان است.
تخم نوغانی که در خراسان رضوی توزیع میشود با توجه به اقلیم بهترین نوع است و طول تار ابریشم آن معمولا بین 600 تا 1200 متر است.
موضوع مالیات و بهرههای بالای بانکی از چالشهایی بوده که رغبت افراد برای فعالیت در حوزه ابریشم را کاهش داده است.
تسنیم: توضیحاتی کلی در مورد وضعیت صنعت نوغانداری در خراسان رضوی بفرمایید و اینکه جایگاه این استان در این صنعت چگونه است؟
سرجمعی: صنعت نوغانداری از دسته صنایع مربوط به جهاد کشاورزی بوده که از تولید ابریشم شروع شده و تا تولید فرش ادامه پیدا میکند، این زنجیره بسیار گسترده و طولانی است یکی از مهمترین مشکلات این حوزه تعدد مدیریت در این زنجیره است، در نظر بگیرید تولید تخم نوغان و تولید پیله در دست ادارات توسعه نوغانداری بوده که شامل خرید پیله و حمایت از نوغانداران بوده و مستقیم زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی است.
صنایع بعدی آن یعنی ابریشم کشی هم اکنون در دست میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است در صورتی که ابریشم کشی ارتباطی به این سازمان ندارند تنها محصولات آنها مانند فرش تا حدودی به این سازمان نزدیکی دارند و باید گفت مدیرانی که در سطوح بالا قرار گرفتهاند، اطلاعات کاملی از این رشته ندارند و این موضوع چالش برانگیز شده است.
تولید تخم نوغان زیر نظر یک اداره و ابریشم کشی زیر نظر سازمانی دیگر و امور مربوط به تولید فرش دستباف در اختیار شرکت ملی فرش است و این موضوع مشکلاتی را ایجاد کرده که نمیتوان از آنها چشم پوشی کرد و به همین دلیل برخی از حمایتهایی که از صنعت انجام میشود پاسخدهی نداشتهاند.
سال 1379 اوج شکوفایی صنعت نوغانداری در کل کشور بوده، تخم نوغانی که در این سال در کشور توزیع شد 203 هزار جعبه بوده است در همین زمان در خراسان رضوی 40 هزار جعبه توزیع شده که این میزان در سال 94 درکل کشور به حدود 28 هزار جعبه رسیده که در خراسان رضوی حدود 8700 جعبه توزیع شده است.
به عبارت دیگر میزان توزیع تخم نوغان تا حدود یک پنجم کاهش داشته به همین ترتیب تولیدات نیز به همین وضعیت دچار شدهاند، در سال 79 حدود 6000 تن پیله خشک تولید شد که این میزان در سال جاری به 900 تن رسیده و سهم 3 استان خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی به حدود 300 تن رسیده است.
در خراسان رضوی میزان تولید پیله کرم ابریشم در سال جاری 230 تن بوده که علل اصلی کاهش آن تغییرات نرخ ارز، واردات بی رویه ابریشم، کهولت سن کشاورزان، مقرون به صرفه نبودن این صنعت نسبت به محصولات دیگر، فاصله قیمت تضمینی و قیمت بازار، کم اظهاری در واردات و دیگر مواردی از این قبیل از جمله مشکلاتی است که در حوزه تولید ابریشم وجود دارد.
نیاز سالانه ابریشم در کشور حدود 700 تا 750 تن است که تولید ابریشم در کشور حدود 120 تن است و وارداتی که انجام میشود بدون نیازسنجی و برنامه ریزی انجام شده که سبب میشود بازار تولیدات داخلی دچار رکود شود همچنین قیمت فروش پیله هم اکنون کیلویی 20 هزار تومان بوده که برای خرید تضمینی آن 15 هزار تومان در نظر گرفته شده است بنابراین قیمت این محصول نسبت به محصولات دیگر کمتر بوده و مشکلاتی را برای تولیدکنندگان به وجود آورده است.
تسنیم: آیا برای حل این مشکلات راه حلهایی در نظر گرفته شده است؟ میتوانیم به کاربست آنها امیدوار باشیم؟
سرجمعی: سیاست گذاری این امور باید در سطوح کلان انجام شود مدیران در بالا دستی باید با هم هماهنگی داشته باشند، به عنوان مثال در نظر بگیرید موضوع اعتبارات و بودجهای که باید برای بهبود امور در نظر گرفته شود نیازمند افزایش بوده و باید به آن توجه کرد همچنین برای افزایش قیمت خرید تضمینی باید اقداماتی در دستور کار قرار بگیرد دولت در موضوع تولید ابریشم اصرار دارد که بخش خصوصی وارد کار شود و قیمت تضمینی هم برای حمایت در نظر گرفته شده که این موضوع اعتماد تولیدکنندگان را کاهش داده و مشکلاتی را به وجود آورده است.
همچنین موضوع نظارت بر واردات باید به اجرا در بیاید، همانطور که گفته شد کم اظهارییهایی که برای واردات ابریشم وجود دارد سبب از بین رفتن بازار شده و مشکلاتی را به وجود میآورد.
تسنیم: تعاملاتی با واحدهای صنعتی برای حمایت از نوغانداران داخل استان داشتهاید تا ابریشم تولید داخل را خریداری کنند؟
سرجمعی: این تعاملات متأسفانه وجود ندارد که باید از سطوح کلان شروع شود هم اکنون بین 90 تا 95 ابریشم تولید شده برای فرش مصرف میشود اما نبود صنایع جانبی برای این محصول است که باید برای آن برنامه ریزی شود تا وضعیت نوغانداری بهبود پیدا کند.
در حال حاضر تولید پارچه به صورت سنتی انجام میشود و نبود این تعاملات سبب شده که بهره وری نوغانداری پایین بیاید در نظر بگیرید ابریشم کشی هم اکنون به صورت سنتی در بایگ تربت حیدریه انجام میشود و با اینکه زحمات زیادی برای وارد کردن دستگاههای نیمه صنعتی انجام شده، از آنها استقبالی نشده که علت آن هم مقرون به صرفه نبودن تولید ابریشم است.
چند سال پیش قصد تأسیس ناحیه صنعتی در بایگ تربت حیدریه برای ابریشم وجود داشت، تا کیفیت این محصول بالا رود ابریشمی که هم اکنون در خراسان رضوی تولید میشود معمولا درجه 2 یا 3 است البته مقدار ناچیزی محصول درجه یک نیز تولید میشود اما غالب این تولیدات کیفیت پایینتری دارد که برای رفع آن باید اقداماتی را انجام داد.
تخم نوغانی برای تولید پیله در خراسان رضوی توزیع میشود که در محیط خراسان رضوی با توجه به اقلیم بهترین وضعیت را داشته و با اقلیم این استان سازگار است و طول تار این پیلهها معمولا از 600 تا 1200 متر است.
تسنیم: به کیفیت پیله اشاره کردید این موضوع با چه شاخصههای سنجیده میشود؟
سرجمعی: طول تار، ظرافت تار، وزن پیله و وزن شفیره از جمله شاخصههای کیفیت پیله تولید شده هستند؛ هر چه طول نخ ابریشم بیشتر باشد مرغوبیت آن نیز بیشتر است که برای بهبود وضعیت پیله در خراسان رضوی تحقیقاتی بر اساس موقعیت محیط و اقلیم با کمک مراکز علمی انجام میشود تا با ترکیب ژن بهترین نوع تخم نوغان بین کشاورزان توزیع شود.
تسنیم: علت استقبال نکردن تولید کنندگان از صنعتی شدن و بهبود وضعیت صنعت نوغانداری چیست؟
سرجمعی: نبود برنامه ریزی این حوزه را با مشکل مواجه کرده هم اکنون بسیاری از کشاورزان و ابریشم کشان ادعا دارند که تولیدات آنها به فروش نرفته و وضعیت اقتصادی آنها با مشکل و چالش روبهرو است و مدیریتهای وابسته به این صنعت نیز آنگونه که باید از آن حمایت نمیکنند لذا رغبت افراد روز به روز برای افزایش تولید کاهش پیدا میکند.
تسنیم: وجود ابریشم مصنوعی چه میزان به ضربه به بازار این محصول وارد کرده است؟
سرجمعی: یکی از مشکلاتی که در نوغانداری وجود دارد وجود همین ابریشم مصنوعی است که در بسیاری از کارگاههای تولید فرش دستی و یا ماشینی از آن استفاده میشود، کیفیت این محصول بسیار پایین بوده و احتمالا ارزان بودن ابریشم مصنوعی و یا در دسترس بودن این محصول سبب روی آوردن تولید کنندگان به آن شده است.
از ابزارهای مختلفی برای ارتقا تولید تا کنون استفاده شده تا نیاز داخلی به ابریشم مرتفع شود و با افزایش میزان تولید افراد نیازی به واردات نداشته باشند اما این ابزارها تا کنون متأسفانه فایده زیادی نداشتهاند.
در زمانی که تولید ابریشم صرفه اقتصادی داشت افراد در قشرهای مختلف به این کار مبادرت داشتند اما هم اکنون به علت رکودی که در این بخش حاکم شده اقبال عمومی نسبت به آن کاهش داشته اگر دوباره رونق به این حوزه بازگردد میزان تولید نیز افزایش داشته و بسیاری از افرادی که هم اکنون تولید ابریشم را رها کردهاند دوباره به این حوزه علاقه مند میشوند.
در موقعیتی که تمام محصولات قیمتی رو به افزایش داشتهاند ثابت ماندن بهای ابریشم سبب کاهش علاقه مردم به تولید میشود، همچنین در این حوزه باید سازمانهای درگیر امر واردات میزان تولیدات داخلی را در نظر گرفته و به اندازه مورد نیاز باقی مانده مجوز ورود ابریشم به کشور را صادر کنند.
در توافق اخیر بحث صادرات فرش نیز گنجانده شده، اگر این موضوع انجام شود صادرات فرش افزایش یافته و در نتیجه تولید آن نیز ارتقا مییابد که سبب افزایش نیاز به تولید ابریشم شده و در نتیجه صنعت نوغانداری رشد میکند هم اکنون به دلیل اینکه تولید فرش کم است بازار ابریشم نیز رونق ندارد اما اگر به نحوی در صنایع جانبی نوغانداری بهبود بازار به وجود بیاید، صنعت نوغانداری دوباره در جایگاه خود قرار میگیرد.
تسنیم: هم اکنون موضوع زمستان سخت مطرح شده آیا این موضوع روی نوغانداری نیز تأثیر دارد؟
سرجمعی: زمستان برای درختان توت تأثیر زیادی ندارد اما اگر در ابتدای سال جدید این موضوع ممکن است چالش ایجاد کند اما برای یخ زدگی نیز باید تدابیری در نظر گرفته شود به عنوان مثال به کشاورزان توصیه شده که در باغات پیش از وقوع سرمای شدید از دوداندود کردن درختان برای پیشگیری از یخ زدگی استفاده کنند.
تسنیم: مشکلاتی که در صنایع وابسته نوغانداری وجود دارد، چیست؟
سرجمعی: یکی از موضوعات مهم و وابسته به نوغانداری حوزه ابریشم کشی است که در خراسان رضوی در شهر بایگ تربت حیدریه انجام شده و هنوز حالت ارباب و رعیتی و روزمزدی دارد و به همین دلیل به کسانی که در این حوزه سرمایه گذاری میکنند مالیات تعلق میگیرد که این موضوع برای آنها مشکلاتی ایجاد کرده و موضوع مالیات بر ارزش افزوده نیز سبب کاهش سود و در نتیجه کاهش میل افراد به ادامه فعالیت در حوزه ابریشم میشود.
همچنین برای توسعه نوغانداری با جهاد کشاورزی نیز برای در نظر گرفتن وامهای کم بهره رایزنیهایی انجام شده که تا کنون به نتیجهای نرسیده و تسهیلاتی که برای این بخش در نظر گرفته میشود با سود بالا بوده و صرفه اقتصادی ندارد.
هم اکنون 50 دستگاه ابریشم کشی به صورت رایگان بهداشتی شدهاند تا میزان بازدهی و بهره وری فعالیت افراد ارتقا پیدا کند اما برای مابقی اقداماتی که انجام شده به نتیجه نرسیده است تنها کاری که برای صنعت نوغانداری هم اکنون صورت میگیرد این است که تعدادی از فعالان این بخش بیمه شده که به این افراد یارانه دولتی برای پرداخت حق بیمه تعلق میگیرد.
تسنیم: اگر موردی دارید که مایل به ذکر آن هستد بفرمایید.
سرجمعی: نوغانداری صنعتی بسیار قدیمی است که سابقه آن به حدود 2600 سال قبل از میلاد مسیح بازمیگردد که توسط جاده ابریشم وارد ایران شده است در دوران صفویه در سال 3000 تن تولید ابریشم داشتهایم که در دوران قاچار بسیار کم شده و پس از آن تنها در سال 79 شکوفایی داشتهایم، لذا باید برای حفظ آن تلاش کرد یکی از موضوعاتی که در این حوزه میتواند کمک دهنده باشد این است که تمام مدیریت این صنعت از نوغانداری تا فرش زیر نظر یک نهاد واحد قرار گیرد.
همچنین تولیدکننده ابریشم باید از نظر مالیات، تسهیلات و دیگر مواردی از این دست حمایت شود تا صنعت حفظ شده و بتوان به جایگاه اصلی خود دست پیدا کند همچنین اگر قیمت این کالا به بهای واقعی آن نزدیکتر شود میتواند به ارتقا موقعیت آن کمک کند در بسیاری از موارد مدیران حوزه نوغانداری و تولید ابریشم در جایگاه خود قرار ندارند و اگر این مسئله حل شود بسیاری از چالشهای آن برطرف میشود.
گفتوگو از شهرزاد حسینی قهستانی
انتهای پیام/