آنچه رهبری فرمودند برای اصلاح ساختار دولت به معنای انتزاع و ادغام نیست

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سازمان مدیریت و برنامه ریزی در بخشی از لایحه پیشنهادی برنامه ششم توسعه به دولت پیشنهاد کرده که به ‌منظور ایجاد هماهنگی، انسجام بخشی و ارتقای بهره‌وری انرژی و نیز مدیریت جامع، هماهنگ و نظام‌مند منابع حیاتی (از قبیل هوا، آب، خاک و تنوع زیستی) مبتنی بر توان و پایداری زیست‌ بوم به‌ویژه با افزایش ظرفیت‌ها و توانمندی‌های حقوقی و ساختاری مناسب همراه با رویکرد مشارکت مردمی، تا پایان سال اول برنامه، «وزارت انرژی» از محل تفکیک مأموریت‌ها، وظایف و مؤسسات و شرکتهای مرتبط با بخش انرژی از وزارت نیرو و همچنین ادغام با وزارت نفت و «سازمان حفاظت محیط زیست، منابع طبیعی و آب» از محل تجمیع مأموریت‌های امور آب به‌همراه سازمان‌ها و شرکتهای وابسته از وزارت نیرو، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری از وزارت جهاد کشاورزی و سازمان محیط زیست، با تجمیع تمامی منابع، امکانات و اختیارات موجود تشکیل شده و زیر نظر رئیس جمهور اداره می‌شود. بر اساس این پیشنهاد، پس از تمجیع وظایف، مأموریت‌های واحدهای ادغامی یادشده به‌پیشنهاد سازمان (مدیریت) به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.

با ابراهیم کارخانه ای، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی و نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس نهم به گفت‌وگو نشسته ایم تا این پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه ریزی را بررسی کنیم.

تسنیم: پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه ریزی را در خصوص انحلال وزارت نیرو در سال اول برنامه ششم توسعه مطالعه کرده اید؟

کارخانه ای: بله، مطالعه کرده ام.

تسنیم: نظر شما در این خصوص چیست؟

کارخانه ای: هنوز زود است که بخواهیم در خصوص این پیشنهاد نظر قاطع و کارشناسانه بدهیم. باید این پیشنهاد بررسی شود. در جلسه کمیسیون انرژی در هفته ای که گذشت این مسئله مطرح شد و برخی نمایندگان نیز نقطه نظراتی در این مورد عنوان کردند. قرار شد این مسئله بیشتر مورد بحث و بررسی قرار بگیرد. به نظر من جا دارد بیشتر بررسی شود چرا که شاید به ظاهر فقط یک انحلال وزارت نیرو و انتزاع بخش آب و ادغام آن با سازمان حفاظت محیط زیست و انتزاع بخش برق و ادغام آن با وزارت نفت و تشکیل وزارت انرژی باشد؛ اما در باطن، بسیار حرف برای گفتن هست و آثار و پیامدهای بسیاری ناشی از این تغییر و تحولات به وجود خواهد آمد که یک به یک باید شناسایی شوند و برای آنها فکری شود.

تسنیم: پس قرار است در کمیسیون انرژی مجلس بررسی این پیشنهاد در دستور کار قرار گیرد؟

کارخانه ای: بله، مطمئنا در جلسات بعدی کمیسیون انرژی بیشتر روی این مسئله صحبت می کنیم. وقتی دولت لایحه برنامه ششم توسعه را نیز به مجلس ارائه کند، تمامی این لایحه بند به بند در کمیسیون های تخصصی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

تسنیم: می توانم از این حرف شما این نتیجه را بگیرم که مجلس به مطالعات و بررسی های صورت گرفته در سازمان مدیریت و برنامه ریزی بسنده نمی کند و مجددا موارد پیشنهادی را بررسی خواهد کرد؟

کارخانه ای: بله، مطمئنا لایحه برنامه ششم توسعه برای تبدیل شدن به قانون، از کانال مجلس باید بگذرد و این لایحه پیش از تصویب، در کمیسیون های تخصصی مجلس بررسی خواهد شد. ممکن است در کمیسیون های تخصصی مجلس، موضوعی که مورد پیشنهاد دولت بوده تصویب شود، یا رد شود و یا حتی ممکن است نمایندگان نقطه نظرات دیگری داشته باشند و پیشنهادات جدیدی را برای درج در برنامه ششم توسعه عنوان کنند؛ که روی تمامی مسائل ساعتها بحث و بررسی انجام خواهد شد.

تسنیم: در بررسی های مجلس از کارشناسان سازمان مدیریت و برنامه ریزی و وزارتخانه های مربوطه چون وزارت نیرو و نفت نیز دعوت می شود؟

کارخانه ای: مسلما، مجلس در زمان بازخوانی لایحه برنامه ششم مطمئنا با نکاتی مواجه می شود که نیاز است از کارشناسان سازمان مدیریت و برنامه ریزی که پیشنهاد این لایحه را داده اند بپرسیم به چه علت و با چه دیدی فلان بند را ذکر کرده اید. همچنین در بندهای مرتبط با وزارت نیرو و وزارت نفت مثل همین انحلال وزارت نیرو و تشکیل وزارت انرژی از مدیران و کارشناسان این وزارتخانه ها بپرسیم که نقطه نظرات کارشناسی آنها از دید نگرش جامع به منافع ملی چیست؛ تا با جمع بندی تمامی این نظرات به الگوی مناسبی برای برنامه ششم توسعه برسیم.

تسنیم: از سوی مسئولان وزارت نیرو عنوان شده که در انجام مطالعات پیشنهاد انحلال وزارت نیرو و تشکیل وزارت انرژی، سازمان مدیریت و برنامه ریزی هیچ استفاده ای از ظرفیت های کارشناسی وزارت نیرو نکرده است؟

کارخانه ای: متاسفانه یکی از ایرادات همین است. دولت در بخش های مختلف و در زمینه های متعدد، کارشناسان خوبی دارد؛ اما در تصمیم گیری ها و برنامه ریزی ها به دلایل مختلف از تمامی ظرفیت کارشناسی اش بهره نمی گیرد. یک نمونه این مسئله همین است که شما اشاره کردید. می آیند کارشناسان سازمان مدیریت و برنامه ریزی رأسا مطالعاتی انجام می دهند و تصمیم به انحلال وزارت نیرو می گیرند که مطمئنا این عزیزان تصمیم خود را با هدف دستیابی به منافع ملی گرفته اند و این دید را داشته اند که این تصمیم به نفع کشور است؛ اما اینکه چرا برای اتخاذ تصمیم به این مهمی و بزرگی برای تغییر ساختار در دو یا سه وزارتخانه نیامدند از ظرفیت های کارشناسی مدیران و کارشناسانی که در متن بدنه آب و برق و انرژی قرار دارند استفاده کنند جای سوال است.

یکی از کارهایی که ما در مجلس می کنیم همین است که برای تصویب قانونها و بررسی لایحه ها، تمامی کارشناسان و مدیران مربوطه در مورد آن قانون یا لایحه را به جلسه کمیسیون تخصصی یا صحن علنی مجلس دعوت می کنیم و سعی می کنیم تا حد امکان، تمامی آثار و تبعات تصویب یک قانون و تصمیمی گیری کلان را ببینیم و بعد به مرحله رأی گیری برسد. بالاخره از دولت انتظار داریم که در تنظیم لایحه ها از تمامی ظرفیت های کارشناسی خود استفاده کند. این کار به کاهش زمان بررسی لوایح در مجلس هم کمک می کند.

تسنیم: در خصوص تصمیم هایی چون ادغام وزارتخانه ها که در سالهای اخیر زیاد از این گونه تصمیم ها دیده ایم، نظر شما چیست؟

کارخانه ای: وقتی یک سری از این تغییر و تحولات بر اساس جامع نگری و در نظر گرفتن همه جوانب امر صورت نمی گیرد بعد از یک مدت که تصمیمی اجرایی شد و جلو می رویم میبینیم که با مشکل مواجه می شوند. چرا که از بدنه کارشناسی کشور از تمامی این ظرفیت و پتانسیلها استفاده نمی شود. وقتی از تمامی ظرفیت های کارشناسی استفاده نمی شود، ممکن است این طرح برای انحلال و یا ادغام، زایده فکر یک یا دو نفر باشد و اصلا دید جامعی پشت آن نباشد. در سالهای اخیر چند ادغام در وزارتخانه ها داشتیم که بارزترین آنها ادغام وزارت بزرگ صنایع و معادن با وزارت بزرگ و تأثیرگذار بازرگانی بود که وزارت صنعت، معدن و تجارت را تشکیل دادند. یکی از مسائلی که کشورمان نتوانست در برهه حساس فعلی، در تجارت خارجی موفقیت های مطلوبی کسب کند همین مسئله بود که برای بخش بازرگانی به جای فعالیت یک وزارتخانه بزرگ و تمام عیار، یک معاونت فعالیت کرد. ما نتوانستیم به اهدافمان در تجارت و بازرگانی برسیم و تأثیر این عدم موفقیت ها را در اقتصاد ملی می بینیم. ادغامی نادرست و شتابزده بدون در نظر گرفتن تبعات گسترده آن صورت گرفت و امروز باید شاهد آثار منفی این تصمیم نادرست باشیم.

میبینیم که امروز سازمان مدیریت و برنامه ریزی هم آمده طرح داده که در قالب برنامه ششم توسعه، تمامی مأموریت‌ها و وظایف مرتبط با بخش بازرگانی از وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت جهاد کشاورزی منتزع و به وزارت اقتصاد ملحق شود و سازمان توسعه تجارت و سازمان حمایت هم منحل شوند. طرح و پیشنهادی که 180 درجه با طرح ادغام وزارت صنایع و معادن و وزارت بازرگانی در چند سال پیش متفاوت است.

تسنیم: یعنی به نظر شما ممکن است تشکیل وزارت انرژی هم به این چالش مبتلا شود؟

کارخانه ای: من نمی گویم به طور حتم تشکیل وزارت انرژی نادرست است. بلکه می گویم باید وقت گذاشت و بررسی های جامع انجام داد. اینکه با چه هدفی بخش آب کشور از یک وزارتخانه باید به زیرمجموعه یک سازمان تبدیل شود. این چه نفعی برای ملت دارد؟ آیا تبعات آن با توجه به مشکلات آبی کشور دیده شده؟ باید دید سازمان مدیریت و برنامه ریزی چه دلیل منطقی برای این تصمیم داشته است. در بخش برق می توانیم بگوییم با توجه به نقش حداکثری تولید برق از انرژی فسیلی به طوری که اکنون در عمل بیشترین برقی که تولید می کنیم از سوخت گاز طبیعی یا مازوت است که این سوخت هم تأمین اش در مجموعه وزارت نفت صورت می گیرد، شاید یکپارچگی مدیریت تأمین سوخت و تولید برق نیروگاههای حرارتی مفید باشد و مسائل بین دو وزارتخانه به مسائل بین دو معاونت تبدیل شود و در تصمیمی گیری ها زیر نظر یک وزیر، برخی چالش های ناشی از ناهماهنگی ها برطرف شود. اما در بخش برق هم تمام این صنعت در تولید برق در نیروگاههای حرارتی خلاصه نمی شود.

من نظرم این است که نباید در انحلال وزارت نیرو و تشکیل وزارت انرژی، شتابزده عمل کنیم و با شرایطی مشابه شرایط تشکیل وزارت صنعت، معدن و تجارت مواجه شویم که پس از سالها بگوییم به چه دلیلی اینها ادغام شدند. این به چه دلیل گفتن ها باید همین الان و پیش از اتخاذ هر تصمیمی بیان شود و روی آن بررسی شود.

تسنیم: اینگونه تجربه های اشتباه از عدم قدرت برنامه ریزی نشأت می گیرد یا دلایل دیگری دارد؟

کارخانه ای: بله، متأسفانه در خصوص برخی از وزاتخانه ها نتوانستیم به تصمیم واحدی برسیم. این نشان می دهد که قدرت برنامه ریزی بر پایه کار کارشناسی در کشور ضعیف است. البته من این را هم عرض کنم که یک تحول ساختاری در نظام اجرایی کشور متناسب با شرایط نوین و توسعه علمی کشور می بایست صورت بگیرد. چون برخی ساختارها مربوط به خیلی سال قبل هستند. برخی ساختارها به قبل از انقلاب برمی گردند که دیگر منسوخ شده است و یک تحولی در نظام ساختار اجرایی تشکیلاتی کشور باید به وجود بیاید. ولی این بدین معنا نیست که این انتزاع یا ادغام وزارتخانه ها، مفهوم آن تغییر ساختار تشکیلاتی را داشته باشد. حالا یک وزارتخانه ای را بیایند بخشی از وظایفش را از اینجا منتزع کنند و ببرند در وزارتخانه دیگری تحت عنوان یک معاونت جا بدهند؛ این به مفهوم تغییر ساختار تشکیلاتی اجرایی کشور که مقام معظم رهبری در سفر به کرمانشاه گفتند که باید یک تحول اینجوری به وجود بیاید، نیست. این بدان معنا نیست.

آنچه مقام معظم رهبری فرمودند، یک تحول ساختاری در رابطه با راهبردهایی است که نیاز امروز کشور هستند. مثلا در یک وزارتخانه با توجه به ساختاری که متناسب با نیازهای روز نیست، اجرای یک برنامه به کندی پیش می رود یا سرعت علمی و رشد تکنولوژی در آن وزارتخانه با دیگر شرایط مطلوب کشور در بخش علم مطابقت ندارد، باید ساختارسازی آن وزارتخانه به شکلی اصلاح شود که سرعت رشد علم و ارتقا را در کارکردهای عملی آن شاهد باشیم. یعنی می تواند این ساختارسازی ها در درون یک وزارتخانه باشد. حتما نیاز نیست که وزارتخانه ای منحل شود و دوباره از اول ساختاری جدید تعریف شود. مثلا در بخش کشاورزی تکنولوژی در سطح جهان بسیار پیشرفت کرده، در ایران نیز از تکنولوژی روز بهره برده ایم اما سرعتمان در توسعه تکنولوژی های روز و ساختارسازی ها و اصلاح ساختارها در بخش کشاورزی کند است. در دیگر وزارتخانه ها نیز مشابه این مسئله وجود دارد و متأسفانه ما نتوانسته ایم از آن سرعت پیشرفت علمی که در کشور وجود دارد و 13 برابر میانگین جهانی است، در عرصه اجرایی کشور بهره بگیریم. باید بتوانیم سرعت ورود علم را به چرخه توسعه صنعتی کشور وارد کنیم. برای اینکه این سرعت علم در نظام اجرایی کشور وارد شود، لازمه آن یک تغییر و تحول در نظام ساختار تشکیلاتی است که مقام معظم رهبری در سفر کرمانشاه فرمودند. اینکه ما بیاییم دوباره حرکتی در راستای ادغام ها انجام دهیم و این را از آنجا برداریم و با جای دیگر ادغام کنیم، این به معنای این ساختارسازی مطلوب نخواهد بود.

تسنیم: می توانیم بگوییم که مجلس کلید اطمینانی است تا دولت در این زمینه عجولانه تصمیم نگیرد؟

کارخانه ای: هر تصمیم نابجایی که اتخاذ شود تا زمانی که آن تصمیم پابرجاست، به کشور ضربات سنگینی وارد می شود. نمونه آنرا در ادغام وزارت صنایع و معادن و بازرگانی دیدیم. به طور حتم نمیاندگان مردم در مجلس تلاش می کنند در کنار دولت، یک تصمیم درست برای برنامه پنجساله ششم توسعه بگیرند و اگر دولت هم عجله ای برای اتخاذ تصمیمی داشته باشد، سعی می کنیم در مجلس جلوی حرکت های شتابزده را بگیریم.

*گفت‌وگو از محمدرضا کیاشمشکی

انتهای پیام/