بررسی پیام ها و پیامدهای ثبت نام بی سابقه کاندیداها

به گزارش خبرگزاری تسنیم، با پایان ثبت نام نامزدهای انتخاباتی مجلسین شورای اسلامی و خبرگان رهبری، وزیر کشور از رشد 65 درصدی ثبت نام در مجلس شورای اسلامی و 62 درصدی در خبرگان رهبری خبر داد. ثبت نام و حضوری که در نوع خود بی سابقه است. تاملی بر پیام های این رکوردشکنی در ثبت نام کاندیداها برای رقابت و ورود به مجلسین خبرگان و شورای اسلامی حائز اهمیت است که در این نوشتار بدان پرداخته می شود.

1. همان طور که بارها در کلام بزرگان انقلاب اسلامی مطرح شده، راهبرد اصلی در انتخابات در نظام مردم سالار دینی، «مشارکت حداکثری» است؛ لذا همه تلاش ها باید برای تحقق این امر صورت گیرد و هر اقدامی که مانعی در این مسیر قلمداد شود، باید کنار گذاشته شود. لازمه افزایش مشارکت سیاسی نیز وجود رقابت سیاسی و تنوع گزینش هاست. به واقع بازاری با تنوع کالا، بهتر می تواند مشتریان را با سلایق و تعلقات مختلف و متکثر جذب کند. بی شک، کثرت و تنوع نامزدها می تواند بر جذابیت انتخابات و افزایش مشارکت سیاسی بیفزاید، از این رو باید از همه آن هایی که خود را صاحب صلاحیت می دانند و حاضرند برای گرمی این بازار وارد میدان شوند، قدردانی کرد.

2. در نظام اسلامی، رکن دیگری که اهمیت دارد، محوریت این اصل است که «هدف وسیله را توجیه نمی کند.» به واقع برای تحقق اهداف مشروع باید از راه های مشروع حرکت کرد؛ چراکه مبتنی بر آموزه های اصیل اسلامی بار کج به منزل نرسیده و ابزار نامشروع، تحقق بخش اهداف مشروع نخواهند بود. در انتخابات نیز آنچه متضمن تحقق اهداف ارزشمندی، چون افزایش مشارکت حداکثری است، تأکید بر قانون و حمایت از سازوکار قانونی است که برای برگزاری انتخابات طرح ریزی شده است.

مطابق عقل، شرع و قانون اساسی جمهوری اسلامی، پذیرش هر پست و مقامی در اداره کشور بدون داشتن صلاحیت هایی ممکن نخواهد بود. به واقع این وجود شایستگی هاست که امکان کارآمدسازی نظام سیاسی را فراهم می کند؛ لذا تأکید بر افزایش مشارکت سیاسی بدین معنا نیست که فضا برای ورود ناصالحان و ناکارآمدان به مجلس فراهم آید.

مطابق قانون اساسی، مجری انتخابات، وزارت کشور بوده و نظارت کامل بر روند انتخابات به عهده شورای محترم نگهبان است. در این بین بررسی صلاحیت نامزدهای مجلس شورای اسلامی در مرحله مقدماتی با وزارت کشور و در مرحله نهایی با شورای نگهبان است. این دستگاه های نظارتی موظفند با بررسی سوابق و عملکرد افراد، صلاحیت آنان را با قانون تطبیق داده و در صورت احراز صلاحیت، فرد را به منزله نامزدی که می تواند وارد میدان رقابت انتخاباتی شود، معرفی کنند.

طبیعی است که ماحصل این بررسی، تأیید صلاحیت بخشی از نامزدها و ردّ صلاحیت بخشی دیگر است و باز هم طبیعی است که ردصلاحیت شدگان، نسبت به نتیجه بررسی دستگاه های ذی صلاح معترض باشند. البته در قانون، سازوکاری برای اعتراض به رأی صادره وجود دارد؛ اما در نهایت باید حدّ یقفی برای آن لحاظ کرد و در برابر قانون، با وجود نظر مخالف، تسلیم بود.

3. در تکمیل بندهای پیشین باید به این نکته توجه کرد که فرآیند تحقق مشارکت سیاسی در فضایی آرام و امن ممکن خواهد بود. مطابق با مطالعات میدانی و علمی، در فضای آشفته و پر تنش، از میل به مشارکت سیاسی کاسته شده و افراد ترجیح می دهند، نظاره گر باشند تا بازیگر! لذا باید با هر اقدامی که بر ناامن سازی افکار عمومی بینجامد، مقابله کرد.

در این مسیر تجربیات تلخ گذشته نیز پیش روی ملت ایران است. حوادث تلخ انتخابات سال 1388 و تلاش یک جریان سیاسی برای فریب افکار عمومی با طرح ادعای تقلب در انتخابات و ایجاد آشوب و بلوا با اردوکشی سیاسی ، نشان داد که تا چه اندازه حفظ ثبات و امنیت کشور و افکار عمومی از پایبندی به قانون می تواند برای کشور سودمند باشد. فتنه گران سال 88، جز آن که هزینه های جبران ناپذیر مادی و معنوی بر نظام اسلامی و افکار عمومی  ملت ایران وارد کردند، نتیجه ای دستگیرشان نشد و توشه ای جز بدنامی و انفعال و انزوا از آتشی که برافروخته بودند، نچیدند. تخریب نکردن رقبا و نامزدها، هوشیاری در برابر شایعه پراکنی ها، نداشتن نگرانی نسبت به سلامت انتخابات به دلیل ساختار قانونی استوار نظام انتخاباتی و تجربه برگزاری بیش از 30 انتخابات در کشور و مواردی از این قبیل نیز در حفظ آرامش و امنیت انتخابات مؤثر خواهد بود.

با پایان ثبت نام نامزدهای انتخاباتی مجلسین شورای اسلامی و خبرگان رهبری، وزیر کشور از رشد 65 درصدی  ثبت نام در مجلس شورای اسلامی و 62 درصدی در خبرگان رهبری خبر داد. ثبت نام و حضوری که در نوع خود بی سابقه است. تاملی بر پیام های این رکوردشکنی در ثبت نام کاندیداها برای رقابت و ورود به مجلسین خبرگان و شورای  اسلامی حائز اهمیت است که در این نوشتار بدان پرداخته می شود.

1- کارآمد و واقعی بودن مردمسالاری دینی: با عنایت به این که اصل رقابت، یکی از مهم ترین لازمه های شکل گیری و پایداری نظام های مردم سالار است و از آنجا که ورود افراد به صحنه رقابت های سیاسی و انتخاباتی نشانگر این است که آن ها چارچوب مقررات و رویه های نظام حاکم را پذیرفته و حاضر به فعالیت در چارچوب آن ها هستند، بنابراین از این استقبال بی سابقه می توان استنباط کرد که عمده نخبگان سیاسی کشور، که هر یک پایگاه اجتماعی مختص به خود را نیز دارا می باشند، بدین مهم ایمان دارند که انتخابات در نظام جمهوری اسلامی، رقابتی، واقعی و دارای نقش تعیین کننده در سرنوشت کشور است. درواقع، می توان از این بحث، واقعی و کارآمدبودن مردم سالاری دینی در نزد نخبگان سیاسی و مردم کشورمان را استنباط کرد؛ زیرا اگر آن ها به واقعی و کارآمدبودن مردم سالاری دینی ایمان نداشته باشند، حاضر به فعالیت و رقابت در قالب آن نخواهند بود. از این جهت، این استقبال بی سابقه می تواند خنثی کننده تبلیغات بیگانگان و دستگاه های خبرپراکنی آن ها باشد که همواره فرمایشی و غیرواقعی بودن انتخابات در کشورمان را تبلیغ می کنند.

2- تثبیت سازوکارهای انتخاباتی نظام: هرچند برگزاری موفقِ به طورِ میانگین یک انتخابات در هر سال، رویه ها و سازوکارهایی انتخاباتی نظام را تثبیت کرده است، اما به هر صورت، این تثبیت نیازمند بازتولید است تا بتواند دوام داشته باشد. در واقع، از آنجا که میان تثبیت و پایداری قواعد و سازوکارهای موجود با مبنای عمل قرار گرفتن آن ها (عمل براساس آن ها) رابطه مستقیم وجود دارد و هرچه بیشتر بر مبنای قواعد موجود عمل شود، آن ها بیشتر تثبیت می شوند، اعلام آمادگی و ورود بی سابقه افراد به صحنه رقابت های انتخاباتی کنونی کشورمان می تواند در تثبیت هرچه بیشتر سازوکارهای انتخاباتی مؤثر باشد؛ زیرا همه کاندیداها باید از فیلترهای پیش بینی شده در سازوکارهای  انتخاباتی کشور عبور کنند و این به معنای این است که سازوکارهای موجود در حقیقت مبنای عمل قرار می گیرند و از این جهت، بیشتر تثبیت می شوند.

3- کیفی تر شدن انتخابات: به ویژه در رابطه با انتخابات مجلس شورای اسلامی که حداقل تحصیلات برای ثبت نام، کارشناسی ارشد می باشد. این استقبال بی سابقه و رکوردشکنی برای حضور در صحنه رقابت های انتخاباتی ، نویدبخش تحول در گزینش کاندیداها و ورود افراد شایسته تر به مجلس است. اهمیت این موضوع بدان سبب است که می تواند گامی هرچند مقدماتی برای ارتقای کارآمدی نظام اسلامی باشد. بنابراین، امید است که نتایج این انتخابات به ارتقای کارآمدی نظام اسلامی منجر شود و نه صرفاً به جابه جایی برخی نخبگان و مسؤولین منجر شود که این طبیعی ترین، حداقل ترین و سطحی ترین تحولی است که در اثر هر انتخاباتی صورت می گیرد.

* شاخص های مجلس  تراز انقلاب اسلامی

انتخابات در ایران با ویژگی هایی چون آزاد بودن، هر ایرانی یک رأی، رقابتی بودن، عادلانه بودن، قانونی و سالم بودن، یکی از ارزشمندترین دستاوردهای انقلاب اسلامی است.

نظام سیاسی برخاسته از انقلاب اسلامی براساس آموزه های دینی، یک نظام کاملاً مردم سالار دینی است. جمهوریت و اسلامیت در نظام سیاسی ایران، دو عنصر به هم پیوسته و درهم آمیخته ای هستند که نمی توان آن دو را از یکدیگر تفکیک کرد. جمهوریت در نظام سیاسی ایران، ریشه در اسلامیت نظام داشته، همان طور که سیاست در نظام اسلامی، ریشه در دین و دیانت دارد. سیاست در یک نگاه، به معنای مدیریت کلان جامعه و آیین مملکت داری است.

از منظر اسلام، همه مردم مسلمان در اداره جامعه اسلامی، باید مشارکت داشته باشند و در این مسیر از حقوق و تکالیفی برخوردار هستند. انتخابات، متداول ترین شیوه مشارکت سیاسی و بهترین روش برای هر فرد به منظور ایفای  نقش در اداره کشور است. تا پیش از انقلاب اسلامی، مردم ایران به صورت واقعی چنین حقی نداشتند و این اجانب بودند که سرنوشت ملت ایران را در دست داشتند. در اصل ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی، حق مشارکت سیاسی عمومی، اینچنین مورد توجه قرار گرفته است: «در جمهوری اسلامی ایران، امور کشور باید به اتکای آرای عمومی اداره شود، از راه انتخابات، انتخاب رئیس جمهور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای  شوراها و نظایر این ها، یا از راه همه پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون معین می گردد.»

معنای دقیق انتخابات، بر کرسی نشاندن مسؤولان برای اداره کشور و پیشبرد آن به سمت آرمان ها و اهداف ملت مسلمان و انقلابی ایران است. به عبارت دیگر، در جمهوری اسلامی، تمامی مسؤولان به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، از سوی مردم انتخاب می شوند. با نکات پیش گفته، اهمیت و حساسیت انتخابات پیش رو در شرایط کنونی، مشخص می شود. از ویژگی های اوضاع کنونی، تمرکز دشمنان بر پروژه نفوذ در ایران است. نفوذ سیاسی ازجمله مهم ترین حوزه های نفوذ مورد نظر دشمنان در دوره پسابرجام است. در نفوذ سیاسی، دشمنان به دنبال تأثیرگذاری بر کانون های تصمیم گیری و تصمیم سازی در کشور هستند. انتخابات هوشمندانه ملت ایران، می تواند راه را بر چنین نوع نفوذی ببندد. با انتخاب هوشمندانه ملت، می توان پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری و دهمین دوره مجلس شورای اسلامی را در تراز انقلاب اسلامی شکل داد.

برای شکل گیری مجلسی در تراز انقلاب اسلامی با انتخابات هفتم اسفندماه از یک سو شورای نگهبان باید به وظایف قانونی خود در احراز صلاحیت های داوطلبان ورود به عرصه رقابت ها برای هر دو انتخابات به درستی عمل کند و از سوی دیگر، مردم برای رأی دادن به افراد، دقت های لازم را داشته باشند. مردم برای دست زدن به یک انتخاب هوشمندانه، باید شاخص های مجلس  تراز انقلاب اسلامی را مدنظر قرار دهند؛ شاخص هایی از قبیل:

1. مجلسی در تراز انقلاب اسلامی خواهد بود که با داشتن نگاه کلان و همه جانبه، بتواند بر مسائل راهبردی کشور تمرکز کرده و با چنین نگاهی بر اساس صلاحیت های قانونی خود عمل کند.

2. مجلسی در تراز انقلاب اسلامی خواهد بود که اسیر علایق جناحی و گروهی نشود و همواره به منافع ملی و مصالح اسلامی توجه داشته باشد.

3. مجلسی در تراز انقلاب اسلامی خواهد بود که با توجه به صلاحیت ها و وظایف قانونی خود، کارآمد بوده و در تعامل با سایر قوا، به نیازها و اولویت های کشور برای پیشرفت و حل مشکلات توجه داشته باشد.

4. مجلسی در تراز انقلاب اسلامی خواهد بود که متعهد به آرمان های انقلاب اسلامی و مکتب امام و رهبری باشد.

بدیهی است که تشکیل مجلسی در تراز انقلاب اسلامی با شاخص های مذکور، در گرو انتخاب نمایندگانی با شرایط معین از سوی آحاد ملت است، به عبارت دیگر، آن گاه مجلسین خبرگان رهبری و شورای اسلامی با انتخابات هفتم اسفندماه، در تراز انقلاب اسلامی شکل خواهد گرفت که تک تک نمایندگان منتخب مردم، در واقع نماینده  تراز انقلاب اسلامی باشند. برای انتخاب چنین افرادی، مردم باید ملاک های انتخاب اصلح و برگزیدن شایستگان را مورد توجه قرار دهند. ملاک های زیر، می تواند به انتخاب نماینده  تراز انقلاب اسلامی برای هر یک از دو مجلس کمک کند:

1. خدامحوری، دین مداری و ولایتمداری در قول و فعل؛

2. داشتن روحیه انقلابی و تفکر جهادی؛

3. داشتن نگاهی مبتنی بر آرمان گرایی واقع بین؛

4. داشتن بصیرت نافذ و قدرت تشخیص نقشه های دشمن و برخورداری از روحیه استکبارستیزی؛

5. از جنس مردم بودن با ویژگی های ساده زیستی، پاک دست بودن و روحیه خدمتگزاری به مردم؛

6. عدم وابستگی به باندهای قدرت و ثروت؛

7. برخوردار بودن از دانش و تخصص همراه با تجربه و متعهد بودن به کشور و ملت و نظام اسلامی؛

8. آگاه بودن به مسائل اساسی کشور و نیازهای مردم و انقلاب؛

9. برخورداری از سلامت نفس، تقوای فردی و جمعی؛

10. داشتن مرزبندی های شفاف با دشمنان، ضدانقلاب و اصحاب فتنه.

به طور قطع، اگر نمایندگانی با ویژگی های فوق برای هر یک از دو مجلس از سوی آحاد مردم انتخاب شوند، می توان شاهد شکل گیری مجلسی در تراز انقلاب اسلامی بود. مجلس در تراز انقلاب اسلامی، علاوه  بر عمل به وظایف و صلاحیت های قانونی در راستای منافع ملی و مصالح اسلامی، نه تنها از دشمنان خارجی تأثیر نمی پذیرد، بلکه نقشه ها و توطئه های دشمنان را به هنگام خنثی می کند.

* لزوم ساماندهی ثبت نام ها

نظام مردم سالاری دینی که بر پایه انقلاب دینی و مردمی ما در سال 1357 شکل گرفت، در همه عرصه ها متکی بر حضور پرشور مردم بوده و در تمام صحنه ها شاهد حضور گسترده مردم بوده ایم. انتخابات هم همیشه صحنه حضور سیاسی مردم برای پشتیبانی از نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و حمایت از آرمان هایی است که از قبل انقلاب تا الان داشته اند و آن ها را پیگیری می کرده اند و طبیعتا این حضور پرشور به همراه خودش حضور اکثریت مردم را در صحنه های مختلف سیاسی و اجتماعی به همراه دارد.

با این وجود نباید از این که نظام انتخاباتی خود را ساماندهی کنیم، غافل باشیم زیرا این موضوع ازجمله مسائلی است که همه نظام های سیاسی بر اساس مبانی خود تلاش دارند آن را به گونه ای تنظیم کنند که هم حضور مردم را داشته باشند و هم مشکلات خاصی برای نظام پیش نیاید.

ما از ابتدای انقلاب تاکنون چه برای انتخاب شدن و چه برای انتخاب کردن، شرایط حداقلی را در نظر گرفته و همه چیز را به حضور مردم واگذار کرده ایم و دستگاه هایی که مسؤول اجرا یا نظارت بودند با کمترین اختیارات تلاش داشتند یک انتخابات مردمی را ساماندهی کنند اما نباید فراموش کنیم که انتخابات به دلیل این که فعالیت و کنش سیاسی  است و حضور رقبای مختلف سیاسی را در خودش دارد، باید از هر جهت ساماندهی سیاسی شده و قانونمند باشد.

در دوره های مختلف انتخاباتی که در کشور برگزار شده، همیشه این موضوع در ذهن ها و در رسانه ها و نزد صاحبنظران مطرح شده است که باید یک ساماندهی برای نظام انتخاباتی خود داشته باشیم تا شرایط انتخاب شوندگان و نیز شرایط رای دهندگان، وضعیت بهتری به خود گیرد. در این جهت لازم است نکاتی را مد نظر قرار دهیم و تلاش کنیم آسیب های اجتماعی که ممکن است نظام مقدس ما را خدای نکرده تحت الشعاع قرار دهد، برطرف کنیم.

یکی از اقداماتی که همه نظام های سیاسی در این زمینه دارند، ساماندهی ثبت نام هاست البته نه به گونه ای که مشارکت مردم را تحت الشعاع قرار دهد. ضمن حفظ مشارکت مردم، باید افرادی حضور داشته باشند که قبلا مراحلی از سیاست ورزی را تمرین کرده باشند و به عبارت دیگر ما باید کسانی را در عرصه انتخاب شدن داشته باشیم که یک سابقه و فعالیتی در این زمینه داشته باشند.

این که بگوییم همه حق ثبت نام دارند یک حرف کلی است، اما معلوم نیست که الزاما حرف منطقی هم باشد. نظام های  سیاسی معمولا دو راهکار برای این موضوع دارند که یکی از آن ها عبور از کانال های حزبی یا حضور احزاب در انتخابات است. در این راهکار، افرادی برای ثبت نام یا انتخابات نهایی معرفی می شوند که حداقل هایی را از سیاست ورزی درون حزب داشته باشند و آن حزب به عنوان پشتوانه فردی به میدان می آید و او را معرفی می کند که آن فرد فعالیت هایی را در عرصه سیاسی داشته و تبعیتی را در آن چارچوب سیاسی دارد.

مشکل دیگر این است که وقتی شرایط عامی را برای ثبت نام نامزدها قرار می دهیم این شرایط، شامل خیلی از افراد می شود. وقتی ما برای ثبت نام کنندگان، فقط شرط سن و مدرک تحصیلی و سابقه اجرایی را قرار می دهیم، طبیعتاً غالب افراد در جامعه این شرایط را دارند، اما آیا این ها حداقل های رای آوری را هم دارند. نظام های سیاسی دیگر، روشی را برای جلوگیری از ورود به این آسیب پیش بینی کرده اند و آن این که افرادی که ثبت نام می کنند باید حداقلی از آرا را داشته باشند و برای تضمین این موضوع، وثایقی را می سپرند که اگر مثلاً نتوانستند 5 درصد آرا را کسب کنند، آن وثیقه مالی به نفع دولت ضبط می شود. چنین اقداماتی در عین این که مانعی برای ورود افراد به گردونه انتخابات نیست و مشارکت مردم را هم کاهش نمی دهد، می تواند روش انتخابات و نظام انتخابات را منطقی تر و عقلانی تر کند و از بار زیادی که بر دوش مسؤولان اجرایی و نظارتی گذاشته می شود، جلوگیری کند. طبیعتا ما هم نیازمند این هستیم که از چنین روش هایی استفاده کنیم که هم مشارکت مردم را حفظ کند و هم نظام انتخاباتی را منطقی تر کند.

مسأله ای نیز در بحث انتخاب کنندگان هست و معمولا مشکلاتی را برای نظام انتخاباتی ما دارد. راهکاری که در نظام های انتخاباتی برای جلوگیری از بروز مشکل در این حوزه وجود دارد، ثبت نام رای دهندگان است که معمولا پیشاپیش و حدود یک سال قبل از انتخابات انجام می شود و کمک بسیار بزرگی است برای جلوگیری از تخلفات احتمالی و ساماندهی بهتر انتخابات. طبیعی است وقتی ما این روش های منطقی را مطرح کنیم، هیچ کس از آن به عنوان مانعی برای مشارکت مردم یاد نخواهد کرد بلکه همه، این روش ها را ابزاری می دانند برای حضور منطقی تر افراد در عرصه های سیاست.

* نگرانی بابت چیست؟

نکته پایانی این که اعلام نگرانی برخی مسؤولین از این حضور بی سابقه شاید در نگاه اول جای تعجب داشته باشد، اما با توجه به افزایش اعلام حضور برخی افراد که زاویه دار بودن آن ها با آرمان های انقلاب محرز است و هم چنین  انگیزه برخی افراد و جریان ها برای متهم کردن نظام به نقض حقوق بشر و فرمایشی بودن انتخابات در کشور که اتفاقاً در میان افراد ثبت نام کننده، به ویژه برای انتخابات مجلس شورای اسلامی، قرار دارند، ضمن این که طیف های مذکور با این کار می خواهند فرصت را از شورای نگهبان برای بررسی دقیق صلاحیت ها سلب کنند، این موضوع می تواند در راستای  طرح ادعاهای حقوق بشری علیه کشورمان باشد و از این جهت، جای نگرانی دارد.

در واقع، افراد و طیف های مذکور یا باید صلاحیت شان احراز شود که با توجه به سوابق شان، این امکان خیلی اندک است و یا رد صلاحیت شوند که این خود می تواند بهانه ای برای طرح ادعاهای حقوق بشری علیه کشورمان باشد. در هر صورت، انتظار منطقی و معقول آن است که نهادهای مسؤول بدون رعایت ملاحظات بیگانگان و افراد و طیف های  زاویه دار با آرمان های انقلاب، به بررسی صلاحیت ها بپردازند. از کاندیداها نیز انتظار می رود که همانگونه که حاضر به ثبت نام قانونی جهت شرکت در انتخابات شده اند، باید منتظر طی سایر روندهای قانونی ازجمله، احراز صلاحیت ها، انجام تبلیغات به نحو قانونی و پذیرش نتایج انتخابات، باشند و نتایج حاصله را پذیرا باشند.

انتهای پیام/