پروفسور «اندرو پترسن» در گفتگو با خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران تسنیم (پویا) با اشاره به کمرنگ شدن نقش معماری اسلامی در کشورهای اسلامی گفت: در شهرهای مدرن کشورهای اسلامی ساختمانهای زیادی را میبینیم که اگرچه بهوسیله مسلمانان طراحی و ساختهشدهاند اما تفاوت چشمگیری بین آنها و ساختمان دیگر شهرهای جهاندیده نمیشود. در حال حاضر حجم زیادی از معماری ساختمانها در سراسر جهان، یک سبک بینالمللی یافته است. برای مثال همان معماری را که در دبی میبینید میتوانید در سیدنی، کیپتاون یا لندن قابل هم ببینید.
وی ادامه داد: اگر منظور شما از معماری اسلامی، سبک سنتی آن باشد، باید بگویم مدتهاست که این سبک فراموششده یا حتی به بیانی نابود شده است. چراکه معماری مدرن تشخیص داده که این ساختمانها برای نیازهای مدرن مناسب نیست. همچنین دلیل دیگری که ذکر میکنند این است که وقتی ساختمانهای قدیمی فرسوده میشوند، طبیعتاً برای بقا به نوسازی احتیاج دارند، اما تبدیل آنها به ساختمانهای مدرن و یا خرید ساختمانهایی جدید بهجای نوسازی آنها، اغلب آسانتر و ارزانتر تمام میشد. در کنار این موارد باید به عامل مهارتهای و تزیینات سنتی هم اشاره کرد که البته آنها هم در حال ناپدید شدن هستند. دلایلی مانند آنچه در بالا بدان اشاره شد و همچنین گرانتر بودنشان به علت زمان مصرفی برای خلق آنها، استفاده از روشهای سنتی را در شهرهای مدرن که سرعت حرف اول را میزند کنار زده است.
مدیر تحقیقات باستانشناسی اسلامی دانشگاه ولز با بیان اینکه هماکنون شاهد استفاده از عناصر معماری اسلامی در شهرهای مدرن هستیم، گفت: البته دلایلی که آوردیم به معنای نابودی کلی این نوع معماری نیست. هماکنون در ساختمان شهرهای مدرن، عناصری از معماری اسلامی به چشم میخورد. در بسیاری از شهرهای کشورهای اسلامی، ساختمانهای جدید اغلب عناصر طراحی را از معماری سنتی اسلامی قرض گرفتهاند. در برخی موارد این بهرهجویی تنها سطحی است و در واقعیت ترکیبی نمادین از سبک معماری سنتی اسلامی است که در ساخت ساختمان تا سطح استفاده روشهای خنککننده سنتی (بر اساس تهویه مناسب طبیعی بهجای تهویه الکتریکی) تنزل مییابد. معمار معروف مصری «حسن فتحی» تلاش گستردهای را برای احیای ساختوساز معماری سنتی اسلامی با استفاده از خشت و گل معروف به این نوع معماری به کار گرفت که معروفترین مثال آن در شهر «نیو گورنای» مصر قابلمشاهده است.
او در تحلیل اینکه برخی معماری اسلامی را اقتصادی نمیدانند، تأکید کرد: شاید بتوان گفت معماری سنتی اسلامی گرانتر است و در ساخت ساختمانها زمانی بیشتری را برای فرآیند آمادهسازی نیاز دارد یا استفاده از موادی مانند خشت و آجر به نگهداری و تعمیرهای فراوانی نیاز دارد اما این به معنای بینقص بودن معماری مدرن نیست، چراکه در ساختمانهای مدرن نیز تعمیر و نگهداری نیاز است و حتی ممکن است گرم کردن یا سرد کردن آنها به دلیل طراحی بدشان گرانتر باشد؛ اما نباید این اصل را فراموش کرد که هزینه و ارزش یک ساختمان در کیفیت ساختوساز آن خلاصه میشود و طراحی یک ساختمان سنتی اسلامی مناسب از یک ساختمان مدرن بد بهتر خواهد بود. هرچند سبکی بینالمللی باشد.
فارغالتحصیل دانشگاه آکسفورد، ویژگیهای خاص معماری اسلامی در مقایسه با معماری مدرن را برشمرد و گفت: معماری اسلامی در هر کشور و منطقهای از اندونزی گرفته تا مراکش، متفاوت است. بااینحال برخی از ویژگیهای مشترک برای معماری اسلامی وجود دارد که در میان کشورهای اسلامی به یکشکل هست. این ویژگیها عبارتاند از: استفاده از سرامیک بهعنوان دکوراسیون خارجی و داخلی، اختلاط باغ و حیاط درونی ساختمان، استفاده از جریان آب در ساختمان، استفاده از بازیهای آرکید و تولید رنگ طبیعی و استفاده از خوشنویسی بهعنوان جلوه بخشی به ساختمان.