به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»، ناصر امینیان از فعالان و متخصصین حوزه گردشگری و دانشجوی دکتری مدیریت گردشگری دانشکده علوم گردشگری است. قصد داریم با او در این گفت‌وگو به بررسی ظرفیت‌های فرهنگی کشورمان در حوزه گردشگری حلال مانند تنوع پوشش ایرانی-اسلامی و تنوع غذاها و نوشیدنی‌های محلی بپردازیم، با توجه به اینکه همین ظرفیت‌ها عامل رشد فرهنگی و توسعه گردشگری در ایران است دلیل فقدان بهره‌برداری کامل از آنها چیست. مصاحبه ناصر امینیان را در ادامه می‌خوانید.

س: فرهنگ گردشگری حلال در دنیا چه جایگاهی دارد و فعالا حوزه فرهنگی و گردشگری چه دیدگاهی نسبت به آن دارند؟

امینیان: گردشگری حلال واژه‌ای است که متفکرین در کشور مالزی ابداع کردند و آن را ترویج دادند. نوعی از گردشگری است که شامل استانداردهایی در رابطه با بحث غذا،  پوشاک و فرهنگ می‌شود.  آن چیز که اهمیت دارد  دیدگاهی است که متفکرین مالزی به گردشگری حلال دارند، در واقع نگاهی است مبتنی بر بازار در حوزه گردشگری که از خلا موجود بین غذاهایی که نامشخص است یا با فرهنگ‌های غذایی متفاوت وجود دارد استفاده می‌کند، متفکرین در مالزی به این مساله یک نگاه اقتصادی کردند. برای تولید بسته‌ها یا محصولاتی با نشان حلال که شامل انواع نوشیدنی‌ها و کنسروها و غذاهای دریایی می‌شود، همان طور که می‌دانیم هر گوشت حلالی هم که باشد تا به شیوه اسلامی ذبح نشود برای مسلمانان قابلیت مصرف ندارد و در اغلب کشورهای  دنیا این شیوه استفاده نمی‌شود. نوع نگاهی که متفکرین مالزی دارند راهی برای ایجاد منبع درآمد و استفاده از این خلا است.

آداب اسلامی هم می‌تواند جاذبه گردشگری داشته باشد

آنچه که در کشور ما از نظر متفکرین در حال گسترش است نگاه فرهنگی به مساله گردشگری حلال است و عامل اصلی آن یعنی نگاه اقتصادی را فراموش کرده‌اند. کشور ما دارای شرایطی است که با وجود آن می تواند پذیرای گردشگران زیادی باشد. در بحث تنوع غذایی و فرهنگ غذایی دارای غذاهایی هستیم که در جهان شناخته شده هستند مثل چلو کباب ، قیمه، قرمه.عناصر دیگری هم هستند مثل مسایل فرهنگی، شئونات و  رفتار و آداب اسلامی که به نظر من حتی آداب اسلامی هم می‌تواند جزو گردشگری حلال باشد.
حلال یک الگو و یک حداقلی از استانداردها است، اگر کشورهای ایران، ترکیه، مالزی تمایل دارند آن را جهانی کنند باید مجموعه‌ای از حداقل‌های استاندارد گردشگری در فرهنگ گردشگری را رعایت کنند ولی متاسفانه ما درگیر واژه‌ها هستیم و در بطن آن ورود نمی‌کنیم.

پوشش یک فرصت است نه تهدید

س: در رابطه با بحث پوشش که به آن اشاره کردید، با این سئوال مواجه هستیم که چرا با وجود  استقبال گردشگران خارجی از لباس‌های محلی، مسولان  فرصت را مغتنم نمی‌شمارند تا از آن در جهت ترویج پوشش ایرانی-اسلامی بهره برداری کنند؟

امینیان: متاسفانه نگاه سیاستگذاران در حوزه گردشگری و وازرت ارشاد یک نگاه یک سویه است. اگر واقعاً اعتقادی برای گسترش و رونق گردشگری وجود دارد، باید بدانیم که  گردشگری دارای عناصر مختلفی است، از جمله پوشش، اتفاقاً برای گردشگران خیلی جذاب خواهد بود که لباس‌های محلی را بپوشند یا برای لحظه ای با آن عکس بگیریند یا به عنوان سوغات به کشورهای خود ببرند. نمونه این مسئله را می‌توانیم در کشور هندوستان ببینیم که گردشگران لباس ساری بر تن می‌کنند و یا حتی در خبرها می‌بینیم که هنرمندان غربی و هالیوودی به کشورهای عربی سفر کردند و پوشش اسلامی و برقع  استفاده کردند این یک نوع دیدگاه است.

اگر با نگاه اقتصاد محلی و اشتغال زایی به این مساله توجه شود فرهنگ محلی احیا می‌شود و به اقتصاد مناطق روستایی کمک می‌کند، دومین مساله‌ مهمی که وجود دارد گسترش فرهنگ ایرانی است. هنگامی که گردشگران خارجی این نوع لباسها را با خود به سوغات می‌برند، با استقبال دوستان و آشنایان مواجه می‌شوند، من به نوبه خود دیده‌ام که حتی گردشگران از این لباس‌ها برای میهمانی‌های خود استفاده می کنند.

به عنوان مثال روسری ترکمن، لباس ماسوله، لباس عشایر بختیاری، عشایر قشقایی و مانند آن یک مزیت نسبی در ایران محسوب می‌شود، در این شرایط باید یک نگاه به غذا، پوشش، فرهنگ، نوا و ساز ایرانی نیز داشت تا از آن در جهت گسترش فرهنگ ایرانی-اسلامی در خارج از مرزها بهره برداری کرد.

س: با توجه به مباحث مطرح شده، واقعاً پوشش ایرانی ـ اسلامی یک محدودیت است یا یک فرصت؟

امینیان: با توجه به اینکه ما کشوری متشکل از خرده فرهنگ‌های در کنار یکدیگر هستیم و یک ماهیت ایران - اسلامی را شکل داده ایم. برای حفظ همیت و تمامیت ارضی و گسترش فرهنگ ایرانی - اسلامی نیاز داریم که از خرده فرهنگ‌ها حمایت کنیم. مناطق مختلف ایران هر کدام پوشش و گویش خاص به خود را دارند. حجاب و پوشش ایرانی-اسلامی محدودیت نیست بلکه به رشد فرهنگ و توسعه گردشگری کمک می‌کند.

مشکل گردشگری حجاب نیست بلکه زیرساخت‌های گردشگری است

س: برخی حجاب را مانع ورود گردشگران خارجی می‌دانند و علت درآمد بالای حوزه گردشگری در کشورهایی مثل ترکیه و مالزی را همین مساله می‌دانند. نظر شما در این رابطه چیست؟

امینیان: گردشگران قبل از سفر، کتاب‌های گردشگری و قوانین کشور مقصد را مطالعه می‌کنند، اکثر گردشگران خود را با قوانین کشور میزبان تطبیق می‌دهند، هنگامی که بروشوری را فراهم کنید که کشور ما با این نوع پوشش پذیرای شما هست و به گردشگران عرضه کنید دیگر مشکلی وجود ندارد. حجاب و پوشش ایرانی اسلامی محدودیت نیست حجاب و پوشش ایرانی تحت عنوان ایرانی - اسلامی که توسط وزارت ارشاد اسلامی عرضه می‌شود خیلی اهمیت دارد. اما اینها در کدام یک از مراکز پوشاک عرضه می‌شود و اگر هم هست با چه قیمتی عرضه می‌شود آیا در دسترس است و شما می‌توانید آن را به آسانی تهیه کنید؟ بحث این جاست که برای زن ایرانی چه کرده ایم؟ چرا ایرانیان از برندهای خارجی استفاده  کنند و پوشاک خود را از ترکیه و امارات و  آسیای شرقی تهیه کنند؟ چرا محصولات چینی در کشور به فراوانی یافت می شود؟ لازم به ذکر است 50 درصد از گردشگران ایرانی که به امارات و ترکیه سفر می‌کنند، گردشگران خرید هستند.

کشور به جای ایرباس به شبکه حمل و نقل ریلی گسترده، مهانسرا و اقامتگاه‌های بین راهی مناسب و تمیز احتیاج دارد

سیاستگذاری به گونه ای است که سعی دارد نشان دهد که گردشگری در حال رونق است اما با توجه به این مسائل باید گفت که مشکل گردشگری حجاب نیست. مشکل کشور ما زیرساخت‌های گردشگری است. در ایران خدمات حلقه مفقوده در گردشگری به حساب می‌آید و حجاب هیچ محدودیتی برای گردشگران خارجی نیست، کشور ما بیش از آن که به ایرباس 380 احتیاج داشته باشد به شبکه حمل و نقل ریلی  گسترده و مهانسراها و اقامتگاه‌های بین راهی مناسب و تمیز احتیاج دارد. ما باید در وهله اول اولویت را به گردشگران داخلی بدهیم نه خارجی. آمار گردشگران داخلی که به خارج از کشور می‌روند به رقم پنج میلیون نفر می‌رسد و هر کدام از آنان  بیش از هزار دلار ارز از کشور خارج می‌کنند. مسئولان شرایطی را فراهم کنند که گردشگران داخلی از کشور خارج نشوند. آن وقت خواهید دید در مناطق مختلف ایران خدمات، بهداشت و اشتغال زایی رشد می‌کند.

گردشگری ایران با دیگر کشورها متفاوت است به عنوان مثال در کشوری مثل ترکیه در آمدهای ناسالم از طریق پولشویی به اسم گردشگری تمام می شود. ما نمی‌توانیم کشور خود را با کشورهای ترکیه و مالزی مقایسه کنیم رویکرد ما در سیاستگذاری گردشگری باید با نگاه بومی و با درایت رهبر معظم انقلاب و نگاه ایشان نسبت به اقتصاد مقاومتی باشد که در آن ذینفعان، شهرها و مناطق مختلف کشور هستند و همین مساله عامل  تقویت نهادهای مختلف و مردم در جهت تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی خواهد بود.

س: چرا اغلب محصولات فرهنگی تولید داخل به گردشگران عرضه نمی‌شود؟

امینیان: ما در سیاستگذاری ضعف داریم و این باعث می شود که در برنامه‌ریزی ضعیف عمل کنیم  ومدیران  ناکارآمد را جذب کنیم. دقیق تر بگویم ما متاسفانه از متخصصین حوزه گردشگری در مدیریت عالی گردشگری استفاده نمی‌کنیم و این مسئله به سیاستگذاران باز می‌گردد.

آنچه که اهمیت دارد اقتصاد گردشگری است، اگر اقتصاد گردشگری بر پایه ی محصولات گردشگری داخلی باشد می تواند موفق باشد، یک اروپایی احتیاج به این ندارد که با فست فود پذیرایی شود این مسئله برای کشوری است که توانایی پذیرایی از میهمان را ندارد، ما مشکل تنوع غذایی نداریم. با توجه به این مساله در بیشتر رستورانها چند مدل غذای خاص تولید می شود و صرفا به همانها اتکا می‌شود.

سئوال پیش می‌آید که چرا این گونه است ؟ زیرا ما در داخل کشور بازار نداریم و هموطنان خود را به یک سری  غذاها و نوشیدنی ها خاص عادت داده‌ایم. اما اگر گردشگر تنوع غذایی و نوشیدنی را ببیند جذب می شود، منظور ما نوشیدنی های الکلی نیست بلکه نوشیدنی‌های خاص محلی مانند انواع عرقیجات و دوغها است. چرا اینها در رستورانها سرو نمی‌شود؟  متاسفانه نوشابه هایی با مارک های خارجی به فراوانی یافت می شود اما نوشیدنی های داخلی مانند عرقیجات و آنهایی که به سلامتی انسان ها کمک می‌کنند وجود ندارد. خیلی از مردم جهان به دنبال غذاها و نوشیدنی‌های سالم، غیر الکلی و بدون گاز  هستند ما این ظرفیت را داریم . چرا گسترش پیدا نمی کند ؟  چون دولت حمایت نمی کند. 
اگر دولت فضایی را که برای نوشیدنی‌های خاص می‌گذارد برای نوشیدنی‌های محلی می‌گذاشت کاشان، اصفهان و فارس به قطب گردشگری غذایی تبدیل می‌شدند. غذایی که سالم باشد غذایی است که باید تبلیغ بشود. تنها سازمان گردشگری متولی این امر نیست، 27 ارگان دیگر در این مساله دخیل هستند، صداو سیما باید برای اینها تبلیغ کند، فیلم بسازد و از جهانگردان مطرح دعوت کند یا سفرنامه تولید کند. به عنوان مثال فیلم پایتخت توانست گردشگری در قشم را رونق دهد و این اهمیت تبلیغات در حوزه گردشگری را نشان می‌دهد.

س: افرادی به مانند عباس برزگر به عنوان کارآفرین نمونه گردشگری روستایی با راه اندازی دهکده گردشگری در بوانات فارس توانسته است پوشش ایرانی اسلامی را به نمایش بگذارد و غذاهای متنوعی را به گردشگران ارائه کند. برای اینکه بتوانیم از افرادی مانند وی در جهت گسترش فرهنگ ایرانی- اسلامی استفاده کنیم چه کارهایی لازم است؟

امینیان: دولت باید این افراد را الگو قرار دهد و برای رشد آنان بستر سازی کند  همه قرار نیست مثل عباس برزگر باشند او در شرایطی قرار گرفت که توانست بدون حمایت دولت در عرصه گردشگری موفق ظاهر شود، اما بحث این جا است که اگر شخصی بخواهد به عنوان نمونه خانه پدری خود در روستا را احیا کند آیا دولت او را حمایت می‌کند؟ در حال حاضر ما در بین فعالان حوزه گردشگری به خصوص آژانس‌های مسافرتی در شهرهای بزرگ معضلی به نام مالیات بر ارزش افزوده را داریم که این مسئله آنان را با مشکلات جدی روبرو کرده است.

بنابراین قرار نیست همه عباس برزگر باشند اما مسولان چقدر کمک کرده اند که این الگوها رشد کنند و به عنوان افراد موثر در عرصه گردشگری در سطح بین المللی و داخلی مطرح شوند؟ با شعار نمی‌توان کاری کرد.  دولت باید کارآفرینان گردشگری را شناسایی و از آنان حمایت کند و این افراد موفق را مانند قهرمانان ورزشی به جامعه معرفی کند.

پایان پیام/