به گزارش خبر گزاری تسنیم از خوی، شهرستان خوی به سبب تدین مردمش از دوران‌های گذشته به دارالمومنین معروف بوده و مراکز عبادی فراوانی در این شهرستان به‌وجود آمده است.

مساجد تاریخی خوی مانند حاجی‌بابا، ملاحسن، حجتیه، شیخ، سیدالشهدا، داش آغلیان، سلمان‌خان، ملااحمد، مطلب‌خان، مسجد قرمز چورس و مسجد خان از مهم‌ترین مراکز عبادی هستند که هم‌اکنون اکثر آنان آباد و مورد استفاده قرار می‌گیرند

شهرستان خوی بیشترین مساجد تاریخی را در استان آذربایجان‌غربی در خود جای داده و هر کدام از این مساجد با ویژگی‌های خاصشان هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کنند.

مسجد مطلب خان خوی تنها مسجد روباز کشور است که در مرکز این شهر واقع و در دوره ایلخانی ساخته شده و پس از ویرانی در اوایل دوره قاجار تجدید بنا شده ‌است.

این مسجد شبستان بزرگ روباز مربع شکل دارد که دور تا دور آن‌ را حجره‌های دو طبقه و شاه‌نشین‌های رفیع و ایوانی عظیم احاطه کرده‌ و جبهه بیرونی و درونی این مسجد آجری فاقد هر نوع تزئینات است و تنها قسمت فوقانی شاه‌نشین بالای محراب ورودی شبستان، با مقرنس‌های درشت گچی آرایش داده شده ‌است.

معماری به‌کار رفته در این بناها و آثار مذهبی کهن، منحصر به فرد بوده و جالب و تلفیق هنرمندانه دارد چنان که دریچه‌ای از شناخت عظمت معماری اسلامی به روی انسان می‌گشاید.

مسجد روباز قسمت‌های داخلی ایوان و طرفین ورودی آن را به‌وسیله آجرچینی حالت سایه‌روشن دلپذیری به آن داده‌اند، گویا این زیرسازی و فرم کار جهت انجام تزئیناتی مانند روکار آجری یا سنگ منظور شده که ناتمام باقی مانده‌ است.

این بنا در مرکز شهر، کنار بازار و ابتدای خیابان طالقانی واقع شده و از بناهای قدیمی و درخور توجه خوی است که در خصوص تاریخ ساخت و صورت اولیه بنا اطلاع دقیقی در دست نیست، بنابراین آنچه که بیشتر مورد توافق بوده این است که بنای مسجد در دوره ایلخانی ساخته شده و در دوره قاجاریه از سوی مطلب خان حاکم خوی، تغییرات و تعمیراتی در آن صورت گرفته است.

بنای کنونی مسجد به ابعاد تقریبی 23×30 متر، در میان دارای صحن روبازی به ابعاد تقریبی 16×16 متر است که در اطراف آن، حجرات دو طبقه، شاه‌نشین‌های رفیع و در وسط آن، حوض سنگی بزرگی قرار دارد و علاوه بر آن در بخش شمالی، شبستانی مستطیل شکل به ابعاد تقریبی 6×10 متر واقع شده است.

با مطالعه نقشه و ویژگی‌های ساختمانی بنا تا حدودی می‌توان وضعیت اولیه بنا را بازسازی کرد که بر طبق آن، بنای اولیه به صورت گنبدخانه‌ای بزرگ با ایوانی در نمای شمالی بوده و فضای داخلی گنبد خانه به ابعاد تقریبی 16×16 متر با پوشش بزرگ گنبدی مسقف است.

در دو زاویه جنوبی بنا، جرزهای حجیم و در داخل آن‌ها، راه پله‌هایی برای دسترسی به پشت بام ساخته بوده‌اند و جرزهای حجیم جنوبی و زوایای مستحکم شمالی بنا ممکن است تکیه‌گاه و پشتبند گنبد بزرگ بنا بوده باشد.

بعد از ساخت بنا تا دوره قاجاریه، گنبد بنا فروریخته و بازسازی آن در دوره قاجار امکان‌پذیر نبوده است و بدین خاطر، فضای گنبد خانه در این دوره تبدیل به صحن روباز شده و ایوان نیز به صورت نمازخانه‌ای تغییرشکل یافته است.

این مسجد هرساله در ایام تعطبلات به‌ویژه عید نوروز پذیرای گردشگران و مسافران بسیاری از جای جای استان و کشور است.

گزارش از حامد علی‌بک‌زاده