نامگذاری سال 1395 از سوی رهبر معظم انقلاب به عنوان اقتصاد مقاومتی حاوی نکته تازهای است و آن اینکه اقتصاد مقاومتی صرفا یک ایده، نظریه، شعار، هدف و یا استراتژی نیست؛ بلکه یک طرح است که همه اینها را در خود دارد چرا که مهمترین وجه و جنبه یک طرح، عملیاتی بودن و قابلیت اجرای آن است. بنابراین اقتصاد مقاومتی از این جهت که رهبری فاز نهایی آن یعنی اقدام و عمل را خواستار شدهاند یک طرح کامل است که تمام مراحل تئوریک و تدوین راهکار و تعریف هدف و تعین روش را پشت سر گذاشته است و اکنون زمان اقدام و اجرای آن است.
یکی از عرصههایی که میتوان در این زمینه مورد بحث قرار گیرد شهرها هستند. شهرها چه نسبتی با اقتصاد مقاومتی دارند، مدیریت شهری در این راستا چگونه باید عمل کند؟ آیا توسعه پایدار شهری می تواند همراستا با الگوی اقتصاد مقاومتی باشد؟
شهرها امروزه در خط مقدم مسائل مهم توسعه جهانی هستند چالشهایی همچون بهداشت و سلامت جهانی، فقر، نابرابری، تغییرات اقلیمی و افزایش جمعیت در شهرها آنها را به موضوعاتی جذاب تبدیل کرده است. پیشبینیها حاکی از آن است که تا سال 2030 بیش از 60 درصد مردم جهان شهرنشین هستند این در حالی است که در ابتدای قرن بیستم از هر 10 نفر جمعیت جهان تنها یک نفر شهرنشین بوده و نکته دیگر اینکه 90درصد از این رشد جمعیت در کشورهای کمتر توسعه یافته اتفاق می افتد که با انبوهی از مشکلات از جمله فقر، بیکاری، حاشیهنشینی روبرو هستند بهطوریکه هماکنون حدود 800 میلیون نفر از جمعیت جهان زاغهنشین هسستند و این آمار تا 2050 به 2 میلیارد نفر خواهد رسید.
همه این عوامل باعث شده است که در سالهای اخیر مجامع بینالمللی و کشورها از جنبه نظری و تئوریک توسعه پایدار گذشته و آن را از حیث عملی و عملیاتی دنبال کنند.
در سال 2014 ائتلافی از مدیران شهرها برای مقابله با تغییرات آب و هوایی و کاهش گازهای گلخانهای تشکیل شد که تحت عنوان توافقنامه شهرداران توسط سازمان ملل راهاندازی و زیر نظر شبکه شهرهای جهانی مدیریت میشود که شهرهای عضو توافقامه متعهد به اجرای آن هستند و تاکنون بیش از 206 شهر آن را امضا کرده و اجرا میکنند. در سپتامبر 2015، 193 کشور عضو سازمان ملل در نیویورک 17 هدف اصلی توسعه پایدار را تدوین کردند و جهت تطبیق آن با چارچوبهای ملی کشورها به بحث و تبادل نظر نشستند. در بین اهداف توسعه در این اجلاس بر بحث بهداشت در شهرها تاکید ویژهای شد و سران کشورها بر سلامت شهرنشینان به عنوان یک اولویت جهانی اصرار کردند و عدالت را در حوزه بهدشت و سلامت در بین کشورها و داخل کشورها خواستار شدند.
بدین منظور سازمان ملل برای پر کردن شکاف موجود بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تقاضای سرمایهگذاری سالانه 2.5 تریلیون دلاری در کشورهای رو به توسعه را مطرح کرده است. در اکتبر 2015 شهرداران 115 شهر با مجموع جمعیت بیش از 400 میلیون نفر پیمان سیاست غذایی را در میلان ایتالیا امضا کردند و متعهد شدند اقدامات عملی را برای مقابله با گرسنگی، سوء تغذیه و اتلاف مواد غذایی در سطح محلی انجام دهند.
بسیاری از شهرها نیز اقدامات عملی را در راستای توسعه پایدار شهری در حوزه های گوناگون انجام داده اند که به عنوان نمونه میتوان به بوگوتا در کلمبیا اشاره کرد که در روزهای یکشنبه 97 کیلومتر از خیابانهای شهر را بر روی ترافیک می بندد تا از این طریق به ارتقاء استفاده از دوچرخه، پیادهروی و کاهش آلودگی هوا کمک رساندکه تقریبا 1.5 میلیون نفر از این طرح استفاده می کند. یا گوانگژو چین بسته ویژه خدمات بهداشتی و سلامت را شهروندان ارائه می دهد که میلیونها نفر از شهروندان را پوشش می دهد و از این طریق هزینه سلامت شهروندان را کاهش می دهد.
حال با توجه به ذکر این نمونه ها از پیمانهای جهانی و اقدامات شهرها میتوان گفت که برای مدیران شهری در کشورها ما نیز زمان آن رسیده است که اقدامات عملی در این حوزه صورت بگیرد. در کشور ایران هم اکنون نزدیک به 73درصد جمعیت در شهرها زندگی میکنند که میتواند ضرورت نگاه دقیقتری به موضوع توسعه پایدار شهری را یادآور شود از طرفی دیگر تداوم توسعه پایدارشهری که نگاه بومی و معطوف به ظرفیت داخلی را میطلبد که همان کلیدواژه های اقتصاد مقاومتی است. توسعه پایدار شهری رویکردی دانش محور و دانش بنیان دارد و به دنبال عدالت بین نسلی و درون نسلی است که همه این موارد در الگوی اقتصاد مقاومتی به وضوح دیده می شود.
مدیران شهری جهت عملیاتی کردن اقتصاد مقاومتی در شهرها می بایست راهکارهای کسب درآمد و تامین مالی را پایدار کنند بگونه ای که در اثر تکانه های اقتصادی و سیاسی خارجی، شهرها دچار رکود و خمودی نشوند و بتوانند تحرک و نشاط خود را داشته باشند. بنابراین بهنظر میرسد تقارن و همپوشی تام و تمام بین توسعه پایدار شهری در کشور و عمل به اقتصاد مقاومتی وجود دارد.
* سید محسن طباطبایی مزدآبادی/ دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران
انتهای پیام/