بندر چابهار آزمایشی برای هند

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از ‫روزنامه ایندین اکسپرس، یک تعامل سه جانبه فی مابین رئیس جمهور ایران، حسن روحانی و رئیس جمهور افغانستان، اشرف غنی و نخست وزیر هند، نارندرا مودی در تهران انجام پذیرفت که آن را به فرصتی استراتژیک و خارق العاده برای هر کدام از سه کشور مهم منطقه تبدیل کرده است. مقدمات برای تسهیل مشارکت هند در پروژه بندر چابهار، در ساحل جنوب شرقی ایران و قراردادهای بسته شده ترانزیت و حمل و نقل، محور اقامت مودی در ایران را تشکیل می داد. بطور کلی، آنها برای نظم دهی مجدد ژئوپولیتیک هند به شمال غرب شبه قاره امیدوارتر شده اند.

اما این حقیقت که آغاز کار در چابهار بیش از یک دهه برای هند به طول انجامیده نمایانگر محدودیت داخلی دیرینه ای در استراتژی اقتصاد منطقه ای هند می باشد.

از زمانی که دهلی در حدود 25 سال پیش آغاز به بازسازی اقتصادی خود کرد، مشکلات کمتری در مورد تعریف اهداف استراتژیکی بزرگ و جدید برای سیاست خارجی هند نمایان بود. بیشتر مشکلات درباره صلاحیت تشکیلات و تبدیل آنها به نتایج بود.

پس از 1991، که ناظر فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و در هم شکستن نظم اقتصاد قدیمی در هند بودیم، جهت کلی سیاست خارجی هند تا حد زیادی تعیین شد: تمرکز بر حمایت خارجی در حال تجهیز برای رشد پر سرعت اقتصادی هند، همه قدرت های بزرگ را درگیر می سازد، روابط با همسایگان را بصورت عادی در آورده و نیمرخ بهتری از روابط گسترده با همسایگان ارائه می دهد و جایگاه بین المللی هند را ارتقاء می بخشد. این برای هند چندان دشوار به نظر نمی رسید تا در مورد حل اختلافات طولانی همچون منع گسترش با شرکاء بین المللی عمده به مذاکره بپردازد.

یقینأ مشکلات بسیاری در ایجاد یک توافق عام سیاسی داخلی جدید در دوران اصلاحات وجود داشت. شرایط پایان دادن به انزوای هسته ایی طولانی مدت هند، بطور مثال، هند به شدت از راست و چپ مورد اعتراض قرار گرفت، هنگامی که رئیس جمهور  مان موموهان سینگ در سال 2005 توافقنامه ای تاریخی مبهم در خصوص قوانین مدنی با رئیس جمهور امریکا جورج بوش را امضا کرد. حتی هنگامی که مخالفت ها در برخی مسائل عمده وجود داشت و توافقات بین المللی مربوطه با برخی کاردانی های دیپلماتیک خدشه دار شده بود، دهلی برای اجرایی کردن آنها تمام تلاش خود را بکار برد. غلبه بر تناقض داخلی دهلی غالبأ به چالش بزرگتر از این درگیری ها در میان طبقه سیاسی تبدیل شد.

روابط هند با ایران خود بهتر از هرچیز نمایانگر این مسئله است. بخشی از مسئله نحوه رویکرد محسوس هندی ها به تنش های هسته ایی بین ایران و آمریکا در سال 2005 بود، که پس از توافق دهلی و واشنگتن بر توافق هسته ایی شدیدتر شد.

همانگونه که آمریکا به دنبال حمایت هند در میدان بین المللی در مقابل ایران بود، دهلی نو دچار هراس گشته، و با موضوعاتی همچون عدم تعهد و خود مختاری استراتژیک روبرو شد. در آخر، دولت مرکزی به حد کافی کاردان بود که با عقاید اکثریت اجتماع بین المللی بیش از تجهیز کردن بر علیه ایران و به خطر انداختن تعهد هسته ایی خود با آمریکا همراهی کند.

اگر دهلی امروزه بر خلاف کارهای قبلی خود اجازه میدهد که نقشی پر رنگتر را بازی کند، به خاطر آن است که ایران در سال 2015 توانست با مذاکره هسته مشکلات خود را حل و فصل کند و تحریم‌ها را پیش پای خود بردارد. این را نیز بایستی در نظر داشت، که از یک دهه قبل این تحریم‌های نا عادلانه و سختگیرانه ای وضع شده بود.

چالش واقعی در روابط هند با ایران «استراتژیک استقلال» نبود، بلکه پیچیدگی‌های اقتصاد بین المللی، تامین انرژی و کم بودن فرصت‌ها پیش رو باعث شد که هند عملکرد‌های عاقلانه را برای روابط خود در پیش گیرد.

بندر چابهار را در نظر بگیرید، این بندر در منطقه جنوب شرقی ایران واقع شده است در سفر ژانویه سال 2003 رئیس جمهور پیشین ایران، سید محمد خاتمی، توسعه این بندر عنوان شد. با این حال مشکلات و مسائل داخلی هند و روابط پیچیده و سخت ایران در سطح بین‌المللی باعث شد که توسعه این بندر نادیده گرفته شود.

دهلی بر خلاف ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رای داد چرا که می‌خواست کمترین آسیب را از کشورهای قدرتمند ببیند. اما همین امر باعث ناتوانی هند در پیدا کردن راههای موثر در ارتقاء روابطش با ایران نیز شد.

نخست وزیر می‌توانست وزارتخانه‌های زیر نظرش را در یک قالب سیاسی و اهداف راهبردی بسیج کند، اما تحریم‌های مالی که علیه ایران وضع شده بود نمی گذاشت کاری موثر و رو به جلو انجام پذیرد.

نخست وزیر و وزیر حمل و نقل «نیتین گادکاری» با شایستگی‌های هرچه تمامتر نسبت به توسعه چابهار مکانیسم‌های سازمانی خوبی را ارائه دادند، گرچه هند در روی زمین چیزی را دریافت نمی‌کند، اما پروژه چابهار پتانسیل تغییر منطقه ای را که خصومت‌های را علیه دهلی از سال 1947 داشته است، را دارد.

جدای شبه قاره و کنترل پاکستان بر بخشی از کشمیر باعث شد که هند دسترسی فیزیکی به افغانستان نداشته باشد. از سوی نیز پاکستان روابط کابل دهلی را بر نمی‌تابد و هیچگاه تمایل ندارد که راه ارتباطی زمینی بین هند و افغانستان را ایجاد کند.

حمله ایالات متحده در سال 2001 و سرنگونی طالبان نتوانست همکاری هند و ایران را کاهش دهد و علاوه بر آن با استناد به ارتباط تاریخی هند با ایران و آسیای مرکزی از طریق پاکستان و افغانستان بیش از پیش روشن شد. به هر حال، راولپندی حاضر نیست که نرم شود و چرخشی در سیاست‌های خود انجام دهد و به همین خاطر چابهار برای هند بیشتر اهمیت پیدا می‌کند و اهمیت آن زمانی واضح‌تر می‌شود که چین حاضر شده است که به توسعه بندر «گوادر» برای ارتباط با کشورهای آسیای مرکزی از طریق دریایی عرب و پاکستان بپردازد.

موفقیت پروژه‌ چابهار به هند اجازه می‌دهد که محدودیت‌های جغرافیایی و خصومت‌های که توسط پاکستان اعمال می شود را دور بزند و نفوذ در این پروژه باعث خلق مشکلی بزرگ برای هند خواهد شد. شکافت در منطقه و عدم ظریفت سازی‌های باعث شد که پیاده سازی پروژه‌های استراتژیک مانند پروژه چابهار محدود شود اما ما امیدواریم که در گام نخست این پروژه بتواند این شکافت را پوشش دهد.

انتهای پیام/