«انتقال آب بین‌حوزه‌ای» توجیه اقتصادی ندارد / امکان سونامی و طوفانهای دریایی در ایران

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، پروین فرشچی ظهر امروز در نشست خبری با اصحاب رسانه با بیان اینکه دریا در توسعه کشور اهمیت ویژه‌ای دارد و به‌ طور نمونه 93 درصد از صادرات و واردات  کشور از 30 درصد مرزهای دریایی انجام می‌شود.

وی افزود: ایران به واسطه قرار گرفتن در کانون ذخیره‌گاه اصلی انرژی جهان و منطقه ژئوپلتیک خاورمیانه و خلیج فارس و برخورداری از منابع عظیم نفت، گاز و صنایع وابسته همچنین دارا بودن سه دریای متفاوت خلیج فارس، عمان و خزر و برخورداری بیش از 5 هزار 800 کیلومتر ساحل دریایی، محدوده فعالیت بزرگترین مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی کشور در سواحل جنوب از ظرفیت بسیار مناسبی برای توسعه پایدار دریایی برخوردار است اما سهم تولید دریایی از کل تولید یک درصد و سهم اشتغال فعالیتهای دریایی کمتر از یک درصد است.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست همچنین با بیان اینکه از 88 جزیره موجود در خلیج فارس حدود 55 جزیره آن (62.5 درصد) متعلق به ایران است، گفت: فرصتهای دریایی بسیاری در کشور وجود دارد که می‌تواند در دستیابی به اهداف توسعه پایدار و اقتصاد سبز مورد توجه جدی قرار گیرد اما مورد غفلت یا خسران قرار دارد.

فرشچی صید بی‌رویه و کاهش شدید ذخایر آبزیان‌، ورود گونه‌های مهاجم غیر‌بومی، تخریب سواحل و جزایر و نابودی زیستگاه‌های حساس، قاچاق گونه‌های در معرض خطر انقراض، بهره‌برداری بیش از توان زیستی مناطق ساحلی ـ دریایی، ورود انواع پسماندها به‌خصوص پسماندهای پلاستیکی به دریا را از مهمترین چالشهای محیط زیستی خلیج فارس و دریای عمان برشمرد.

وی ادامه داد: آلودگی آبها ناشی از تخلیه قاچاق سوخت، تغییرات شدید اقلیمی و نوسانات سطح آب دریا، افزایش ریزگردها، تکمیل نبودن شبکه پساب شهری در شهرهای ساحلی و ورود پسابها به دریا، آلودگی نفتی با منشا دریا، سوانح دریایی، کشتیها و تانکرهای حامل نفت و فرآورده‌های نفتی از دیگر چالشهای محیط زیستی این منطقه مهم دریایی است.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به موضوع شکوفایی جلبکی کشند قرمز گفت: این موضوع  خطر و تهدیدی جدی برای محیط زیست خلیج فارس و دریای عمان است.

فرشچی با تشریح نقاط قوت و ضعف ابزارهای قانونی بین‌المللی و منطقه‌ای برای مقابله با چالشهای زیست محیطی خلیج فارس و دریای عمان، همچنین ارائه گزارش استانهای ساحلی جنوبی در رابطه با چالشهای میان دستگاهی با وزارتخانه‌های نفت، نیرو، کشور، جهاد کشاورزی، سازمان بنادر و دریانوردی خواستار شکل گیری اراده جدی و عزم ملی برای رفع این چالش ها شد.

وی تصریح کرد: میزان شوری آب خلیج فارس نسبت به 20 سال گذشته 1.5 برابر افزایش یافته است که این مسئله تبعات بسیاری برای آبزیان به همراه خواهد داشت.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه منشا این افزایش شوری، آب شیرین‌کن‌ها و فعالیتهای انسانی است، بر ضرورت کنترل عوامل این تهدید تاکید کرد.

فرشچی  به افزایش دو درجه‌ای دمای آب خلیج فارس در 17 سال گذشته اشاره کرد و افزود: به طور کلی آلودگی بسیار زیاد خلیج فارس منجر به ایجاد چالشهای بسیاری برای این اکوسیتم مهم شده است.

وی با رد شایعه‌ای مبنی بر اینکه آلودگی خلیج فارس 47 برابر سایر دریاهای جهان است، گفت: آلودگیهای خلیج فارس، کانونی است و به عنوان نمونه ماهشهر از میزان بالای آلودگی برخوردار است اما بخش دیگری از دریا سالم است یا در برخی مناطق آلودگی فلزات سنگین بسیار بالا است و در برخی دیگر از مناطق اینچنین نیست؛ بنابراین نمی‌توان موضوع آلودگی را به کل خلیج فارس تعمیم داد.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه به علت فعالیتهای انسانی و برخی آلودگیها، بسیاری از آبسنگهای مرجانی را از دست داده‌ایم که این مساله باعث شده گونه‌ای مانند توتیا ماهی افزایش یابد که به مرجانها آسیب وارد کند.

فرشچی افزود: با در نظر گرفتن وسعت منطقه و 18 ارگان مرتبط دریا در کشور، معاونت دریایی سازمان حفاظت محیط زیست از نیروی انسانی و منابع مادی کافی برای پاسخگویی به چالشها و مسائل دریایی کشور برخوردار نیست و نبود زیرساختهای لازم در این حوزه خود ایجاد کننده چالشهای دیگری است و این در حالی است که در بسیاری از کشورها حتی برای یک محدوده دریایی، ساز و کار گسترده‌ای در سطح وزارتخانه تاسیس کرده‌اند.

وی اشاره‌ای هم به برنامه‌های توسعه‌ای دریا محور در کشور داشت و گفت: چند سالی است که مساله توسعه دریا محور در کشور مطرح شده و در برنامه ششم توسعه نیز این موضوع مورد توجه قرار گرفته و حتی پیش‌بینی شده که 70 درصد از توسعه کشور با وجود ایجاد 30 تا 32 صنعت جدید در سواحل و استانهای ساحلی صورت گیرد.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان تاثیرات پدیده گرد و غبار بر اکوسیستم دریایی کشور اظهار داشت: طوفانهای شن و ماسه منجر به افزایش میزان کدورت آب خواهد شد و در نتیجه اکسیژن کمتری به لایه‌های پائینی آب خواهد رسید.

فرشچی خاطرنشان کرد: بعد از اینکه اکسیژن کمتری به لایه‌های پائینی آب برسد، موجب مهاجرت آبزیان، تخریب زیستگاه‌ها و نابودی مرجانها خواهد شد.

وی به گونه‌های زیستی مختلف و متنوع خلیج فارس و دریای عمان اشاره کرد و افزود: یکی از مهم‌ترین گونه‌های موجود، مرجانها هستند که از تنوع بسیاری نیز برخوردارند.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه برخی از گونه‌های مرجانی خلیج فارس و دریای عمان از خاصیت دارویی برخوردار هستند، گفت: محققان و پژوهشگران معتقدند این مرجانها می‌تواند برای درمان بیماریهایی همچون ایدز و سرطان مورد استفاده قرار گیرند. 

فرشچی  ادامه داد: کشور کانادا در سال 84 پیشنهاد داده بود که در این زمینه با ما همکاری کند؛ وضعیت مالی و اقتصادی کشور ما اجازه نمی‌دهد در حال حاضر خود ما روی مرجانها فعالیت دارویی و تحقیقاتی انجام دهیم.

وی با اشاره به تدوین سند توسعه دریایی با همکاری 18 دستگاه گفت: به رغم این تلاشها، هفته گذشته سازمان مناطق آزاد موضوع واگذاری همه جزایر به این سازمان را مطرح کرد؛ این اقدام باعث خواهد شد تا سازمان حفاظت محیط‌ زیست نتواند روی زیستگاه‌ها از جمله زیستگاه‌های لاک‌پشتها، مرجانها یا دیگر گونه‌ های مهم نظارت داشته باشد.

معاون محیط‌‌ زیست دریایی سازمان حفاظت محیط ‌زیست اظهار داشت:  55 جزیره در کشور وجود دارد که قرار بود برای آنها شناسنامه زیستی تهیه شود اما این پیشنهاد باعث شد این کار راکد بماند.

فرشچی یکی دیگر از برنامه‌های معاونت خود را معرفی شغلهای دریایی و تامین نیروی متخصص برای توسعه دریا محور در کشور اعلام کرد و با بیان اینکه سهم تولید دریایی ما از کل تولید کشور یک درصد و سهم اشتغال فعالیتهای دریایی کمتر از یک درصد است، گفت: حدود 100 شغل ناشناخته و معرفی نشده در حوزه دریایی داریم که می‌تواند سهم بزرگی از برنامه ایجاد شغل کشور داشته باشد ولی متاسفانه مورد غفلت واقع شده است.

معاون محیط ‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط ‌زیست در خصوص سایر آلودگی‌های موجود در اکوسیستم آبی خلیج فارس و دریای عمان، گفت: با وجود فعالیتهای هسته‌ای ایران، از لحاظ آلودگی رادیواکتیو همچنان کمتر از حد مجاز هستیم اما در مورد آب‌سنگ‌های مرجانی، خیلی از آنها را از دست داده‌ایم.

فرشچی دفع غیر اصولی زباله، عدم تفکیک و ساماندهی مدیریت پسماند، سر ریز شدن فاضلاب به دریاها را بخشی از مشکلات ناشی از مدیریت ناصحیح پسماند در کشور دانست که تاثیر منفی بر پهنه‌های آبی دارد.

وی با اعلام آمار تولید روزانه 14 هزار تن زباله در استانهای ساحلی گفت: این بدان معنا است که 25 درصد از زباله کشور در استانهای ساحلی تولید می‌شود و عدم مدیریت صحیح آن، تهدیدی بزرگ به شمار می‌رود.

معاون محیط ‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط ‌زیست ضمن انتقاد از توسعه آب شیرین‌کن‌ها در کشور و صرف هزینه بسیار برای آنها، اظهار داشت: این هزینه می‌تواند برای راه‌اندازی و تکمیل شبکه تصفیه فاضلاب در کشور و بازچرخانی و استفاده مجدد از آب در کشور هزینه شود.

فرشچی خاطرنشان کرد: تخمینهای راپمی نشان می‌دهد سالانه حدود 2.1 میلیون بشکه نفت از منابع و کشورهای مختلف به خلیج‌فارس و دریای عمان وارد می‌شود.

وی با بیان اینکه شکوفایی جلبکها نسبت به سال 57 در حدود 9 برابر افزایش پیدا کرده است، گفت: عکسهای راپمی نشان می‌دهد هر ماه به صورت پراکنده شاهد شکوفایی جلبکی هستیم.

فرشچی در ادامه صید بی‌رویه و عدم نظارت بر فعالیت‌های صیادی را از علل مهم چالشهای محیط ‌زیست خلیج‌فارس و دریای عمان برشمرد و افزود: اسکله‌های صیادی مدیریت درستی ندارند، مزارع پرورش و واحدهای فرآوری شیلاتی، مدیریت صحیح پساب ندارند و ورود گونه‌های مهاجم غیربومی به علت تکثیر پرورش آبزیان غیربومی و تخلیه آب توازن کشتی‌ها نیز از چالش‌های دیگر است.

معاون محیط ‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط ‌زیست با اشاره به فشارها و تقاضاهای بسیار برای پرورش ماهی در قفس اظهار داشت: این تقاضاها بیش از توان زیستی مناطق ساحلی ـ دریایی است و همین امر تهدیدی بزرگ برای اکوسیستم است.

فرشچی ادامه داد: حتی شیلات نیز برای پرورش 200 میلیون تن ماهی در قفس تا پایان برنامه ششم توسعه برنامه‌ریزی کرده است؛ هم‌اکنون بخشی از عمان و خزر به صورت پایلوت به این موضوع اختصاص داده شده‌اند اما تاکنون مجوزی برای پرورش ماهی در قفس ارائه نشده است.

وی پسماندهای پلاستیکی را معضل بزرگی برای آبزیان دانست و تصریح کرد: بسیاری از کشورها برای زباله‌های دریایی برنامه‌های گسترده‌ای دارند و حتی دوستداران محیط زیست به عنوان یک انجمن دریایی به پاکسازی فضای دریاها کمک می‌کنند اما هنوز در کشور ما این اتفاق نیفتاده است.

معاون محیط ‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط ‌زیست همچنین عدم تعیین حدود مرز منطقه ساحلی و حریم سواحل را یکی از معضلات مهم کشور دانست، گفت: عدم آزادسازی 60 متر حریم دریا در شهرهای ساحلی و استحصال آبهای ساحلی برای اجرای پروژه‌های اسکله، بندرسازی، فرودگاه‌ها، هتل و نیروگاه نیز محیط‌ زیست دریایی را با چالش مواجه کرده است.

فرشچی با تاکید بر ضرورت توجه به رعایت حق‌آبه تالابهای ساحلی در احداث سدها همچنین موضوع تغییرات اقلیم گفت: پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030 شاهد افزایش چهار درجه‌ای دمای کشور باشیم که بر روی نوسانات آب دریاها نیز تاثیر بسیاری می‌گذارد.

وی با اعلام اینکه دریای خزر طی سالهای اخیر با نوسان سالیانه در حدود 19 تا 25 سانتیمتر مواجه بوده است، نوسانات آب دریای خزر را یکی از علل خشک شدن خلیج گرگان دانست.

معاون محیط‌ زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌ زیست خاطرنشان کرد: این نوسانات طبیعی نیست و به صورت نرمال باید در حدود 3 تا 5 سانتیمتر باشد.

فرشچی تصریح کرد: پهنه‌بندی فضایی یکی از موضوعات مهمی است که باید همواره به آن توجه داشت؛ این پهنه‌بندی هم‌اکنون برای سواحل مکران انجام شده است و می‌تواند نقشه راه توسعه را با تمام اجزای اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی در نظر بگیرد و مشخص می‌کند چه توسعه‌ای در کجا و با چه وسعتی می‌تواند انجام شود؛ اگر این پهنه‌بندی فضایی را در سایر نقاط کشور نیز انجام می‌دادیم با برخی از معضلات که هم‌اکنون مواجه هستیم روبه‌رو نمی‌شدیم.

معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط ‌زیست با اشاره به مسئله عدم نظارت بر تخلیه آب توازن کشتی‌ها و انتقال عوامل بیماری‌زا اعلام کرد: مثلاً باخبر شدیم در یک مورد تخلیه آب توازن کشتی از عراق حامل وبا خواهد بود که به آن اجازه تخلیه ندادیم.

فرشچی ساخت و سازهای غیرقانونی و تملک اراضی را از دیگر مشکلات دانست و گفت: برگزاری مانورهای نظامی در دریا و پهنه‌های آبی بدون هماهنگی با سازمان حفاظت محیط زیست یک چالش بزرگ است چرا که اگر مکان و زمان این مانورها هماهنگ شود می‌توان از بسیاری از اتفاقات همچون مرگ و میر دلفین‌ها جلوگیری کرد.

وی همچنین در مورد طرحهای آبهای بین حوزه‌ای نیز اظهار داشت: نظر سازمان این است که راه‌های دیگر برای دستیابی به آب از جمله مدیریت بهره‌وری آب، مدیریت چاه‌های غیرمجاز، بازچرخانی پساب‌ها و... انجام شود. در صورت مرتفع نشدن مشکل آب، می‌توان سراغ انتقال آب بین حوزه‌ای رفت.

معاون محیط ‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط ‌زیست تاکید کرد: طرحهای انتقال آب بین حوزه‌ای توجیه اقتصادی ندارد؛همچنین مناقشات اجتماعی بسیاری ایجاد می‌کند و البته مسائل زیست‌محیطی بسیاری در بر دارد.

فرشچی با بیان اینکه مطالعات زیست محیطی به منظور استقرار آب شیرین‌کن‌ها در کشور کافی نیست، اظهار داشت: درخواست شده که طی فعالیت آب شیرین‌کن‌ها، 200 میلیون متر‌مکعب آب شیرین تولید شود؛ برای سالهای بعد نیز 400 میلیون متر مکعب پیش‌بینی شده است.

وی با بیان اینکه هزینه‌های زیست محیطی در طرحهای توسعه‌ای لحاظ نمی‌شود، تصریح کرد: عدم ارزش‌گذاری اقتصادی اکوسیستمها از جمله مشکلات ما است و در حال حاضر یکی از برنامه‌های سازمان محیط زیست محسوب می‌شود.

معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط ‌زیست در مورد وضعیت پسابهای شهری در سکونتگاه‌های ساحلی بالای 200 هزار نفر گفت: در بوشهر 19 فاضلاب، در خوزستان دو مورد به طور مستقیم و 23 مورد از طریق رودخانه‌ها در سیستان و بلوچستان تمامی فاضلابها در هرمزگان 61 مورد وارد دریاها می‌شود.

فرشچی با اشاره به اینکه در مورد بلایای طبیعی مثل طوفان گونو باید پیش‌بینی‌های لازم از سوی ایران و راپمی لحاظ شود، افزود: بلایای طبیعی ساز و کار خود را دارد و باید در کشور و منطقه آمادگی لازم برای آن باشد؛ امکان سونامی و طوفانهای دریایی در کشور ما نیز وجود دارد که این طوفان‌ها باعث از بین رفتن آبزیان و لاک‌پشت‌ها می‌شود.

وی با بیان اینکه شکوفایی جلبکها به معنای از بین رفتن آبزیان است، اظهار داشت: یک کمیته ملی با حضور شیلات و سازمان حفاظت محیط زیست برای مقابله با شکوفایی جلبکی شکل گرفته اما از نظر من این کمیته ملی، کمیته فلجی است و تا به حال کار خاصی انجام نداده است؛ با توجه به اینکه هر ما عکس‌های ماهواره‌ای مربوط به شکوفایی جلبکی را دریافت می‌کنیم، این کمیته باید فعال شود.

معاون محیط ‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط ‌زیست با اشاره به ساخت و ساز جزایر مصنوعی نیز اظهار کرد: به دلیل نزدیک بودن کشورها و باریک بودن مرزها، فعالیتهای هر کشور باعث تاثیرگذاری در محدوده دریای عمان و خلیج فارس در سایر کشورها می‌شود.

فرشچی با اشاره به اعتراض برخی کشورهای همسایه عربی در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران گفت: این کشورها ادعا می‌کنند فعالیتهای هسته‌ای ایران می‌تواند برای آنها آسیب‌زا باشد در حالی که کشورهای همسایه چون عربستان، قطر و امارات خود فعالیت‌های هسته‌ای دارند؛ در سالهای گذشته موضوعی مطرح شد که زیستگاه‌هایی برای پایش تشعشات مواد رادیو اکتیو در این منطقه مستقر کنیم و به تدریج پروتکلی را بدین منظور تصویب کنیم که مورد استقبال کشورهای همسایه قرار نگرفت.

وی با اشاره به نشت 8 تا 10 میلیون بشکه نفت و ایجاد دود و دوده ناشی از سوخت 788 چاه نفت به مدت 8 تا 10 ماه در جنگ عراق و کویت گفت: در زمان جنگ ایران و عراق نیز خسارات زیادی از همین ناحیه به ایران وارد شد اما هیچ رسانه‌ای بحث مطالبه خسارت از سوی ایران مطرح نشد؛ چون هزینه نکردیم و تیم قوی‌تر و تخصصی‌تری نداشتیم، در گرفتن غرامت زیست محیطی در زمان جنگ عراق و کویت موفق نبودیم؛ علاوه بر این رکوردی هم برای مقایسه نداشتیم.

فرشچی با اشاره به اینکه جای خالی سه کنوانسیون حفاظت محیط زیست دریایی وجود دارد، یادآور شد: کنوانسیون ریزگردها، کنوانسیون حفاظت رودخانه‌های مرزی و کنوانسیون گردشگری دریایی سه کنوانسیون لازم برای حفاظت محیط زیست دریایی هستند.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به سند توسعه دریایی اظهار کرد: با حضور 18 ارگان مهم دریایی، سند توسعه دریایی برای نخستین بار بعد از برگزاری 40 جلسه تدوین شده و به تصویب شورای انقلاب فرهنگی درآمد که زیر نظر ریاست جمهوری اجرا خواهد شد.

انتهای پیام/