کشورهای حاشیه خلیج فارس «دولت» به معنای مدرن آن نیستند
استاد دانشگاه المستنصریه بغداد می‌گوید که کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس چیزی به غیر از موضوعات فرقه‌گرایانه برای تحمیل علیه ایران ندارند، این کشورها نمی‌توانند درباره اقتصاد، فرهنگ و تمدن سخنی عنوان کنند.
دکتر «فلاح حسن الاسدی» رئیس دانشگاه المستنصریه بغداد در حاشیه «نشست مشورتی مراکز علمی و دانشگاهی ایران و کشورهای عربی» در گفتگو با خبرنگار سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم، با تأکید بر اهمیت تلاش‌های صورت گرفته برای برقراری دیالوگ بین دانشگاهیان، نخبگان، مراکز فرهنگی و دانشگاه‌های جهان عرب و ایران گفت: «برقراری چنین دیالوگ‌هایی می‌تواند در کاهش سوءتفاهم‌های موجود بین برخی کشورهای عربی و جمهوری اسلامی ایران اثرگذار باشد. در کشور ما عراق، تعداد بسیار زیادی از مردم به جمهوری اسلامی ایران به مثابه کشور دوم خود می‌نگرند؛ در حالی که در برخی دیگر از کشورهای عرب، همچون کشورهای خلیج (فارس) و شمال آفریقا، آنچه که به "مغرب العربی" موسوم هستند، همچنان برای گشودن باب ارتباط با ایران دچار شک و دو دلی هستند، که احتمالا به خاطر برخی حساسیت‌ها یا الزامات فرقه‌گرایی دینی است. در نتیجه برقراری چنین گفتگوهایی با این مردمان اهمیت بسیار زیادی دارد، تا به این نکته مشترک برسیم که تاریخ و جغرافیا خیلی مهمتر از امر سیاسی است، و به درکی از منافع مشترک کلان ایرانی‌ها و جهان عرب برسیم».
کشورهای منطقه «مغرب العربی» برای گشودن باب ارتباط با ایران همچنان دچار شک و دو دلی هستند
رئیس دانشگاه المستنصریه بغداد در ادامه درباره نارواداری‌ها و عدم تسامح موجود در عرصه سیاسی بین ایران و کشورهای عربی گفت: «مشکلِ خاصِ موجود بین ایران و جهان عرب، خاصه کشورهای خلیج (فارس) ریشه در مسائل فرقه‌گرایانه دارد. زیرا بسیاری از این کشورها (حاشیه جنوبی خلیج فارس) "دولت" به معنای کلان و مدرن آن نیستند. این‌ها دولت‌هایی مرتبط با حلقه‌های مذهبی هستند».
«برای مثال عربستان سعودی، به هیچ وجه یک "دولت" به معنای مدرنِ دولت نیست، بلکه نوعی ائتلاف و اتحاد بین "آل الباز" به عنوان یک حلقه مذهبی و "آل سعود" به عنوان یک حلقه سیاسی است، این نوع اتحاد همانگونه که خودشان می‌نامند، در پادشاهی عربستان سعودی متجلی شده است. این وضعیت در مورد دیگر کشورهای کوچک منطقه همچون قطر، بحرین و حتی امارات نیز مصداق دارد. این دولت‌ها، دولت‌هایی "پدرسالار" هستند؛ به این معنا که "شیخ" در مقام پدر است و درآمد و مالیه دولت، در حکم درآمد و بودجه وی هستند و اوست که پول‌ها را به مردم می‌بخشد. به این ترتیب می‌توان گفت که اکثر این دولت‌ها، معنای تام "دولت" را ندارند».
بسیاری از کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس «دولت» به معنای مدرن آن نیستند
دکتر فلاح الاسدی در تشریح بخش دیگری از علت تنش‌های سیاسی این کشورها با ایران گفت: «این کشورها چیزی به غیر از موضوعات فرقه‌گرایانه برای تحمیل علیه ایران ندارند. این کشورها نمی‌توانند درباره اقتصاد، فرهنگ و تمدن سخنی عنوان کنند. در حالی که ایران یا آنچه که در گذشته سرزمین پارس نامیده می‌شد و عراق که در تاریخ بین‌النهرین نامیده می‌شد تاریخ و تمدنی بسیار طولانی داشته‌اند و کشفیات باستان‌شناختی در "سرزمین پارس" و "بین‌النهرین" شاهدی بر آن هستند».
«اما اگر به سراغ کشورهای حاشیه خلیج فارس بروید چه خواهید یافت، هیچ چیز. در خصوص قطر، بحرین و ... نیز هیچ چیزی پیدا نخواهید کرد. به همین علت موضوعات فرقه‌ای تنها چیزی است که این کشورها می‌توانند علیه ایران مطرح کنند. درباره حزب‌الله و سوریه نیز وضعیت به همینگونه است، مخالفت آن‌ها با اسد تنها به خاطر حضور وی در مقام ریاست جمهوری نیست، بلکه به خاطر علوی‌بودن وی است. این موضوع است که آن‌ها را به نارواداری می‌کشاند. این کشورها مسائل فرقه‌ای را نه به صورت فی‌نفسه، بلکه برای اهداف سیاسی مطرح می‌کنند».
کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، مسائل فرقه‌ای را نه به صورت فی‌نفسه، بلکه برای اهداف سیاسی مطرح می‌کنند
وی در ادامه به گسستگی موجود بین منطقه «مغرب العربی» و منطقه «آسیای غربی» اشاره کرد و گفت: «این جدایی، امری تاریخی است. کشورهای مغرب عربی و به عبارت دیگر شمال آفریقا به خاطر دوران استعمار و میراث آن به سوی فرانسه گرایش دارند. اگر شما به روشنفکران و دانشگاهیان این منطقه نگاهی بیاندازید، در کشورهای الجزایر، تونس و مراکش، بیشتر از فرهنگ عربی و یا اسلامی، در قالب فرهنگ فرانسوی تفکر و اندیشه‌ورزی می‌کنند. در طی تاریخ، ساکنان این مناطق خیلی تمایلی نداشتند که روابط خود را با کشورهای شرقی گسترش دهند. آن‌ها همیشه به فرانسه می‌نگرند، این موضوع در جریان اصلی فرهنگی آن‌ها و کتاب‌هایشان نیز مصداق دارد. فضای روشنفکری آن‌ها نیز بخشی از فضای روشنفکری و فلسفی فرانسه و تقلیدی از آن است».
رئیس دانشگاه المستصریه بغداد در ادامه افزود: «به تونس نگاهی بیاندازید، در پایتخت این کشور، به زبان عربی صحبت نمی‌کنند، بلکه از ترکیبی از فرانسوی و عربی استفاده می‌کنند. در مراکش، مثلا در شهر کازبلانکا و الجزایر نیز وضعیت به این گونه است. این یک طرف ماجرا است. از سوی دیگر باید به موضوع حضور اقلیت "بربر" در تونس، الجزایر و مراکش که جمعیت قابل توجهی را تشکیل می‌دهند نیز توجه کنیم. این بربرها بر این باورند که عرب نیستند، آن‌ها خود را "رومی" حساب می‌کنند و عنوان می‌کنند بازماندگان امپراطوری روم در شمال آفریقا هستند. برخی از آن‌ها "آمازیغ" نامیده می‌شوند که نام زبان آن‌ها است. این گروه به غرب گرایش دارند و باور دارند که اسلام آن‌ها را مستحیل کرده است و این مطلب را به صراحت بیان می‌کنند. این دومین عاملی است که باعث می‌شود که این کشورها به سمت شرق نگاه نداشته باشند».
کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، تلاش دارند که نظام حکومتی و دولتی خود را طبق الگوهای غربی طراحی کنند، اما ارزش‌ها و الگوهای قبایلی همچنان بر این دولت‌ها حکمروایی می‌کنند
وی در ادامه با اشاره در خصوص تفاوت‌های موجود بین کشورهای منطقه آسیای غرب گفت: «این امر بسته کشورها حالت متفاوتی به خود می‌گیرد. در کشورهایی همچون عراق، سوریه و لبنان، مردم عادی و مقامات میانی دولتی بیشتر به ارزش‌های غربی گرایش دارند، خاصه در مدیریت امور دولتی؛ برای مثال در عراق، تمامی بخش‌های دولتی براساس الگوهای انگلیسی به پیش می‌رود و قوانین اصلی حاکم بر نهادهای دولتی و حاکمیتی یا ریشه در قوانین انگلیسی دارند یا عثمانی. در سوریه و لبنان، شاهد حضور فرهنگ و الگوی فرانسوی هستیم. اما درباره کشورهای حاشیه خلیج فارس، آن‌ها نیز تلاش دارند که نظام حکومتی و دولتی خود را طبق الگوهای غربی طراحی کنند، اما ارزش‌ها و الگوهای قبایلی همچنان بر این دولت‌ها حکمروایی می‌کنند، در واقع ماهیت دولت را قبیله تشکیل می‌دهد در حالی که در ظاهر با یک "دولت" مواجه هستیم».
دکتر فلاح الأسدی در ادامه به بحران داعش و واکنش روشنفکران عرب به آن نیز اشاره کرد. به گفته وی، «متفکران عرب بر این نظرند که داعش توسط اسرائیلی‌ها ایجاد شده است و توسط سرمایه کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و با استفاده از مسیر ترکیه تأمین مالی شده است. ما باور داریم که داعش محصول آمریکا و اسرائیل است، اسرائیل هم شاید نه به شکل مستقیم بلکه با واسطه آمریکا و ترکیه به داعش کمک کرده است».
«اما در باره واکنش متفکران کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس به داعش، به نظر می‌رسد هیچ کسی درباره این موضوعات سخنی نمی‌گوید، حتی روشنفکران آن‌ها؛ زیرا آن‌ها حقایق را می‌دانند و مایل نیستند درباره این حقایق سخن بگویند. البته باید به این نکته مهم توجه کرد که مصری‌ها این روزها سخن گفتن درباره داعش را آغاز کرده‌اند. که آن‌هم پس از ماجرای اخوان‌المسلمین و برکناری مرسی، و در پی تلاش‌های سازمان‌های مردم‌نهاد و جامعه مدنی این کشور برای برگرداندن کشور به مسیر صحیح سیاست‌ورزی، رخ داده است».
وضعیت روشنفکران کشورهای عراق، سوریه و لبنان، از یک طرف، کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از طرف دیگر، و منطقه شمال آفریقا از سوی دیگر متفاوت است
رئیس دانشگاه المستنصریه در ادامه تأکید کرد که بدنه روشنفکران جهان عرب یکدست و یکسان نیستند: «وضعیت روشنفکران کشورهای عراق، سوریه و لبنان، از یک طرف، کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از طرف دیگر، و منطقه شمال آفریقا از سوی دیگر متفاوت است».
وی درباره بحران سیاسی که کشورش عراق درگیر آن است نیز گفت: «این وضعیت تنها به خاطر این به وجود آمده است که رهبران سیاسی عراق دیدگاه و بصیرت لازم را برای ایجاد یک "دولت" ندارند. در عراق نیز، بسیاری از روشنفکران، دانشگاهیان و متفکران بر این باورند که این سیاستمداران متناسب با وضعیت کنونی نیستند و این افراد باید از مناصب خود کناره‌گیری کنند و از دانشگاهیان، اقتصاددانان و حتی روزنامه‌نگاران استفاده کنند، کسانی که به ایجاد یک "دولت" باور داشته باشند».
«بسیاری از مقامات کنونی عراق، در گذشته در تبعید به سر می‌بردند، اما پس از سرنگونی صدام، زمانی که به کشور بازگشتند و قدرت را به دست گرفتند، دیدگاه لازم را در مورد چگونگی ایجاد یک "دولت" و راهبری کشور نداشتند، به همین خاطر آن‌ها "اقتدار" و نه یک "دولت" را ایجاد کردند. در این وضعیت، "اقتدار" آن‌ها همراه با کنار رفتنشان نیز می‌تواند از بین برود».
بحران سوریه در شرایطی می‌تواند حل شود که دو قدرت بزرگ، شامل آمریکا و روسیه تصمیم به حل و فصل آن بگیرند
به گفته وی، «بحران سوریه نیز در شرایطی می‌تواند حل شود که دو قدرت بزرگ، شامل آمریکا و روسیه تصمیم به حل و فصل آن بگیرند. در مرحله بعد نیز ترکیه، عربستان، و ایران اگر در سطح منطقه‌ای به توافقی برسند، بحران سوریه حل خواهد شد. بحران سوریه یک مسأله پیچیده است، از یک طرف قدرت‌های جهانی در سوریه منافعی دارند، قدرت‌های منطقه‌ای هم به همینگونه. در این میان نباید اسرائیل را فراموش کرد».
اگر داعش ... در عراق و سوریه به موفقیت برسد، آنگاه است که داعش به سراغ مرزهای ایران می‌آید
دکتر فلاح الاسدی افزود: «ایران به این علت در سوریه حضور دارد که تا جایی که ممکن است، اسد را همچنان در قدرت نگه دارد، زیرا حزب‌الله، سوریه و عراق مهمترین جبهه‌ای هستند که در همسایگی ایران قرار دارند. و اگر داعش به همراه دیگر قدرت‌ها در این منطقه به موفقیت برسند، آنگاه است که داعش به سراغ مرزهای ایران می‌آید. ایران در راستای منافع خود، تلاش دارد تا داعش را از این منطقه دور نگه دارد. البته این رویکرد منطقی است، زیرا امنیت و منافع ملی ایران، مهمترین نکته برای ایرانی‌ها است».
انتهای پیام/
