عبور از "طراحی مفهومی" فضاپیمای سرنشین‌دار/ اولین فضانورد ایرانی کی به فضا می‌رود؟

به گزارش خبرنگار دفاعی خبرگزاری تسنیم، امروزه در پس تمام تلاش‌های سلطه‌جویانه برخی کشورهای جهان، سلطه‌گران هدف‌گذاری وسیعی برای دستیابی به منابعی کرده‌اند که هیچ انسانی در آنجا هنوز پای نگذاشته است.

"فضا" عرصه‌ای دست نخورده و بِکر است و بسیاری از کشورها در تلاش بوده و هستند تا اولا بتوانند با حضور در خارج از جو زمین، از خدماتی که ماهواره‌ها می‌توانند به مردم ارائه دهند، بی‌بهره نمانده و در درجه دوم بتوانند از منابع سرشاری که در دیگر کُرات در سطح فضا وجود دارد، بهره جسته و این منابع را به سطح زمین آورند.

شاید دست نیافتنی باشد، اما بسیاری از کشورها امروزه به فکر این هستند که بتوانند حتی زندگی بشر را به سیاره‌ای دیگر و یا منظومه‌ای غیر از منظومه شمسی منتقل کنند و در این مسیر، تحقیقات زیادی توسط ناسا و کشورهای دیگر از جمله روسیه صورت گرفته است.

راکت فضایی فالکن 9 ساخته شده توسط اسپیس ایکس آمریکا

در ایران نیز، از سالیان اخیر با شکل‌گیری مراجع رسمی و نهادها و سازمان‌های حکومتی مرتبط با عرصه فضا، مسئولان به فکر ورود به این عرصه افتاده و موفقیت‌های چشمگیری نیز کسب شده است. ارسال و در مدار قرار دادن انواع ماهواره‌ها، ارسال موجود زنده به فضا و بازیابی سالم آن در چند نوبت، تست انواع ماهواره‌برها و . . . از جمله این موفقیت‌ها است.

هم‌اکنون، می‌توان گفت که یک چرخه عظیم از توان فضایی در کشور به وجود آمده و غالب این توان تولید بومی متخصصان و دانشگاهیان کشورمان است. تاسیس پایگاه فضایی و ارسال انواع ماهواره‌برها و ماهواره‌ها به فضا، می‌تواند نشانه‌ای واضح از این توان باشد.

اما در این بین، کشوری موفق است که بتواند از فضا 2 استفاده عمده را ببرد. اولا بتواند از خدماتی بهره ببرد که ناشی از قرار گرفتن طولانی مدت ماهواره‌ها در فضا است و ثانیا تحقیقات تکمیلی را با ارسال انسان به فضا، به سرانجام رسانده و به مرحله دانش‌برتر فضایی با احداث ایستگاه فضایی در فضا، دست یابد.

*** اعزام اولین فضانورد ایران به فضا

اعزام اولین فضانورد از کشورمان به فضا، موضوعی است که چند سال پیش کلید آن در کشور خورده و سازمان فضایی در پی تحقق این امر است و طبق برنامه از پیش تعیین شده، باید ایران بتواند در پایان برنامه چشم انداز بیست‌ساله و افق ایران 1404، فضانورد به فضا اعزام کند.

"آفتاب" اولین میمون فضانورد ایرانی که در پروژه کاوشگر پیشگام به فضا اعزام و زنده بازیابی شد

برای تحقق این امر، از مدت‌ها پیش کار تولید اولین فضاپیمای حامل انسان به فضا آغاز شده و هم‌اکنون پس از طی موفقیت آمیز دوره تحقیقات سنگین علمی، دوره طراحی مفهومی تجهیزات کلید خورده و حتی ماکاپ فضاپیمای ایرانی نیز تولید و رونمایی شده است.

برای رسیدن به مرحله تولید فضاپیما و گام برداشتن در جهت اعزام انسان به فضا، چند مرحله اصلی باید پشت سر گذاشته می‌شد که در این راستا نخستین میمیون فضانورد ایرانی با کاوشگر پیشگام در بهمن ماه سال 91 به فضا اعزام و با موفقیت و زنده به زمین بازگشت. ماموریت اصلی در پیاده سازی حامل موجود زنده و همچنین پایگاه پرتاب و سکوی پرتاب کاوشگر پیشگام بر عهده سازمان هوافضای وزارت دفاع بود و طراحی و یکپارچه سازی و مدیریت سیستمی این پروژه را نیز سازمان فضایی ایران برعهده داشت.

اولین میمون فضانورد ایرانی "آفتاب" نام داشت که میمونی از نژاد "رزوس" بود و با موفقیت پروژه اعزامش به فضا، اولین روزنه امید اعزام فضانورد ایرانی به فضا روشن شد. گفتنی است، فقط هزینه کپسول زیستی حامل اولین میمون فضانورد ایرانی به فضا، حدود 3 میلیارد تومان برآورد شده است و این هزینه، غیر از فرآیند تولید و پرتاب راکت حامل کپسول است.

اما در دومین گام، در سال 92 دومین میمون فضانورد ایرانی با نام فرگام و توسط کاوشگر پژوهش که راکتی بزرگتر از کاوشگر پیشگام بود به فضا اعزام با موفقیت در مدار قرار گرفته و سپس، زنده به زمین بازگردانده شد.

کاوشگر پژوهش در واقع نمونه بهبودیافته و توسعه‌یافته زیرسامانه‌های کاوشگر پیشگام بود که قابلیت اطمینان آن برای پرتاب با یک حامل سوخت مایع، افزایش یافته بود. کپسول حامل دومین میمون فضانورد ایرانی پس از پرتاب، 15 دقیقه در زیرمدار حضور داشت و سپس، با اعلام موفقیت پروژه، زنده به زمین بازگشت.

مهمترین تفاوت کاوشگر پژوهش با نسل قبلی‌اش یعنی کاوشگر پیشگام، استفاده از حامل سوخت مایع بود که زمینه‌ انجام این مأموریت را با شتاب برخاست کمتری فراهم کرد. در کاوشگر پژوهش همچنین سامانه ضربه‌گیر فرود نیز نسبت به کاوشگر پیشگام ارتقاء یافته و بدین ترتیب در مرحله بازیابی و فرود کپسول روی زمین، ضربه واردشده به موجود زنده در لحظه برخورد به زمین کاهش چشمگیری یافت. دستیابی به این فناوری‌، گام بلندی در مسیر ایجاد شرایط مناسب برای اعزام انسان به فضا بود.

لحظه پرتاب کاوشگر پژوهش به فضا

در انجام این پروژه‌ها (اعزام میمون آفتاب و میمون فضانورد فرگام) داده‌های ثبت‌شده توسط حسگرهای علائم حیاتی میمون‌ها و همچنین دیگر پارامترهای محیطی کپسول زیستی، در رایانه پرواز، ثبت و هم‌زمان به ایستگاه‌های زمینی مخابره می‌شد تا وضعیت عمومی موجود زنده در طول پرتاب مورد بررسی و پایش قرار گیرد. یکی دیگر از تفاوت‌های پروژه کاوشگر پژوهش با پیشگام این بود که در کاوشگر پژوهش، برای نخستین بار ایران موفق شد که داده‌برداری صوتی را با حسگر و تجهیزات داده‌برداری بسیار دقیق با موفقیت انجام دهد.

** ماکاپ؛ گام اول تولید فضاپیما

با پایان یافتن تست‌های اولیه و نهایی در اعزام موجود زنده به فضا، تحقیقات گسترده‌ای روی پروگه اعزام انسان به فضا آغاز شد. این مرحله از ورود ایران به فضا شامل 3 مرحله اصلی بود که شامل تحقیقات، طراحی مفهومی و طراحی واقعی می‌شد.

تحقیقات آغاز شد و ظرف مدت کوتاهی با توجه به تست‌های انجام شده در اعزام موجود زنده به فضا، پروژه با سرعت بالایی پیش رفت و به سرعت به پایان رسید تا فاز دوم پروژه، یعنی طراحی مفهومی آغاز شود.

در این مرحله، یکی از ابزارهای تحقق هر محصولی مهمی این است که محققان موفق به تولید ماکاپ آن شوند. ماکاپ در واقع مدلی ساده شده از یک طرح واقعی است که می‌توان آن را از جنس‌های مختلفی متناسب با هزینه و شرایط ساخت یعنی به بیان ساده‌تر، ماکاپ را می‌توان نمونه غیرواقعی در ابعاد واقعی از یک محصول نامید.

ماکاپ اولین فضاپیمای سرنشین‌دار ایران

نکته مهم در مورد ماکاپ این است که ماکاپ نیازی به معادل‌سازی جرم با حالت واقعی ندارد، ولی ابعاد ماکاپ باید حتما با ابعاد طرح واقعی، همسان باشد چرا که باید از روی ماکاپ تهیه شده، ملاحظات مونتاژپذیری و چیدمان مجموعه‌های داخلی و هچنین بررسی سطح دسترس‌پذیری تجهیزات را مورد بررسی و ارزیابی دقیق قرار داد و در صورت نیاز، می‌توان با وجود یک ماکاپ از فضاپیما، چیدمان تجهیزات، ابزارها، امکانات و مجموعه‌های یک فضاپیما را تغییر داد تا تناسبی واقعی‌تر و قابل دسترس‌تر به وجود آید.

ماکاپ اولین فضاپیمای سرنشین‌دار ایرانی سرانجام در 28 بهمن ماه سال 93 و در جریان بازدید حسن روحانی رئیس جمهور از نمایشگاه دستاوردهای فضایی رونمایی شد و نشان داد که جمهوری اسلامی ایران نه تنها دوره تحقیقات را پشت سر گذاشته، بلکه دوره طراحی مفهومی فضاپیمای سرنشین دار را پشت سر گذاشته است.

ماکاپ اولین فضاپیمای سرنشین‌دار ایران

در واقع، پروژۀ فضاپیمای سرنشین‌دار ایرانی، در راستای تحقق نقشه جامع علمی کشور که مصوبه شورایعالی انقلاب فرهنگی و سند چشم‌انداز بیست ساله کشور، پیگیری می‌شود و می‌توان این گام بلند فضایی در طراحی و ساخت ماکاپ فضاپیمای سرنشین‌دار، نخستین گام از نقشه راه توسعه فناوری‌های فضایی ایران نامید.

این فضاپیما قرار است که طبق برنامه زیرمداری بوده و یک تن وزن داشته باشد و در اولین گام، مطالعات زیست فضایی را انجام داده و مدت کوتاهی را به همراه یک سرنشین در مدار زمین حضور داشته باشد.

طبق گزارش موسسه بین‌المللی آی اس اس آی (International Space Science Institute - ISSI) تا سال 2012، ده کشور جزء پیشگامان عرضه فناوری فضایی بوده‌اند اما از سال 2012 پنج کشور دیگر نیز به این مجموعه اضافه شده و به این رشد رسیده‌اند که ایران نیز یکی از این کشورها است. بر اساس اعلام این موسسه بین‌المللی، حتی در میان این کشورها، ایران بالاترین نرخ رشد در حوزه فضایی را نیز دارا بوده است.

حالا اگر این پروژه با موفقیت انجام شده و اولین فضانورد ایرانی به فضا اعزام شده و با موفقیت بازیابی شود، نه تنها رشد قابل توجهی برای کشورمان به ثبت خواهد رسید، بلکه دستاوردهای مهم دیگری نیز برای کشور به ارمغان می‌آورد که انجام آزمایش‌های پیشرفته در حوزه فضایی در آینده، انجام تحقیقات برای تاسیس ایستگاه فضایی، گرفتن سفارشات برای انجام تست‌های فضایی برای سایر کشورها و . . . . از جمله مهمترین آنها است.

می‌توان گفت که با انجام موفق این ماموریت و اعزام اولین فضانورد به فضا، کشور گام بلندی در جهت تبدیل علم به ثروت و توسعۀ اقتصاد دانش‌بنیان برداشته است که این خود برای کشورهایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، گامی بسیار مهم در دستیابی به اهداف دیگر است.

** در بخش دوم از پرونده ویژه گامِ فضایی، تصاویر و جزئیاتی منتشر نشده از "راکت و فضاپیمای سرنشین ایرانی" منتشر خواهد شد.

انتهای پیام/