«سعید خالوزاده» استاد دانشگاه و پژوهشگر ارشد مطالعات اروپا در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم، با اشاره به قدیمی بودن بحث عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا گفت: این موضوع از مدتها قبل سابقه دارد و برای ترکیه اهمیت زیادی داشته و طی دو دهه اخیر عملاً عضویت در اتحادیه اروپایی در رأس اولویتهای سیاست خارجی ترکیه قرار داشته است.
وی درخواست عضویت ترکیه در اتحادیه اروپایی را مربوط به دو دهه قبل دانست و افزود: ترکیه در سال 1995 رسماً از اتحادیه اروپایی درخواست عضویت کرده است. اتحادیه اروپایی بعد از مذاکرات متعدد نهایتاً در سال 2005 درخواست پیوستن ترکیه را پذیرفت و این کشور کاندیدای عضویت در اتحادیه اروپایی شد. برخی از فصول مربوط به عضویت از سال 2005 تا الآن مورد بحث و گفتوگو قرار گرفته است. عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا یک موضوع ساده نیست و همیشه بحثهای مختلف درباره آن انجامگرفته است. خیلی از کشورهای اروپایی معتقدند که ترکیه یک کشور آسیایی و مسلمان است؛ درحالیکه اتحادیه اروپا بلوکی از کشورهای اروپایی و مسیحی است؛ لذا از نظر مسائل اجتماعی، فرهنگی و مذهبی نیازی به عضویت ترکیه در اتحادیه اروپایی نیست.
این استاد دانشگاه سال 2023 را به عنوان یکصدمین سالگرد تشکیل جمهوری نوین، مقطع مدنظر ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا خواند و یادآور شد: ترکیه در حالیکه سال 2023 را برای پیوستن به اتحادیه اروپایی در نظر گرفته است، شرایط کنونی به هیچوجه به ما اجازه نمیدهد که فکر کنیم ترکیه در این قطع به عضویت اتحادیه اروپا در میآید. حتی بنده میخواهم بگویم که امروزه چشم انداز عضویت ترکیه در این اتحادیه بسیار دورتر از هر زمانی است و هیچ امیدی نمیتوان به این ایده داشت.
وی در پاسخ به این سؤال که «موانع اصلی عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا چیست؟» گفت: موانع زیادی در این زمینه وجود دارد. ذهنیتهای تاریخی یکی از این موانع به شمار میآید. عثمانیها در یک مقطع خود را نماینده و خلیفه جهان اسلام میدانستند که در آن، جنگهای صلیبی به مدت دویست سال و در هفت دوره به درازا کشید. این موضوع در ذهنیت مردم اروپا پای ترکیه امروز گذاشته شده است؛ لذا از این نظر آنها حاضر نیستند که ترکیه را در کنار خویش ببینند. علاوه بر آن جنگهایی در قرنهای شانزدهم و هفدهم در زمان سلاطین عثمانی اتفاق افتاد و عثمانیها تا دروازههای وین و بوداپست لشکرکشی کردند.
پژوهشگر ارشد مطالعات اروپا با اشاره به اختلافات گوناگون مرزی و حقوق بشری بین ترکیه و اتحادیه اروپایی اظهار داشت: اختلافنظر ترکیه با یونان بر سر مسائل مرزی و دریایی مانع دیگری در این زمینه محسوب میشود. اختلافات ترکیه با قبرس نیز سد راهی برای این موضوع است. همچنین مباحث حقوق بشری از موانع پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپایی است. ترکیه امروزه به زندان خبرنگاران جهان متهم است و از این نظر وضعیت بدی دارد. نوع نگاه ترکیه به کردها که آنها را ترکهای کوهستان نشین تلقی میکند، این نگاه از طرف اتحادیه اروپا قابل قبول نیست. مجموعهای از این عوامل بهعنوان موانع پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپایی مطرح است.
خالوزاده در پاسخ به این سؤال که «چشم انداز توافق ترکیه و اتحادیه اروپا درباره پناهندگان چگونه ارزیابی میشود؟» گفت: توافقنامهای بین ترکیه و اتحادیه اروپایی پانزدهم مارس گذشته برای مدیریت پناهجویان منعقد شد. این توافقنامه از ابتدا بسیار لغزان و شکننده بود و هر یک از طرفین دنبال منافع خویش از این توافق بودند. امروزه آنطور که مشهور است نگاه طرفین نگاه یکسانی نیست و منافع مشترکی در این زمینه ندارند. ترکیه از این توافقنامه دنبال حلوفصل مشکلات روابط دوجانبه خویش با اتحادیه اروپا از جمله لغو روادید و مذاکرات جدید برای پیوستن به اتحادیه اروپا بود؛ ولی روند اجرایی این توافقنامه بسیار مشکل و با اختلاف نظرهایی مواجه بود تا جایی که بسیاری بر این باور بودند که این توافقنامه عملاً اجرایی نمیشود و ترکیه همکاری لازم را به انجام نرسانده است. آنها معتقد بودند که بایستی این توافقنامه با ترکیه لغو و بهعنوان نمونه با یونان منعقد شود.
این کارشناس سیاسی توافقنامه اخیر و بحث پناهجویان را یکی از مشکلات و چالشهای جدید در مناسبات ترکیه با اتحادیه اروپایی دانست و تأکید کرد: این موضوع ممکن است که به پاشنه آشیل روابط طرفین تبدیل شود. این توافقنامه نه تنها نمیتواند نقش مثبت، تسهیل کننده و کاتالیزور در مناسبات ترکیه با اتحادیه اروپا ایجاد کند، بلکه میتواند به پاشنه آشیل روابط تبدیل شود و عملاً سایر مناسبات طرفین را زیر سؤال برد.
این پژوهشگر در ادامه چشم انداز عضویت ترکیه در اتحادیه اروپایی را بسیار کمرنگ و مناسبات طرفین را بسیار چالش برانگیز و بحرانی خواند و بیان داشت: حتی این ذهنیت کمکم ایجاد میشود که خود ترکها نیز از ایده پیوستن به اتحادیه اروپایی منصرف میشوند و به این باور میرسند که اروپاییها آنها را نخواهند پذیرفت. این موضوع بیشتر از هر زمانی مطرح است؛ کما اینکه مدتی پیش دیوید کامرون، نخست وزیر وقت انگلیس اظهار کرده بود که شاید ترکیه بتواند سال 3000 به اتحادیه اروپایی بپیوندد. صدر اعظم اتریش نیز اخیراً اعلام کرده بود که موضوع پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا یک توهم دیپلماتیک است و ترکیه به هیچوجه شرایط عضویت در این اتحادیه را ندارد و حتی برخی از این کشورها خواستار ملغی کردن بحث عضویت ترکیه در اتحادیه اروپایی و کنار گذاشتن روند مذاکرات هستند. به نظر نمیرسد که ترکیه در آینده شانس پیوستن به اتحادیه اروپایی را داشته باشد.
وی در پایان با پاسخ به سؤال که «آیا در صورت شکست توافق پناهجویان، گزینههای جایگزین غیر از یونان وجود دارد؟» گفت: این موضوع یک چالش در روابط طرفین به شمار میآید و در روند اجرایی خود با مشکلات بسیار زیادی مواجه شده است. مسئله پناهجویان در فصل تابستان کمتر دیده میشود؛ اما این موضوع دوباره با فرارسیدن فصل سرما به بحرانی برای کشورهایی اروپایی تبدیل میشود؛ لذا کشورهای اروپایی درصدد هستند که با تشریک مساعی و اتخاذ مباحث مشترک راه حلی را در نظر بگیرند. از آنجاییکه این مسئله موضوع چالشبرانگیزی است، الآن نمیتوان چشم انداز چندان جدید و مثبتی برای حلوفصل این مسئله در نظر گرفت.
انتهای پیام/