جعفر قناد باشی، کارشناس ارشد مسائل آفریقا و سفیر سابق ایران در لیبی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم، در خصوص نشست علمای اهل سنت در گروزنی، پایتخت چچن که بدون دعوت از مفتیهای وهابی صورت گرفت، با اشاره به یکسری از واقعیتها در مناسبات ریاض و قاهره اظهار داشت: آنچه در چچن به منصه ظهور رسید و بهطور مشخص مواضع شیخ الازهر را علنیتر کرد، سبب شد یک سلسله واقعیتهای مربوط به روابط مصر و عربستان آشکار شود. افکار و دیدگاههایی که توسط شیخ احمد طیب راجع به اهل سنت واقعی و وهابیت مطرح شد، نشان داد که در داخل مصر اینگونه تفکرها مختص به یک سلسله افراد و نخبگان نیست، بلکه دارای یک عقبه بسیار بزرگ نخبگانی و مردمی است.
وی تنفر مردم مصر از آل سعود را مورد توجه قرار داد و افزود: جمعیت 90 میلیونی مصر نسبت به عربستان و گرایشهای وهابی نه تنها علقه و علاقهای ندارند، بلکه از گرایشهای افراط گرایانه و غیر واقعی آنها در خصوص اسلام و اعمال منطقهای و داخلی آل سعود متنفر هستند. مجموعهای از نیروها و دیدگاهها در الازهر به جعلی بودن گرایشهای وهابی، مخرب بودن این دیدگاهها و عدم انطباق آن با آموزههای اسلامی معتقد هستند.
کارشناس ارشد مسائل آفریقا فشارها بر السیسی مبنی بر تغییر شیخ الازهر را منجر به تغییر واقعیتها ندانست و یادآور شد: بعضی از رسانههای منطقهای این احتمال را مطرح کردهاند که جریان السیسی که با پشتوانه عربستان بر سر کار آمده است و الآن نیز نیاز زیادی به کمکهای دلاری عربستان برای باقی ماندن در قدرت دارد، شاید فرد دیگری را به عنوان جایگزین احمد طیب منصوب کند؛ اما طبیعی است که با توجه به عقبه این موضوع در ظرف نخبگانی و افکار عمومی، انتصاب جایگزین برای احمد طیب واقعیت را تغییر نخواهد داد. احمد طیب بخش بزرگی از نخبگان و اکثریت مردم مصر را در دیدگاهها نسبت به وهابیت نمایندگی میکند.
وی امتناع السیسی از تغییرات مورد نظر مقامات ریاض را منجر به سردی مناسبات ریاض و قاهره خواند و تأکید داشت: متأسفانه انتصاب مقامات عالیه الازهر در مصر توسط رئیس جمهور به انجام میرسد و از آنجایی که هم اکنون فشارهای زیادی بر السیسی وارد میشود، ممکن است که وی دست به تغییراتی بزند. مسلماً امتناع السیسی از تغییرات مورد نظر مقامات ریاض روابط مصر و عربستان را به سردی سوق خواهد داد.
قناد باشی با توصیف برائت شیخ الازهر از گرایشهای وهابی بیان داشت: اگر رئیس جمهور مصر ناگزیر از دریافت کمکهای دلاری و تزریق آن به اقتصاد بسیار بحرانی مصر خواست ریاض را برای تغییر احمد طیب تحقق بخشد، این امر تغییری در واقعیت ایجاد نمیکند. احمد طیب این بار به صورت علنی جعلی بودن گرایشهای وهابی را اعلام کرد و اهل سنت را از حرکتهای جریانهای تکفیری و گروهکهای تروریستی تکفیری مبرا دانست. وی عدم همراهی و ارتباط اهل سنت با گروههای وابسته به وهابیت را که همسو با جریانهای صهیونیستی و آمریکایی حرکت میکنند، اعلام داشت.
وی مواضع ضد وهابی احمد طیب را مربوط به سابق دانست و عنوان کرد: در واقع این سخنان و موضع گیریهای احمد طیب در اجلاس اهل سنت علنیتر شدن مواضع ایشان را نشان میداد؛ چرا که وی پیش از این با اشارات و سخنرانیهای مختلف مواضع الازهر، اهل سنت و مردم مصر را نسبت به این گروهکها اعلام کرده بود. احمد طیب این بار جدیتر از گذشته اعلام موضع کرد و با اشاره به گذشته تاریخ، نقش ابوالحسن اشعری و ابو منصور ماتریدی در پیدایش اهل سنت را مورد توجه قرار داد و بهکلی از حرکتهای وهابی اهل سنت اعلام برائت کرد.
سفیر سابق ایران در لیبی اظهارات شیخ الازهر را نقطه عطفی در موضعگیریهای علمای اهل سنت ارزیابی کرد و گفت: این موضوع نقطه عطفی در موضعگیریهای همه گرایشهای اهل سنت نسبت به وهابیت بود. این امر آغازی بر یک جریان توقف ناپذیر محسوب میشود. جریان کلید خورده شده با اظهارات احمد طیب با هر اتفاقی در سطوح رسمی سیاسی ریاض و قاهره و سردی و گرمی مناسبات طرفین، یک جریان روبهپیشرفت است؛ چرا که بسیاری از علما در دنیای اهل سنت در سراسر جهان پیش از این و در حال حاضر از حرکتهای وهابی گری اعلام برائت میکنند.
وی موضعگیریهای کنفرانس چچن را موجب انسجام بخشی به مواضع اهل سنت اعلام کرد و ادامه داد: اظهارات احمد طیب در چچن به موضعگیریهای اهل سنت از شرقیترین نقطه جهان اسلام تا غربیترین آن و از اندونزی تا مغرب انسجام خواهد بخشید و این جریان را پرشتابتر خواهد کرد. علمای اهل سنت نسبت به وهابیت اعلام نکبت کردهاند.
قناد باشی در پاسخ به این سؤال که «آیا این جریان منجر به انتقال مرجعیت اهل سنت از ریاض به قاهره خواهد شد؟» گفت: حفظ شدن مرجعیت اهل سنت در ریاض تا الآن نیز بسیار متزلزل بوده است. سعودیها مرجعیت اهل سنت را عمدتاً با دلارها و لابیهای انگلیسی- آمریکایی حفظ کردهاند. این مرجعیت هیچگاه بدنه مردمی و نخبگانی نداشته است. مرجعیت متزلزل عربستان از یک طرف با موضعگیریهای علنی الازهر رو به افول است و از طرف دیگر مشکلات اقتصادی ریاض به دلیل کاهش قیمت نفت و شعلهور کردن جنگهای مختلف چون جنگ علیه یمن سبب شده که عربستان قدرت مالی برای حفظ این مرجعیت پوشالی را نداشته باشد.
وی پر شدن خلأ مرجعیت اهل سنت توسط الازهر را مورد تأکید قرار داد و ابراز داشت: اثبات و علنی شدن مواضع عربستان نسبت به مظلومین یمنی، سوری و فلسطینی با مجموعهای از عوامل ذکر شده دستبهدست هم داده تا مرجعیت متزلزل، پوشالی و متکی به دلار نفتی عربستان متزلزلتر شود. با تزلزل مرجعیت ریاض خلائی ایجاد میشود که آن نیز توسط الازهر مصر پر خواهد شد.
این کارشناس سیاسی امکان جایگزینی مرجعیت اهل سنت را مطرح کرد و اظهار داشت: اظهارات احمد طیب دو نتیجه در پی داشته است؛ اولاً این سخنان اختلافات و گرایشهای ضد اسلامی عربستان را علنی میکند. ثانیاً الازهر خلأ موجود برای مرجعیت اهل سنت را پر میکند و نگرانی اهل سنت از عدم وجود مرجعیت را رفع میسازد. الازهر در حال حاضر با دگردیسیهای صورت گرفته قابلیت جایگزینی برای مرجعیت اهل سنت در جهان را دارد.
انتهای پیام/