به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، روابط ایران و عربستان به نحوی است که می توان گفت این روابط تاکنون یا لااقل در 25 سال اخیر (بعد از جنگ تحمیلی ایران و عراق) تا این اندازه تنش نداشته است. برای ترسیم بهتر فضای میان دو کشور 3 موضوع را باید مدنظر داشت:
اول: عربستان سعودی بعد از سقوط صدام و کنار رفتن دوستان آل سعود از سیطره بر مردم عراق و روی کار آمدن دولت هایی که تاحدودی با ایران هم سو بودند، گرایش ها و رفتار های ضدایرانی اش پررنگ تر شد و به خصوص بعد از تابستان 2006 و جنگ 33 روزه که برعکس تصور خیلی ها، نه تنها باعث تضعیف حزب ا... لبنان نشد بلکه به ظهور قدرتی جدید در منطقه منجر شد، سیاست های عربستان نیز تندتر از گذشته شد. در بحران سوریه این موضوع خود را نمایاند و سعودی ها عملا این عرصه را به جنگ نیابتی با ایران تبدیل کردند. با این حال گرچه ایران در این سال ها در معرض تهدیدات و عملکرد های عربستان قرار داشت اما هرگز دست از «صبر استراتژیک» خود برنداشت با خویشتنداری و رعایت «ادب اسلامی» و «حرمت برادری» (1) با عربستان سعودی رفتار کرد.به بیان دیگر ایران تمام تلاش خود را کرد که مانع از دور شدن دو کشور از یکدیگر شود.
دوم: با این حال در سوی دیگر ماجرا، سعودی ها دست کم در یک دهه اخیر به تدریج نیت های سوء خود علیه ایران را علنی تر کرده و لااقل در 3 بعد سیاسی، امنیتی و اقتصادی شمشیر را علیه ایران از رو بسته اند. در حوزه اقتصادی برنامه ریزی این کشور برای برهم زدن بازار نفت طی 2 سال اخیر باعث شد درآمد های نفتی ایران کاهش یابد. از طرفی مذاکرات سعودی ها با بانک ها و موسسات مالی، بیمه ای و نفتی که مایل بودند با ایران کار کنند و تطمیع و تهدید آن ها برای کنار گذاشتن ایران (2) باعث تنگ شدن برخی عرصه ها برای کشورمان شد. در حوزه سیاسی و دیپلماسی نیز سنگ اندازی های عربستان در جریان مذاکرات هسته ای ایران و نیز منحرف کردن ساختار های دیپلماتیک جهان اسلام (همچون سازمان همکاری اسلامی و شورای همکاری خلیج فارس) از مسیر اصلی خود و روی آوردن به بیانیه های سیاسی ضدایرانی از دیگر اقدامات کینه توزانه این رژیم علیه کشورمان است.به خصوص این که کشور در ماه های اخیر با دیپلماسی ویژه! خود که نیویورک تایمز آن را «دیپلماسی دسته چکی» نامیده برخی دولت های عربی آفریقایی را با پرداخت چندین میلیون دلار خریده و ناگزیر به قطع رابطه با ایران کرده است. در حوزه امنیتی نیز تلاش های سعودی ها برای ناامنی در مرز های غربی و شرقی ایران به خصوص برنامه ریزی هایی که عربستان در اربیل عراق و مرز های سیستان و بلوچستان کرده است نشان دهنده سطح بالای تلاش آل سعود برای مواجهه علنی و رسمی با ایران است. اخیرا نیز برخی منابع خبری از برنامه فرزند پادشاه عربستان برای پرداخت500 هزار دلار برای هر عملیات تروریستی در ایران خبر دادند.(3)
سوم: شرایط فعلی آن چه بیش از همه نقطه تمرکز است ماجرای غم بار منا وجان باختن حدود 7 هزار نفر در حج سال گذشته است که بیش از 450 نفر از هم وطنانمان نیز در این فاجعه به شهادت رسیدند. با این حال 3 رویکرد عربستان یعنی نادیده گرفتن حقوق قربانیان این حادثه، عدم پیگیری و عذرخواهی این ماجرا و سنگ اندازی مقامات سعودی در مقابل حضور ایرانی ها در حج امسال و مانع شدن در برابر حق مسلم مردم ایران، باعث شد روحیه مردم ایران از این فاجعه همچنان جریحه دار باشد و بر تلخی آن افزوده شود. کم ترین حق خانواده قربانیان این حادثه در جهان اسلام و از جمله ایران این است که عربستان اجازه تحقیق درباره آن را به سازمان های بین المللی بدهد. واقعا چرا سعودی ها همین موضوع ساده را بر نمی تابند؟
در کنار این شرایط عربستان تلاش کرد تا با فرافکنی درباره وظیفه خود در میزبانی از حجاج ایرانی، این شرایط را سیاسی جلوه دهد. یکی از مهم ترین نشانه های این رویکرد سیاسی نیز در عدم موافقت با حضور حجاج ایرانی، یمنی و سوری و کاهش تعداد حاجیان لبنانی و عراقی (4) نهفته است. یعنی کشور هایی که به نوعی مقابل سیاست های خصمانه ریاض در منطقه ایستاده اند. عربستان در کنار این رویکرد کاملا سیاسی، تلاش کرده تا این عرصه را محلی برای دامن زدن به دوقطبی های خطرناک مذهبی و ملی کند. تلاش های این کشور برای برجسته کردن اختلافات شیعه و سنی، عربی و فارسی و دوگانه هایی از این دست در منطقه در همین چارچوب قابل تحلیل است.
فارغ از روابط عربستان و آمریکا و رژیم صهیونیستی که اخیرا علنی شد که نقش مهمی در سیاست های ضدایرانی کشور های منطقه دارد، به نظر می رسد رویکرد عربستان در سیاسی کردن ماجرای حج در 3 گزاره ریشه دارد:
1- سعودی ها که در یک سال اخیر بعد از فاجعه منا به درخواست ها برای رسیدگی به این فاجعه و رسیدگی به حقوق قربانیان آن، بی توجه بوده است با کشاندن ماجرای ممانعت با حج ایرانی ها به زمین سیاست و دوقطبی های کاذب، تلاش می کند تا بر ناتوانی خود در مدیریت مناسک حج (لااقل در سال گذشته که 2 فاجعه خونبار پدید آمد) سرپوش گذاشته و توجه افکار عمومی را از آن منحرف کند.
2- سعودی ها با دامن زدن به اختلافات کینه توزانه خود با ایران و برجسته کردن شیعه بودن جمهوری اسلامی، نه تنها دوقطبی شیعه-سنی را دامن می زنند بلکه با علم به موقعیت ایران در جهان اسلام، تلاش می کنند تا وجهه ایران را تخریب کرده و به این وسیله از ایران مشروعیت زدایی کنند.
3- عربستان در سال های اخیر با وجود سرمایه گذاری های عظیمی که در ماجرای سوریه و یمن (در 2 سال اخیر) انجام داده است اما با مقاومت مردم این کشور ها در مقابل تروریست های تحت حمایت خود مواجه شده و در میدان عمل شکست های متعددی را تجربه کرده است. به خصوص این که مهم ترین کشوری که همیشه اعلام کرده در مقابل تروریست ها حامی مردم و دولت های قانونی کشور هاست، ایران است و عملا عربستان در جنگ نیابتی با ایران پس از هزینه های گزاف متحمل شکست شده است. بنابراین تلاش می کند هر اتفاق دیگر بین خود و ایران (مثلا فاجعه منا) را در چارچوب سیاسی به افکار عمومی عرضه کند تا شاید بتواند در این عرصه، به مدد پول های هنگفتی که در سازمان های بین المللی هزینه می کند، شکست های خود را جبران کند. موضوعی که به نظر می رسد با توجه به آمادگی های محور مقاومت در عرصه مقابله با تروریست ها و نیز تحولات سیاسی اخیر در یمن، برای حکام جوان و جاهل سعودی دست نیافتنی خواهد بود.
پی نوشت ها:
1- بیانات در دانشگاه علوم دریایی امام خمینی نوشهر؛ 8 مهر 1394
2- گزارش فایننشیال تایمز در مارس 2016
3- نشریه المنار فلسطین؛ 11 شهریور 1395
4- روزنامه الاخبار لبنان؛ 17 شهریور 1395
انتهای پیام/