به گزارش گروه رسانههای خبرگزاری تسنیم، این روزنامه انگلیسی در گزارش خود آورده است: «پس از پایان مناسک حج و بازگشت میلیونها نفر از حجاج به کشورهایشان، حال اهالی شهر دو میلیون نفری مکه باید با شرایط کاملا متفاوتی دست و پنجه نرم کنند. قسمت عمدهای از بخش قدیمی این شهر به بهانه توسعه زیرساخت برای رشد گردشگری تخریب و نوسازی شده و ساکنان بومی آن از آنجا بیرون رانده شدهاند.
بسیاری از حجاج که شمار آنها امسال به حدود دو میلیون نفر میرسید، عربستان را ترک کرده و بسیاری دیگر خود را برای رفتن آماده میکنند. زائرانی که در طول ایام حج به نماد شیطان سنگ انداختند، شبها را در بزرگترین "شهر چادری" جهان به صبح رساندند و باهم از چشمه زمزم آب نوشیدند.
حجاج هنگام طواف کعبه وقتی به بالا نگاه میکنند، اگرچه منارههای مسجدالحرام را میبینند، اما در مقایسه با "برج ساعت" که یک هتل لوکس، مجتمع تجاری و دومین ساختمان بلند جهان در چند قدمی آن است، این منارهها دیگر به چشم نمیآیند.
همچنین قرار است سال آینده و در فاصله دو کیلومتری مسجدالحرام، هتل «ابراج کودیا» که بزرگترین هتل جهان شامل 12 برجِ 45 طبقهای با 10 هزار اتاق است نیز در مکه افتتاح شود.
تصویر هوایی از شهر مکه که "برج ساعت" از فواصل دور قابل رویت است
در واقع، منارههای مسجدالحرام اگرچه طی چند دهه گذشته بازسازی شدهاند، اما جزو معدود سازههای قدیمی و دستنخورده مکه محسوب میشود.
جرثقیلها و داربستها همچنان تصویر غالب در چشمانداز اصلی مکه هستند که نشان میدهد پروژه توسعه و نوسازی شهر مکه هنوز ازسوی دولت عربستان در حال اجراست تا مکه بتواند پاسخگوی شمار روزافزون حجاج در مراسم سالانه حج در آینده باشد. اما آنچه موجب ناراحتی شهروندان مکه شده، هویت درحال تغییر این شهر مقدس است.
در دهه 1960 و پیش از آن که سفر به مکه به آسانیِ امروز باشد، تعداد حجاج به سختی به 200 هزار نفر میرسید، اما اکنون بنابر اعلام شهردار مکه، تعداد زائران در موسم حج به دو تا سه میلیون نفر میرسد و حدود 12 میلیون نفر نیز در سال برای انجام حج عمره راهی مکه میشوند.
پیشبینی میشود با توجه به کاهش قیمت نفت، درآمدهای عربستان از محل ورود زائران بیش از گذشته برای ریاض اهمیت حیاتی یافته و به عنصری کلیدی در اقتصاد عربستان بدل شود. بر اساس چشمانداز کنونی، انتظار میرود مکه تا سال 2020 میلادی سالانه چند میلیون نفر به تعداد حجاج و زائران بیفزاید.
تصویری از دورنمای طرح توسعه مسجدالحرام بر روی دیواری در شهر مکه
در حال حاضر تنها تعداد بسیار کمی از ساختمانها با قدمت هزار سال در مکه باقی ماندهاند: قلعه عثمانیها برای ساخت برج لوکس ساعت تخریب شد و خانه حضرت خدیجه (همسر پیامبر) نیز اکنون محل سرویسهای بهداشتی شده است؛ این در حالیست که ناگفتههای زیادی درباره هزاران خانه و محله قدیمی که به بهانه پروژه توسعه شهر تخریب شدهاند وجود دارد. از میان 15 محله قدیمی، مکه 13 محله با خاک یکسان شدهاند و هتل، اقامتگاه و فضاهای تجاری جای آنها را گرفتهاند.
هیچکس به اندازه «سامی عنقاوی»، معمار کهنهکار که کودکی خود را در خانه اجدادی خود در مکه گذرانده از عمق فاجعهی تخریبها در شهر مکه باخبر نیست. پدر او مانند بسیاری دیگر از ساکنان مکه، راهنمای زائران حج بود و او خود در کودکی، در نگهداری کفشهای زائران هنگام اقامه نماز به پدرش کمک میکرده است.
«عنقاوی» در محله شاب علی که گفته میشود مکان تولد پیامبر (ص) بوده زندگی میکرده، اما خانه آنها همزمان با اجرای اولین مرحله از پروژه توسعه مسجدالحرام در اواسط دهه 1950 میلادی تخریب شد و با ادامه طرح توسعه در سالهای بعد، خانواده او حتی ناگزیر شدند دوبار دیگر به مکانهای مختلف نقل مکان کنند.
این معمار 65 ساله که بنیانگذار مرکز تحقیقات حج است و 30 سال گذشته را صرف پژوهش و مستدنگاری اماکن و محوطههای تاریخی مکه و مدینه کرده، در سال 2012 در گفتگویی با گاردین گفته بود: آنها در حال تغییر این پناهگاه امن الهی به یک شهر ماشینی هستند، شهری که هیچ هویت، میراث، فرهنگ و محیط طبیعی ندارد.
ماجرای زندگی او نیز مانند بسیاری دیگر از خانوادهها در مکه است؛ افرادی که زندگیشان سالهاست به اقتصاد حج وابسته بوده، اما اکنون با عصر جدیدی از پروژههای توسعه در مکه مواجه شدهاند و خشم آنها از این شرایط هرروز بیشتر میشود.
جرثقیلها و داربستها مکه را به یک کارگاه ساختمانی تبدیل کردهاند
«جواهر السدیری»، استاد عربستانی مدرسه جان.اف.کندی دانشگاه هاروارد معتقد است، ساکنان مکه همواره باید درآمد، اشتغال و روش زندگی خود را با شهر تنظیم کنند، شهری که مسئولان آن بطور روزافزونی در تلاش برای تغییر چهرهی آن هستند و چنین سیاستی موجب ایجاد خصومت و دشمنی شده است. با تخریب محلههای قدیمی و بافت سنتی، اکنون اقتصادهای غیررسمی در مکه ازجمله دکانهای سبزی فروشی، کفاشی و حتی راهنمایان تور که مبنای اقتصاد محلی در مکه بودند، به مخاطره افتادهاند.
اکنون شرایط در مکه به گونهای شده است که برخی ساکنان آن دیگر هیچ سهمی از اقتصاد میلیاردی حج نمیبرند؛ بطوریکه توان رقابت با شرکتهای بزرگ، هتلهایی که خانههای شخصی به حجاج کرایه میدهند و نیز رستورانهای زنجیرهای که جایگزین اغذیهفروشیهای خیابانی شدهاند را ندارند.
این استاد دانشگاه که در چند سال گذشته با تعداد زیادی از ساکنان مکه مصاحبه کرده و تحقیقات زیادی درباره تاثیرات اجتماعی-اقتصادی پروژه توسعه بر جوامع گوناگون در شهر مکه انجام داده، میگوید: در حال حاضر تنها منبع درآمد قابلتوجه در مکه مخصوص خانوادههایی است که صاحب املاک و مستغلات هستند. خانوادههای اهل مکه که سالهاست خارج از شهر زندگی میکنند، در موسم حج خانههای خود را برای اجاره در اختیار زائران خارجی قرار میدهند و با درآمدی که در فصل حج به دست میآورند، میتوانند تمام سال را با خیالی آسوده سر کنند.
اما با توجه به اینکه قیمت هر متر مربع زمین در حوالی مسجدالحرام 100 هزار پوند (475 میلیون تومان) است، بنابراین بسیاری از افراد خانههای خود را به دولت و یا توسعهدهندگان املاک فروختهاند و دیگر هیچ ارتباط تاریخی با شهر ندارند .
این بدان معناست که بخش عمدهای از شهر مکه در تملک توسعهدهندگان تجاری املاک و بخش خصوصی است. این موضوع که دولت عربستان درآمد حاصل از ورود زائران را نسبت به نیازهای ساکنان مکه در اولویت قرار داده، با توجه به اوضاع نامساعد مالی دولت سعودی به یک تنش منجر شده است.
شهر مکه از لحاظ تاریخی همواره یکی از مقاصد محبوب مسلمانان بوده و بر اساس اعلام «جواهر السدیری»، 45 درصد از جمعیت کنونی مکه را مهاجران غیرسعودی تشکیل میدهند که شامل نسل دوم و سوم مهاجرانی نیز میشود که عربستان به آنها حق شهروندی نداده است.
برخی از ساکنان غیربومی مکه، جوامع مهاجر قدیمی مانند برمهایها هستند که شمار آنها به 250 هزار نفر میرسد و برخی دیگر مهاجرانی جدید از کشورهایی چون نیجریه و جنوب شرقی آسیا هستند که بیشتر به صورت کارگران فصلی در بخش ساخت و ساز فعالیت میکنند.
تصویری از زاغهنشینی در اطراف مکه که ماحصل پروژههای میلیاردی در اطراف مسجدالحرام است
در این میان مهاجران برمه که در سال 1948 برای پناهندگی سیاسی به عربستان آمدند، موفقترین گروه مهاجران شهر مکه هستند و بسیاری از آنها برای اولینبار در سال 2015 اقامت دائم عربستان را دریافت کردند، درحالیکه سایر مهاجران به اندازه آنها خوششانس نیستند.
همچنین بسیاری از حجاج که ویزای حج آنها به پایان رسیده، به صورت غیرقانونی در مکه زندگی میکنند، برخی از آنها تحت تاثیر حال و هوای معنوی شهر ماندهاند و برخی دیگر برای کسب درآمد حداقلی به کشورهایشان بازنگشتهاند؛ در میان آنها برخی افراد سالمند هم هستن که ترجیح میدهند مرگ آنها در مکه رقم بخورد.
با تبدیل مرکز مکه به محل اصلی فعالیتهای تجاری، ساکنان مکه برای زندگی به حومه و حاشیه شهر رانده شدهاند و بر اساس نقشه جامع، بیشتر ساکنان شهر مکه در منطقهای به نام "دروازه مکه" تجمع کردهاند که هزینههای مسکن در آنجا ارزانقیمت است.
در عمل ساکنان مکه که خانههایشان ویران شده و در ازای آن احتمالا غرامت ناچیزی دریافت کردهاند به روستاهای اطراف و در فاصله یک ساعتی تا مکه نقل مکان کردهاند، جایی که در آن زاغههای جدیدی برای خود ایجاد کردهاند.
منبع:ایسنا
انتهای پیام/
بازگشت به صفحه سایر رسانه ها