ابرقدر‌ت‌ها ظرفیت مقابله با گفتمان علمی انقلاب اسلامی را ندارند/ باز تولید ارزش‌های انقلاب راهکار مقابله با نفوذ دشمن
یک تحلیلگر سیاسی با اشاره به اینکه عربستان سعودی و دیگر دشمنان انقلاب اسلامی از ظرفیت رسانه‌ها برای بازنمایی منفی علیه انقلاب اسلامی استفاده می‌کنند، گفت: باید ارزش‌های انقلاب به خوبی باز تولید و منتش شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از یاسوج، بی‌شک هر پدیده‌ای در درون خود ضد ( تهدید کننده) خود را پرورش می‌دهد، انقلاب اسلامی ایران نیز از این مسئله مستثنی نیست این انقلاب که از زمان طلوع خود حامل ارزش‌های فرهنگی و معنوی بسیاری بوده است و همواره با تهدیدهای مختلفی از سوی طیف‌های داخلی و خارجی رو به رو بوده است.
مسئله نفوذ از سوی دشمن تهدیدی برای نظام و انقلاب است و در این بین استراتژی مسئولان نظام برای مقابله با جنگ نرم دشمن یک مسئله انکار ناپذیر است که برای آشنایی بیشتر با راهبردهای جامعه ایران با این پدیده حمدالله اکوانی تحلیلگر سیاسی و عضو هیئت علمی دانشگاه یاسوج به سوالات ما در این زمینه پاسخ می‌دهد.
تسنیم: پدیده نفوذ چیست؟ و در طول انقلاب اسلامی جریان‌های سیاسی ضد انقلاب و دشمنان برون مرزی چه توطئه‌هایی در این زمینه برای مسئولان و نظام ایجاد کردند؟ لطفا با ذکر مثال توضیح دهید؟
اکوانی: مفهوم نفوذ را باید در سایه بحث منازعه گفتمان‌های سیاسی تعریف کرد. همه گفتمان‌های سیاسی و اجتماعی با تمام ابزارهایی که در دسترس دارند سعی می‌کنند گفتمان رقیب را طرد کنند و به حاشیه برانند و خود را به عنوان گفتمان هژمون تثبیت کنند.
یکی از مهم‌ترین مکانیزم‌های منازعه این است که گفتمان سیاسی و اجتماعی رقیب بتواند خود را به صورت موازی در دسترس مخاطبان گفتمان مخالف خود قرار دهد و به شیوه‌های مختلف خود را مشروع و گفتمان رقیب را نامشروع جلوه دهد. روش‌های این مبارزه همه حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را در بر می‌گیرد اما مهم‌ترین شکل این منازعه، در عرصه فرهنگی و اجتماعی است.
در عرصه فرهنگی گفتمان دشمن تلاش می‌کند ارزش‌های خود را در همه ریزبدنه‌های اجتماع منتشر و به تدریج جایگزین ارزش‌های گفتمان حاکم کند. به عبارت دیگر انسان‌های عضو جامعه هدف را با ارزش‌های مد نظر خود جامعه پذیر کند و هژمونی ارزش‌های گفتمان حاکم را دچار تزلزل و در نهایت فروپاشی کند.
در ادبیات سیاسی از این فرایند با عناوین مختلف یاد می‌کنند. نفوذ هم یکی از مفاهیمی است که می‌توان برای این فرایند به کار برد. از ابتدای انقلاب اسلامی چنین منازعه‌ای با گفتمان انقلاب اسلامی در سطوح مختلف وجود داشته است. گفتمان‌های مخالف انقلاب اسلامی طیف مختلفی از لیبرال تا مارکسیسم را در بر می‌گرفته است اما به رغم تفاوت در مبانی این گفتمان‌ها شاید نقطه مشترک همه این گفتمان‌ها ، تلاش برای تولید و انتشار گفتمان موازی و نفوذ در ریز بدنه‌های جامعه و فرهنگ برای به چالش طلبیدن و فروپاشی هژمونی گفتمان انقلاب اسلامی بوده است.
تسنیم: نفوذ پولی و جریانی از جمله خطراتی است که مسئولان کشور را تهدید می‌کند این مسئله تا کنون چه میزان به امنیت ایران آسیب رسانده است؟
اکوانی: ماهیت و جنس ابزارها برای نفوذ و انتشار گفتمان در جامعه هدف می‌تواند متفاوت باشد. بخشی از این فرایند می‌تواند اقتصادی باشد. بحث اقتصاد معمولا پس از چند دهه از حاکمیت یک گفتمان اتفاق می‌افتد.معمولا یک گفتمان به دو دلیل موفق می‌شود بین مردم اثرگذار باشد. یکی ارزش‌ها و ایدئولوژی آن مورد پذیرش مردم باشد و دوم اینکه برای تحقق خواسته‌های مردم کارآمدی داشته باشد.
گفتمان‌های دشمن هم تلاش می‌کنند همین دو بخش مهم را آسیب پذیر کنند. در سال‌های گذشته و به‌ویژه پس از دهه سوم انقلاب اسلامی گفتمان‌های رقیب تلاش کرده‌اند از یک طرف نظام ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه را دچار تغییر کنند و از طرف دیگر گفتمان انقلاب اسلامی را در تامین خواسته‌های مردم ناکارآمد نشان دهند.
یکی از موضوعات جدی هم این بوده که ارزش‌های نخبگان منتسب به گفتمان انقلاب اسلامی را دچار تغییر شود. از مصادیق مهم این تغییر ارزش شدن ثروت در جامعه به ویژه بین نخبگان بوده است. حالا گاهی از بیرون نفوذ شده و گاهی هم مسئولان دچار خود نفوذی- خود تغییری شده‌اند.
به نظر بنده نفوذ فقط این نیست که از بیرون از مرزها اتفاق بیفتند گاهی از درون ذهنیتی شکل می‌گیرد، تبدیل به ارزش می‌شود، مبنای رفتار و عمل می‌شود و در جامعه رسوخ و نفوذ می‌کند. به عنوان مثال وقتی بخشی از مسئولان که از موقعیت خود سوء استفاده می‌کنند و از منابع در دسترس خود به ضرر دیگران بهره می‌گیرند نیز نفوذ اتفاق افتاده است و می توان اسم این را خود نفوذی گذاشت.
متاسفانه در یک دهه گذشته این وضعیت بین بخشی از نخبگان حاکم اتفاق افتاده است. مربوط به یک گروه یا جریان سیاسی هم نیست. در یک دهه گذشته رقابت برای کسب ثروت از رهگذر منصب و قدرت زیاد شده است. رقابت برای خویشاوندگرایی و ارتباط گرایی در توزیع منابع و سرمایه‌های عمومی و محروم کردن محرومان از این منابع و امکانات ذهنیت و رفتار بخش زیادی از مسئولان را تسخیر کرده است.
حتی برخی مناصب مهم مثل نمایندگی مجلس شورای اسلامی را موضوع پول و ثروت تحت تاثیر قرار داده است. چنین روندی همانگونه که گفته شد ساخت ارزشی جامعه را که سنگ زیرین گفتمان انقلاب اسلامی است در معرض تهدید قرار می‌دهد. بدین معنا که مردم با نگاه به عملکرد بخشی از نخبگان اعتماد خود را به مجموعه گفتمان انقلاب از دست می‌دهند و نظام را متهم به ناکارآمدی می‌کنند.
تسنیم: یکی از راه‌های نفوذ دشمن از طریق مسائل و مباحث علمی و صنعتی است؛ آیا دشمنان نظام اسلامی ایران در این زمینه موفق عمل کرده‌اند و ایران برای مقابله با نفوذ دشمن چه راهبردهای استراتژیکی را اتخاذ کرده است؟
اکوانی: این یک بحث دامنه‌داری است. از یک طرف ما برای توسعه به تکنولوژی و پیشرفت‌های علمی نیاز داریم و از طرفی همین موضوع می‌تواند وابستگی ایجاد کند و با خود مباحث فرهنگی نیز به همراه داشته باشد، ارزش‌های گفتمان های رقیب را وارد کند و مباحث مثل این قبیل را با خود به همراه دارد.
هر صنعت جدید و هر تکنولوژی جدید به همراه خود مجموعه‌ای از مفاهیم، واژگان را به همراه دارد و محصولات آن هم نوعی از ارزش‌ها و رفتارها را به دنبال خود دارد. چنین وضعیتی بستگی به ظرفیت‌های درونی یک گفتمان دارد. انقلاب اسلامی هم از همان ابتدا هدف انزوا گرایانه نداشته است و برای ارتباط با دنیا برنامه داشته است و اساسا انقلاب اسلامی از ظرفیت‌های لازم برای تعامل با دنیا در عین توسعه ارزش‌ها و اهداف خود برخوردار بوده است.
بنابراین اگر یک نظام فرهنگی و ارزشی از ظرفیت‌های درونی برخوردار باشد می‌تواند آسیب‌های توسعه صنعتی و ارتباط علمی را کمرنگ کند. برخلاف آنکه در سال‌های گذشته توسعه علمی و صنعتی در ایران تغییرات زیادی ایجاد کرده است اما فرهنگ ایرانی اسلامی خود را حفظ کرده و گسترش داده است.
تداوم این وضعیت به چند راهبرد اساسی بستگی دارد: هدفمند کردن ارتباطات علمی و صنعتی، تدوین ضمیمه فرهنگی و اجتماعی برای همه ارتباطات علمی و صنعتی، انسجام درونی نخبگان، تقویت وجود خود سازمان ده فرهنگ ایرانی اسلامی.
تسنیم: در چند سال اخیر ترور دانشمندان هسته‌ای سناریوی جدید دشمن برای مقابله با پیشرفت علمی ایران بوده است؛ مسئولان امنیتی ایران برای جلوگیری از تکرار این رویدادهای تلخ چه تصمیمات و راهکارهایی را انتخاب کردند؟
اکوانی: می‌دانیم که ترور یک موضوع سخت‌افزاری است و علم یک موضوع نرم‌افزاری است. ترور دانشمندان هسته‌ای در واقع نشان داد که گفتمان دشمن ظرفیت مقابله با گفتمان علمی انقلاب اسلامی را ندارد بنابراین از ابزار خشونت استفاده کردند و دست به حذف فیزیکی کسانی زدند که با فکر و علم خود قصد خدمت به ایران و جامعه بشری را داشتند.
در این زمینه مهم‌تر از بحث‌های امنیتی و تقویت ظرفیت حفاظت از دانشمندان هسته‌ای، این است که جمهوری اسلامی ایران بتواند همین دوگانگی ترور علم را با استفاده از پی‌گیری‌های حقوقی جدی و نیز تولید و انتشار محصولات رسانه‌ای به دنیا نشان دهد.
گفتمان انقلاب اسلامی گفتمان علم و خدمت به جامعه بشری است و گفتمان دشمن گفتمان ترور و خشونت است؛ ایران نشان داده است که فعالیت‌های هسته ای که حاصل تلاش‌های دانشمندان ما بوده صلح آمیز و برای کمک به توسعه علمی و صنعتی و پزشکی کشور بوده است.
آژانش بین‌المللی انرژی اتمی هم بارها تاکید کرده که فعالیت‌های ایران صلح‌آمیز بوده است. بدون شک ایران باید از همه ظرفیت‌های بین‌المللی استفاده کند و با استناد به صلح آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای خود خواستار مجازات عاملان این ترورها از مجامع بین‌المللی شود.
از طرف دیگر در تداوم فعالیت‌های هسته ای نیز دستاوردهای علمی خود را در معرض استفاده جامعه بشری و در جهت خدمت به همه مردم جهان فارغ از مجادلات سیاسی قرار دهد. به نظرم در سایه این دو رویکرد ایران می‌تواند مصونیت دائم برای دانشمندان هسته‌ای کشورمان ایجاد کند.
تسنیم: نفوذ فرهنگی و عقیدتی یکی دیگر از برنامه‌های دشمن در قالب جنگ نرم است؛ اقدامات ایران برای مقابله با شبیخون فرهنگی و نفوذ دشمن در این زمینه را با ذکر مثال توضیح دهید؟
اکوانی: نفوذ فرهنگی بارزترین ابزار برای تزلزل و فروپاشی هژمونی یک گفتمان است. مهم‌ترین راهکار مقابله با نفوذ فرهنگی تولید و عرضه محصولات فرهنگی حامل ارزش‌های گفتمان انقلاب اسلامی است.
کارآمدی در تولید و بازتولید ارزش‌های یک گفتمان و انتشار موفق آن و در نهایت پذیرش آن ارزش‌ها از طرف مخاطبان شاه کلید مقابله با نفوذ است. خانواده، مهدکودک، مدرسه، رسانه‌ها، دانشگاه، مسجد و... اگر بتوانند ارزش‌های گفتمان انقلاب اسلامی را به خوبی بازتولید و منتشر کنند بخش نرم افزاری مقابله با نفوذ موفق است. این مسئله نیازمند برنامه فرهنگی برای همه این حوزه‌ها است.
منظور البته کنترل فرهنگی نیست. منظور این است که همه این نهادها به شکل عقلانی و در سایه باور به گفتمان انقلاب محور هر نوع تولید فرهنگی خود را ارزش‌های اساسی جامعه قرار دهند.
به عنوان مثال در حال حاضر در سطح منطقه‌ای عربستان در حال استفاده گسترده از ظرفیت رسانه‌ها برای بازنمایی منفی انقلاب اسلامی است. ایران باید از ظرفیت‌های خود برای خنثی کردن این اقدامات و از طرف دیگر نشان دادن آبشخور اصلی ترورسیم سلفی یعنی وهابیت بهره گیرد.مشارکت نهادهای فرهنگی در همه حوزه‌ها برای مقابله با خطر افراط گرایی متاثر از آموزه‌های سلفی‌گری وهابی می تواند معادله را به نفع گفتمان انقلاب اسلامی تغییر دهد.
تسنیم: آیا تحریم های اقتصادی آمریکا و کشورهای اروپایی علیه ایران در راستای پدیده نفوذ است؟ نقش برجام در خنثی کردن این نقشه‌ها چه بود؟
اکوانی: همه کشورها در نظام بین‌الملل به دنبال منافع خود هستند. آمریکا و اروپا هم به دنبال منافع خود بوده و هستند. غربی‌ها به ویژه آمریکایی‌ها با برخی کشورها در خاورمیانه مثل عربستان و اسرائیل روابط استراتژیک دارند و منافع آنها در عدم تغییر موازنه قوا به نفع ایران است.
تحریم‌های گسترده و بی‌سابقه اقتصادی آمریکا و اروپا علیه ایران در همین راستا قابل ارزیابی است. تحریم‌ها روی دیگر سکه ابزارهای فرهنگی و نفوذ است. هدف هر دو تزلزل در هژمونی گفتمان انقلاب اسلامی و پیشگیری از تغییر موازنه قوا در منطقه به نفع ایران است.
یک بخش از تحریم‌ها مربوط به بحث هسته‌ای بوده است که در نهایت در قالب برجام باید حل و فصل می‌شد. برجام البته برای طرف‌های مختلف معنای متفاوت داشته است.غربی‌ها به خصوص ایالات متحده با این تصور که ایران به دنبال سلاح هسته‌ای بوده و برجام مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شده معتقدند موازنه قوا به سود ایران تغییر نکرده و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی بیشتر شده است.
به همین خاطر اولویت آنها رفع تحریم ها نبوده بلکه متوقف کردن برنامه هسته‌ای ایران بوده است. از سوی دیگر ایران برجام را مسیری برای رفع تهدیدات و تحریم‌های اقتصادی دانسته است و دولت دکتر حسن روحانی حساب زیادی بر روی دستاوردهای اقتصادی پس از برجام باز کرده بود اما تا کنون بر اساس انتظاری که می‌رفت وعده‌های آمریکایی‌ها عملی نشده است.
همانطور که رییس جمهور در کنفرانس مطبوعاتی در نیویورک گفتند آمریکایی‌ها در این زمینه تا کنون به طور کامل به تعهدات خود عمل نکرده‌اند. در سوی دیگر برخی کشورهای عربی و اسرائیل برجام را برای خود تهدید می‌دانند و با همین وضعیت هم معتقدند که موازنه قوا در حال تغییر به نفع ایران است، به همین خاطر هم از همه ظرفیت‌ها برای مقابله با ایران استفاده می‌کنند.
در مجموع برجام تا کنون برخی از فرصت‌ها را برای ایران ایجاد کرده است: تقلیل تنش با غربی‌ها، افزایش تعامل اقتصادی با کشورهای شرق آسیا و اروپایی، افزایش فروش نفت ایران بخشی از این فرصت‌ها است.
یکی از متغیرهای اثرگذار بر ثبات نسبی در بازار اقتصادی را هم می‌توان به همین نتایج نسبی برجام ربط داد. اما همه شواهد نشان می‌دهد آمریکایی‌ها به دلیل منازعات درونی بین جمهوری خواهان، دموکرات‌ها، کنکره و ریاست جمهوری و از طرق دیگر لابی‌های گستره اسرائیل و عربستان تعهدات خود را ایفا نکرده است و ایران تا کنون به حقوق خود در این توافق دست نیافته است.
تسنیم: نقش بیانات و رهنمودهای مقام معظم رهبری و اقتصاد مقاومتی در رشد و توسعه کشور و خنثی شدن توطئه‌های دشمنان داخلی و بین المللی چیست؟
اکوانی: یکی از ویژگی‌های مهم انقلاب اسلامی رهبری دانا و قدرتمند مقام معظم رهبری بوده است. همه تحلیلگران اذعان دارند بحران‌های جدی انقلاب اسلامی را تهدید می‌کرده است و هر کدام از این بحران‌ها می‌توانست مسیر تحولات کشور را به سمت اهداف دشمان تغییر دهد و حتی برخی از کشورهای منطقه با بحران‌هایی به مراتب ضعیف تر از برخی تحولات و دشمنی‌ها علیه ایران، دچار تغییرات ساختاری جدی شدند.
جمهوری اسلامی ایران با همه این بحران‌ها و فشارها که عمدتا ناشی از اهداف و منافع کشورهای غربی و خصوصا ایالات متحده آمریکا بوده نه تنها تضعیف نشده بلکه به اذعان بسیاری از مراکز مطالعاتی در کشورهای غربی اکنون قدرت برتر در منطقه محسوب می‌شود.
رهبری هوشمندانه مقام معظم رهبری و سیاست‌های کلانی که ایشان طی سال‌های گذشته تدوین و اعلام کرده‌اند نقش بی‌بدیلی در مدیریت این بحران‌ها و تقویت قدرت جمهوری اسلامی ایران داشته است و ظرفیت‌های ژئوپلتیک و درونی ایران را واجد اثرگذاری بیشتر کرده است.
یکی از همین سیاست‌های کلان بحث اقتصاد مقاومتی است. اقتصاد مقاومتی البته با اقتصاد انزواگرایانه متفاوت است و منظور نوعی اقتصاد درون‌زاست که بر توانایی‌های درونی و بهره‌گیری از آنها برای تامین نیازهای استراتژیک تاکید دارد.
تعامل با اقتصاد جهانی برای رفع کاستی‌ها، در عین حال عدم وابستگی به اقتصاد جهانی محور دیگر این نوع اقتصاد است. پیشگیری از آسیب پذیر شدن مقابل تهدیدات اقتصاد فراملی نیز محور دیگر سیاست اقتصاد مقاومتی است.
اینها در واقع سیاست‌هایی است که حاصل سال‌ها تجربه و درس گرفته از تاریخ ملت‌های جهان سوم و به خصوص ایران است. اگر ما بتوانیم به چنین شرایطی دست پیدا کنیم به معنای آن است که به یک مولفه مهم دیگر قدرت یعنی توانایی اقتصادی دست پیدا کرده ایم.
چناچه اشاره شد برای اینکه ایران را از پیگری اهداف خود منصرف کنند از ابزار تحریم اقتصادی استفاده کرده‌اند. چنانچه اقتصاد ایران از ظرفیت‌های درونی برخوردار شود و به جای «اقتصاد وابسته» به اقتصاد موثر در نظم اقتصادی بین‌المللی تبدیل شود، ابزار تحریم کارایی نخواهد داشت و آن موقع می‌توان گفت امکان استفاده دشمن از ابزار اقتصادی علیه ایران وجود ندارد و این یک دستاورد بزرگ و البته ضروری خواهد بود.
تسنیم: آیا پیوستن به معاهده FATF خطراتی را برای کشور به دنبال دارد؟ دشمن از این طریق سعی در نفوذ در سیستم بانکی کشور دارد؟
اکوانی: واقعیت این است که دنیای فعلی دنیای وابستگی متقابل است و این وابستگی هم روز به روز در حال افزایش است. بنابراین سیاست انزواگرایی نمی‌تواند منافع و اهداف گفتمان انقلاب اسلامی را تامین کند.
اساساً گفتمان انقلاب اسلامی انزوا را رد می‌کند. انقلاب اسلامی به دنبال انتشار خود است و این جز در سایه ارتباط بین‌المللی میسر نیست. معاهدات بین المللی هم یکی از مکانیزم‌های تعامل با دنیا است و البته می‌تواند ابزار سلطه و نفوذ هم باشد.
به بیان دیگر معاهدات هم می‌تواند دستاورد و منافع داشته باشد و هم می‌تواند تهدید و آسیب برای منافع و اهداف گفتمان انقلاب اسلامی ایجاد کند و زمینه وابستگی و نفوذ را فراهم کنند.
باید در سایه سیاست تعامل، اهداف و منافع ملی را دنبال کنیم و نه زمینه انتشار گفتمان و منافع دیگران فراهم شود. نظام ما دارای مجموعه نهادهای نظارتی و قانونی است و آنها موظفند همه جزئیات، ظرفیت‌ها و آسیب‌های FATF را مثل همه معاهدات دیگر به دقت بررسی کنند و در صورتی که منافع و اهداف ما را تامین کند ایران نیز به آن بپیوندد.
گفت‌و‌گو از سیده زهرا موسوی
انتهای پیام/
